ଭୁବନେଶ୍ବର: ଓଡିଶା ରାଜନୀତିରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଭି କେ ପାଣ୍ଡିଆନ ଏକ ଚର୍ଚ୍ଚିତ ନାମ। କାରଣ ଆଇଏଏସ ଅଫିସରରୁ ଅବସର ନେଇ ସକ୍ରିୟ ରାଜନୀତିକୁ ପଦାର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି। ତେବେ ତାଙ୍କର ପରିଶ୍ରମ ଏବଂ ଭିଜନକୁ ନେଇ ମଧ୍ୟ ସେ ଓଡିଶା ରାଜନୀତିରେ ଜଣେ ପରିଚିତ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବ ହୋଇଛନ୍ତି। ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ ତାମିଲନାଡୁରେ ହେଲେ ସେ ଓଡିଶା ଲୋକଙ୍କର ସେବା କରିବାରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କରିଛନ୍ତି। ଓଡ଼ିଶାରେ ବାହାର ରାଜ୍ୟର ନେତାମାନେ ରାଜନୀତି କରିବା କିଛି ନୂଆ କଥା ନୁହେଁ।
ରାଜ୍ୟ ବାହାରର ନେତାଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାରୁ ରାଜନୀତି କରିବାର ପରମ୍ପରା କଂଗ୍ରେସ ସମୟରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ୧୯୫୨ରେ ଆର. ପି. ଦୁବେ, ୧୯୫୬ରେ ପି.ଡି. ହିମତସିଂକା, ୧୯୬୬ରେ ହନିଫ ମହମ୍ମଦ, ୧୯୭୦ରେ ସୁରଜମଲ ଶାହା, ୧୯୮୪ରେ କେ. ଭି. ପାନିକର, ୧୯୮୮ରେ ମନମୋହନ ମାଥୁର ଓଡ଼ିଶାରୁ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ସେହିପରି ବ୍ରହ୍ମପୁରରୁ ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପି ଭି ନରସିଂହ ରାଓ ୧୯୯୬ରେ ଲୋକସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି।
କଂଗ୍ରେସ ବିରୋଧୀ ଜନତା ଦଳ ମଧ୍ୟ ପଛରେ ନ ଥିଲା। ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଶାସନ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଥିବା ଜନତା ଦଳରୁ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଏସ ଆର ବୋମାଇ ୧୯୯୨ରେ ରାଜ୍ୟସମାକୁ ଓଡ଼ିଶାରୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ନିର୍ବାଚନ ପରେ ସେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇ ନ ଥିବାରୁ ବଡ଼ ହୋ ହାଲା ହୋଇଥିଲା।
ବିଜେପି ମଧ୍ୟ ଏହି ଅଣ ଓଡ଼ିଆ ସମସ୍ୟାରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ। ୨୦୦୪ରେ ବିଜେପି କୋଟାରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ନେତା ଛତରପାଲ ସିଂହ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ସେ ନିର୍ବାଚିତ ହେବାପରେ ଏପରି କାମ କଲେ ଯେ ଓଡ଼ିଶା ନାମ ବଦନାମ ହେଲା। ସେ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବା ପାଇଁ ଲାଞ୍ଚ ନେଇ ଧରାପଡ଼ିବାରୁ ସଦସ୍ୟ ପଦ ହରାଇଥିଲେ। ଏହାପରେ ୨୦୦୮ରେ ସାମ୍ବାଦିକ ବଲବୀର ପୁଞ୍ଜ ବିଜେପି କୋଟାରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ୨୦୧୯ରେ ଅଶ୍ୱିନୀ ବୈଷ୍ଣବ ବିଜେପି ଓ ବିଜେଡି ସହାୟତାରେ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି।
କେବଳ ରାଜ୍ୟସଭା ନୁହେଁ ଲୋକସଭା ଓ ବିଧାନସଭାକୁ ଅଣ ଓଡ଼ିଆ ନେତାମାନେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଜେପିର ଭୁବନେଶ୍ୱର ସାଂସଦ ଅପରାଜିତା ଷଡ଼ଙ୍ଗୀ, ବଲାଙ୍ଗୀର ସାଂସଦ ସଙ୍ଗୀତା ସିଂହଦେଓ, ବିଜେଡିର କନ୍ଧମାଳର ପୂର୍ବତନ ଲୋକସଭା ସାଂସଦ ପ୍ରତ୍ୟୁଷା କୁମାରୀ, ପୂର୍ବତନ ରାଜ୍ୟସଭା ସାଂସଦ ତଥା ବିଧାନସଭା ସଦସ୍ୟ ଭୂପିନ୍ଦର ସିଂହ, କଂଗ୍ରେସର ସନ୍ତୋଷ ସିଂହ ସାଲୁଜା ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି।
କେବଳ ଓଡିଶା ନୁହେଁ, ଦେଶର ଅନେକ ରାଜ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟ ବାହାରର ନେତା ରାଜନୀତି କରିଥିବାର ଅନେକ ନଜିର ରହିଛି। ତାମିଲନାଡୁ ରାଜନୀତିର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରତୀକ, ରାଜ୍ୟର ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ଜେ ଜୟଲଳିତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶଦାତା ଏମଜି ରାମଚନ୍ଦ୍ରନ ତାମିଲନାଡୁର ନୁହଁନ୍ତି। ସେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର କାଣ୍ଡିଠାରେ ଏକ ମାଲାୟାଲି ନାୟାର ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
ଜଣେ ଆୟଙ୍ଗର ବ୍ରାହ୍ମଣ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜୟଲଳିତା ନିଜେ କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ ବଡ଼ ହୋଇଥିଲେ, କାରଣ ତାଙ୍କ ଜେଜେବାପା ଏହାର କୋର୍ଟ ଫିଜିସିଆନ ଭାବରେ ମହୀଶୂର ରାଜ୍ୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲେ। ତେବେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପିଲାଦିନ ମହୀଶୂର ଏବଂ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁରେ ବିତାଇବା ପରେ ସେ ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ୧୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ତାମିଲନାଡୁରେ ବସବାସ କରିଥିଲେ।
ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶରେ ଦଳିତ ରାଜନୀତି ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କଲେ ମନରେ ପ୍ରଥମ ନାମ ହେଉଛି କଂଶୀରାମ। ସେ ପଞ୍ଜାବର ବାସିନ୍ଦା, ପୁଣେର ଏକ ସରକାରୀ ଲ୍ୟାବରେ କାମ କରୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧି ଧରି ୟୁପି ରାଜନୀତିର ଗତିପଥ ବଦଳାଇବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ। କୁହାଯାଉଛି ଯେ ପ୍ରଥମେ ଦଳିତ ଶୋଶିତ ସମାଜ ସଂଘର୍ଷ ସମିତି (ଡିଏସ୍ -୪) ଏବଂ ପରେ ତାଙ୍କ ଦଳ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି (ବିଏସପି) ମାଧ୍ୟମରେ ୟୁପିରେ ତାଙ୍କ ଦଳିତ ରାଜନୀତିକୁ ଆଗକୁ ନେବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ପରେ ସେ ପଞ୍ଜାବରେ ତାଙ୍କ ପରିବାର ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ।
କହିବାକୁ ଗଲେ ଜାତୀୟ ସ୍ତରର ଆଉ ଜଣେ ରାଜନେତା ହେଲେ ସମାଜବାଦୀ ଜର୍ଜ ଫର୍ଣ୍ଣାଣ୍ଡିଜ୍। ମାଙ୍ଗାଲୁରୁର ମୂଳ ବାସିନ୍ଦା ତାଙ୍କ ପରିବାର ଦ୍ୱାରା ପୂଜାରୀ ହେବା ପାଇଁ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ ପଠାଯାଇଥିଲା। ଫର୍ଣ୍ଣାଣ୍ଡିଜ୍ ଶ୍ରମିକ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଜଣେ ଟ୍ରେଡ୍ ୟୁନିୟନ ନେତା ହୋଇଥିଲେ। ମୁମ୍ବାଇ ଚାଲି ଯାଇ ସେ ଅନେକ ଧର୍ମଘଟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୬୭ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୀତିର ଜଣେ ନେତା ଏସକେ ପାଟିଲଙ୍କୁ ମୁମ୍ବାଇରୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ପରବର୍ତ୍ତୀ ହବ୍ ଥିଲା ବିହାର।
ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ବିରୋଧୀ ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଫର୍ଣ୍ଣାଣ୍ଡିଜ୍ ୧୯୭୭ରେ ବିହାରର ମୁଜାଫରପୁର ଆସନରୁ ପ୍ରାୟ ୩ ଲକ୍ଷ ଭୋଟ୍ ବ୍ୟବଧାନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ। ମୁଜାଫରପୁର ନିର୍ବାଚନରେ ଯେଉଁ ସ୍ଲୋଗାନ୍ ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ହୋଇଥିଲା ତାହା ହେଲା – ଜେଲ୍ କା ଫାଟକ ଟୁଟେଗା, ଜର୍ଜ ହମାରା ଛୁଟେଗା (ଜେଲର ଦ୍ୱାର ଭାଙ୍ଗିଯିବ; ଆମ ଜର୍ଜ ମୁକ୍ତ ହେବେ)। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ରାଜନୀତି ସହ ତାଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ ମୁଖ୍ୟତଃ ବିହାରରୁ ରହିଥିଲା।
ବିଜେପିର ସୁଷମା ସ୍ୱରାଜ ୧୯୭୭ମସିହାରେ ହରିୟାଣାରୁ ନିଜର ରାଜନୈତିକ କ୍ୟାରିୟର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୯୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଲ୍ଲୀରୁ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଜିତିଥିଲେ ଏବଂ ପରେ ୨୦୦୯ରୁ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ବିଦିଶାରୁ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଜିତିଥିଲେ। ୧୯୯୮ରେ ସେ ଦିଲ୍ଲୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ।
ଫର୍ଣ୍ଣାଣ୍ଡିଜଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ବିହାର ରାଜନୀତିରେ ଆଉ ଜଣେ ‘ବାହାର ଲୋକ’ ରାଜନୀତି କରିଛନ୍ତି । ସେ ହେଲେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ବାସିନ୍ଦା ଶରଦ ଯାଦବ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ବିହାରର ଦଳ ଜନତା ଦଳ (ୟୁନାଇଟେଡ୍) ସହ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟର ମାଧେପୁରାରୁ ୪ଥର ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଜିତିଥିଲେ। ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଏହି ଘଟଣାରେ ଅପରିଚିତ ନୁହେଁ। କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରମୁଖ ଚେହେରା ଏବଂ ଦଳର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ କମଲନାଥ କାନପୁରରେ ରହୁଥିବା ଏକ ବ୍ୟବସାୟୀ ପରିବାରରୁ ଆସିଛନ୍ତି।
ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ବାହାର ନେତା
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଯେତେବେଳେ ମାଟିପୁତ୍ର ନୀତି ଜୋର ଧରିଥିଲା ବିହାରର ରୋହତାସରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା କଂଗ୍ରେସର ସଞ୍ଜୟ ନିରୁପମ ତାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ମୁଖ୍ୟତଃ ମୁମ୍ବାଇରେ ବିତାଇଥିଲେ। ଏପରିକି ସେ ମୁମ୍ବାଇ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ସଭାପତି ଭାବରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ।
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ବାସିନ୍ଦା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଅଭିନେତ୍ରୀ ଜୟାପ୍ରଦା ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ସମାଜବାଦୀ ପାର୍ଟି ସହ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ ଏବଂ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶରେ ନିଜର ରାଜନୀତି କରିଥିଲେ। ସେ ରାମପୁରରୁ ଲୋକସଭା ସାଂସଦ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିଲେ। ହେମା ମାଳିନୀ ମଧ୍ୟ ତାମିଲନାଡୁର ଏକ ଆୟଙ୍ଗର ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରରୁ ଆସିଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଲୋକସଭାରେ ୟୁପିର ମଥୁରାରୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରନ୍ତି। ଏପରିକି ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ନିବାସୀ ଅଭିନେତ୍ରୀ ଜୟା ଭାଦୁରୀ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶରୁ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି।
କଂଗ୍ରେସ ନେତା ସଚିନ ପାଇଲଟ ରାଜସ୍ଥାନ ରାଜନୀତିର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଚେହେରା ହୋଇପାରନ୍ତି କିନ୍ତୁ ସେ ପଶ୍ଚିମ ୟୁପିର ଗ୍ରେଟର ନୋଏଡାରେ ଥିବା ଏକ ଗୁଜ୍ଜର ପରିବାରରୁ ଆସିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପିତା ରାଜେଶ ପାଇଲଟ୍ ରାଜସ୍ଥାନର ଦୌସାକୁ ନିଜର ଗଡ଼ ବନାଇ ରାଜ୍ୟକୁ ନିଜର ରାଜନୈତିକ ଘର କରିଥିଲେ ।
ରାଜସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଏହି ଧାରା ନୂଆ ନୁହେଁ । ୧୯୮୦ ମସିହାରୁ ରାଜସ୍ଥାନରେ ସିକରରୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିବା ପୂର୍ବତନ ଲୋକସଭା ବାଚସ୍ପତି ବଳରାମ ଜାଖର ପଞ୍ଜାବର ବାସିନ୍ଦା ଥିଲେ ଏବଂ ବିଭାଜନ ପୂର୍ବରୁ ଲାହୋରରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବସୁନ୍ଧରା ରାଜେଙ୍କ ମୂଳ ସିନ୍ଧିଆ ପରିବାରର ଗୋଆଲିୟର ମରାଠା ରାଜପରିବାରରେ ମଧ୍ୟ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ରାଜସ୍ଥାନରେ ବିବାହ କରି ରାଜ୍ୟକୁ ନିଜର ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିଣତ କରିଛନ୍ତି ।
ଅଖିଳେଶ ଯାଦବଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଡିମ୍ପଲ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ଏକ ରାଜପୁତ ପରିବାରରୁ ଆସିଛନ୍ତି, ଯେମିତି କି ୟୁପି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଯୋଗୀ ଆଦିତ୍ୟନାଥ, ତାଙ୍କ ମୂଳ ନାମ ଅଜୟ ସିଂ ବିଷ୍ଟ।
ଆଧୁନିକ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତି ଭଳି ଅତୀତରେ ଏହି ‘ବାହାର’ ରାଜନେତାଙ୍କ ଧାରା ମଧ୍ୟ ପୁରୁଣା। ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସୁଚେତା କ୍ରିପାଲାନି ୧୯୬୩ ରୁ ୧୯୬୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। ସେ ଅମ୍ବାଲାରେ ଏକ ବଙ୍ଗୀୟ ବ୍ରାହ୍ମୋ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ପାର୍ସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସିପିଆଇ ନେତା ରୁସ୍ତମ ସାଟିନ, ଯିଏ କି ୧୯୬୭ରେ ବାରଣାସୀରୁ ବିଧାୟକ ଭାବରେ ଜିତିଥିଲେ ଏବଂ ସଂଯୁକ୍ତ ବିଧାୟକ ଦଳ ରାଜ୍ୟ ସରକାରରେ ଗୃହ ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ।