ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ସ୍ୱାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଲଗା ହେବା ପରେ ଅନେକ ସମୟରେ ଭରଣପୋଷଣ ପାଇଁ ଅଦାଲତରେ ଲଢ଼େଇ ହୋଇଥାଏ। କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ୱାମୀ ନିଜର ରୋଜଗାର ଲୁଚାଇ ଅଦାଲତଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଭରଣପୋଷଣ ଦେବାକୁ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବାବେଳେ କିଛି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏପରି କିଛି ମାମଲା ରହିଛି ଯେତେବେଳେ ସାଥୀ ଠିକ୍ ଭାବରେ ରୋଜଗାର କରିବା ସ୍ଥିତିରେ ଥାଇ ମଧ୍ୟ କିଛି କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି। ଦିଲ୍ଲୀ ହାଇକୋର୍ଟ ସମାନ ମାମଲାରେ ରାୟ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ପାର୍ଟନର ରୋଜଗାର କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ଭରଣପୋଷଣର ବୋଝ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଟନରଙ୍କ ଉପରେ ପକାଇ ହେବ ନାହିଁ। କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ବିବାହ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆଇନରେ ଭରଣପୋଷଣର ନିୟମ ଲିଙ୍ଗ ନିରପେକ୍ଷ ଅର୍ଥାତ୍ ଦୁଇ ପାର୍ଟନରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲିଙ୍ଗ ଭିତ୍ତିରେ କୌଣସି ଭେଦଭାବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି କୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି।
ଯଦି ଆପଣ ରୋଜଗାର କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ତେବେ ଭରଣପୋଷଣର ବୋଝ ସାଥୀଙ୍କ ଉପରେ ପକାଇପାରିବେ ନାହିଁ: ଦିଲ୍ଲୀ ହାଇକୋର୍ଟ
ପ୍ରଥମତଃ ଦିଲ୍ଲୀ ହାଇକୋର୍ଟଙ୍କ ସଦ୍ୟତମ ରାୟ । ଭରଣପୋଷଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏକ ମାମଲାରେ ଅଦାଲତ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଜଣେ ଅଂଶୀଦାର ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ଭରଣପୋଷଣର ବୋଝ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଟନର ଉପରେ ଲଦିପାରିବେ ନାହିଁ । ୧୯୫୫ର ହିନ୍ଦୁ ବିବାହ ଆଇନ ଅଧୀନରେ ଭରଣପୋଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଲିଙ୍ଗ ନିରପେକ୍ଷ ବୋଲି ଦିଲ୍ଲୀ ହାଇକୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି । ଅଦାଲତ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଜଣେ ପାର୍ଟନର ବିନା କୌଣସି ଯଥାର୍ଥ କାରଣରେ ବେରୋଜଗାର ରହିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି, ତେବେ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଟନରଙ୍କୁ ଖର୍ଚ୍ଚ ମେଣ୍ଟାଇବା ପାଇଁ ଏକତରଫାଭାବେ ଭରଣପୋଷଣ ବୋଝ ଦିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହି ମାମଲାରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ମାସିକ ୩୦,୦୦୦ଟଙ୍କା ଭରଣପୋଷଣ ଏବଂ ଆଇନଗତ ଖର୍ଚ୍ଚ ତୁଲାଇବା ପାଇଁ ପୃଥକ୍ ୫୧,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଦେବାକୁ ପରିବାର ଅଦାଲତର ଏପ୍ରିଲ ୨୦୨୨ର ରାୟକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିଥିଲେ । ହାଇକୋର୍ଟ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ରାଶିକୁ ମାସିକ ୩୦ ହଜାର ଟଙ୍କାରୁ ୨୧ ହଜାର ଟଙ୍କାକୁ ହ୍ରାସ କରିଛନ୍ତି । ଅଦାଲତ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପତ୍ନୀ ରୋଜଗାର କରିବାରେ ସକ୍ଷମ କିନ୍ତୁ ବିନା କାରଣରେ ବେକାର ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଛନ୍ତି, ତେବେ ରୋଜଗାର ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ସେ ନିଜ ତରଫରୁ ସଚ୍ଚୋଟ ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି କୌଣସି ସଙ୍କେତ ମିଳୁନାହିଁ । ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ମେଣ୍ଟାଇବାର ସମସ୍ତ ଦାୟିତ୍ୱ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଉପରେ ଏକତରଫାଭାବେ ଦିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ନିୟମ
ସିଆରପିସିର ଧାରା ୧୨୫ (କ୍ରିମିନାଲ ପ୍ରୋସିଜର କୋଡ୍) ଅନୁଯାୟୀ ଭରଣପୋଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ଏହା ଅଧୀନରେ ପତ୍ନୀ, ସନ୍ତାନ କିମ୍ବା ପିତାମାତାଙ୍କ ଭଳି ନିର୍ଭରଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଜୀବିକାର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମାଧ୍ୟମ ଉପଲବ୍ଧ ନ ଥିବାବେଳେ ଭରଣପୋଷଣ ଦାବି କରିପାରିବେ ।
ଭରଣପୋଷଣ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ- ଅନ୍ତରୀଣ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ । ଯଦି ମାମଲା ଅଦାଲତରେ ବିଚାରାଧୀନ ଅଛି, ତେବେ ସେହି ଅବଧି ପାଇଁ ଯେଉଁ ଭରଣପୋଷଣ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି ତାହା ଅନ୍ତରୀଣ ଭରଣପୋଷଣ ଅଟେ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଥାୟୀ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଦାବି କରିପାରିବେ । ଛାଡ଼ପତ୍ର ଭଳି ମାମଲାରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ପକ୍ଷ (ଜୀବନସାଥୀ) ପୁନର୍ବିବାହ ନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିମ୍ବା ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କାହାର ମୃତ୍ୟୁ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥାୟୀ ଭରଣପୋଷଣ ଆଦେଶ ବଳବତ୍ତର ରହିଥାଏ ।
ହିନ୍ଦୁ ବିବାହ ଆଇନ, ୧୯୫୫ ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ୱାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ଭରଣପୋଷଣ ଦାବି କରିପାରିବେ । ଏହି ଆଇନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଲିଙ୍ଗ ନିରପେକ୍ଷ । ଧାରା ୨୪ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଯଦି ଜୀବନସାଥୀଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜକୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ସ୍ୱାଧୀନ ଆୟର ଉତ୍ସ ନାହିଁ, ତେବେ ସେ ପାର୍ଟନରଙ୍କଠାରୁ ଅନ୍ତରୀଣ ଭରଣପୋଷଣ ଏବଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ହୋଇଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚର କ୍ଷତିପୂରଣ ମଧ୍ୟ ଦାବି କରିପାରିବେ । ଧାରା ୨୫ ଅନୁଯାୟୀ, ଅଂଶୀଦାରମାନେ ଯଦି ନିଜକୁ ବଞ୍ଚିବାରେ ଅସମର୍ଥ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ତେବେ ସେମାନେ ସ୍ଥାୟୀ ଭରଣପୋଷଣ ଦାବି କରିପାରିବେ । ଘରୋଇ ହିଂସା ଆଇନ ୨୦୦୫ ଅନୁଯାୟୀ ଜଣେ ମହିଳା ନିଜ ପାଇଁ ଏବଂ ନିଜ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଭରଣପୋଷଣ ଦାବି କରିପାରିବେ । ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଦେଖି ଅଦାଲତ ଭରଣପୋଷଣ ବୃଦ୍ଧି କିମ୍ବା ରଦ୍ଦ କରିପାରିବେ । ଗୋଟିଏ ମାମଲାରେ ଭରଣପୋଷଣ କେତେ ହେବ ସେନେଇ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମୁଲା ନାହିଁ । ମାମଲା ଓ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ଉପରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯିବ । ଭରଣପୋଷଣର ପରିମାଣ ଅଦାଲତଙ୍କ ବିବେକ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ଭରଣପୋଷଣ ର ଅଧିକାର କେବେ ମିଳିବ?
ଯଦି ସ୍ୱାମୀ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ପତ୍ର ଦେଇଛନ୍ତି କିମ୍ବା
ସ୍ତ୍ରୀ ନିଜେ ସ୍ୱାମୀଙ୍କୁ ଛାଡ଼ପତ୍ର ଦେଇଛନ୍ତି ।
ଛାଡ଼ପତ୍ର ପରେ ମହିଳା ଜଣକ ଆଉ ବିବାହ କରିନାହାନ୍ତି ।
ମହିଳା ଜଣକ ନିଜକୁ ବଞ୍ଚାଇ ପାରୁନାହାନ୍ତି
ପତ୍ନୀଙ୍କୁ କେବେ ମିଳିବନି ଭରଣପୋଷଣ ?
ଯଦି ପତ୍ନୀ ବିନା କୌଣସି କାରଣରେ ସ୍ୱାମୀଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା ରହୁଛନ୍ତି, ତେବେ ସେ ଭରଣପୋଷଣ ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି।
ପାରସ୍ପରିକ ସହମତିରେ ସ୍ୱାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ଅଲଗା ରହୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପତ୍ନୀ ଭରଣପୋଷଣ ଦାବି କରିପାରିବେ ନାହିଁ।
