ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଜନଜାତି ସଂପ୍ରଦାୟର ବିକାଶ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ସମନ୍ବିତ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ଅଭୁତପୂର୍ବ ରୁପାନ୍ତରଣ ଓ ଫଳାଫଳ ଆଣିଦେଇଛି। ଗତ ୧୧ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଜନଜାତି ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ବଜେଟ ୨୦୦ ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏହା ସହିତ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ‘ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ’ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଯାହାକି ୫ କୋଟି ଜନଜାତି ଲୋକଙ୍କୁ ଉପକୃତ କରିଛି। କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ, ଜନଜାତି ସଶକ୍ତୀକରଣ ପାଇଁ ଛାତ୍ରବୃତ୍ତି ଆଦି ସଫଳତାର ସହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ୨୦୨୧ ମସିହାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସର ଭାଷଣରେ କହିଥିଲେ, “ବିକାଶ ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ, ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ଏବଂ ସର୍ବସମାବେଶୀ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଆମର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ହେଉ କିମ୍ବା ଜନଜାତି ଅଞ୍ଚଳ, ଏହି ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଭାରତର ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଆଧାର ହେବାକୁ ଯାଉଛି।”
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୪ରେ, କେନ୍ଦ୍ର କ୍ୟାବିନେଟ ଦେଶର ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକଙ୍କ ସାମାଜିକ-ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନଜାତି ଉନ୍ନତ ଗ୍ରାମ ଅଭିଯାନ (ପିଏମ ଯୁଗ)କୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଥିଲେ। ଧରତୀ ଆବା ଜନଜାତୀୟ ଗ୍ରାମ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଅଭିଯାନ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା ‘ପିଏମ ଯୁଗ’ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବ୍ୟାପକ ବିକାଶ ପଦକ୍ଷେପ ମାଧ୍ୟମରେ ପାଞ୍ଚ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଜନଜାତି ଲୋକଙ୍କୁ ଉପକୃତ କରିବା। ଏହା ଭାରତର ଇତିହାସରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଜନଜାତି ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ।
ଜନଜାତି ଗ୍ରାମ ବିକାଶ ମିଶନ
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ ସମ୍ପର୍କରେ ସତରଟି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସହଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି। ଜନଜାତି ବହୁଳ ଗ୍ରାମ ଏବଂ ଆକାଂକ୍ଷୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକରେ ସାମାଜିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଜୀବିକା କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଥିବା ଗୁରୁତର ତ୍ରୁଟିକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଏହି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରମୁଖ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଛନ୍ତି।
ଏହି ଯୋଜନାରେ ଜନଜାତି ବହୁଳ ଗ୍ରାମ ଏବଂ ଆକାଂକ୍ଷୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକର ଗ୍ରାମଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଯେଉଁଠାରେ ଜନଜାତି ଜନସଂଖ୍ୟା ୫୦ କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ରହିଥିବ। ଏହି ଯୋଜନା ଲାଗି ୭୯,୧୫୬ କୋଟି ଟଙ୍କାର ବଜେଟ୍ ରଖାଯାଇଛି। ଏଥିରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ୫୬,୩୩୩ କୋଟି ଟଙ୍କା ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ୨୨,୮୨୩ କୋଟି ଟଙ୍କା ଯୋଗଦାନ କରିବେ। ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ୫୪୯ ଜିଲ୍ଲାର ଦୁର୍ଗମ ଏବଂ ଅପହଞ୍ଚ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ୬୩,୦୦୦ ରୁ ଅଧିକ ଜନଜାତି ବହୁଳ ଗ୍ରାମକୁ ବିକାଶ କରିବା। ଏହି ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକ ଦେଶର ମୋଟ ଜିଲ୍ଲାର ପ୍ରାୟ ୭୧ ପ୍ରତିଶତକୁ କଭର କରନ୍ତି।
୨ ଅକ୍ଟୋବର, ୨୦୨୪ରେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ହଜାରିବାଗରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନ ଆରୋଗ୍ୟ ଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିବା ସମୟରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ କହିଥିଲେ ଯେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ପ୍ରଗତି କଲେ ହିଁ ଭାରତର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ବିଚାରଧାରାରେ ମୂଳ ପଦକ୍ଷେପ ଉପରେ ଆଧାରିତ। ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ, ୧୫ ନଭେମ୍ବର, ୨୦୨୩ରେ – ଜନଜାତି ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀକୁ ‘ଜନଜାତି ଗୌରବ ଦିବସ’ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନଜାତି ଜନଜାତି ନ୍ୟାୟ ମହାଅଭିଯାନ (ପିଏମ ଜନମନ) ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନମନ ଯୋଜନା ଉପରେ ଆଧାରିତ। କିନ୍ତୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନମନ ୨୨,୦୦୦ ଗ୍ରାମର ପ୍ରାୟ ୨୮ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନର ଗୁଣବତ୍ତା ଉନ୍ନତ କରିବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରୁଥିବା ବେଳେ, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ ଯୋଜନା ଜନଜାତି ବହୁଳ ଗ୍ରାମ ଏବଂ ଆକାଂକ୍ଷୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକରେ ରହୁଥିବା ସମସ୍ତ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତିଙ୍କ ଉନ୍ନତି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରୀତ କରିଥାଏ।
ପିଏମ୍ ଯୁଗ ସ୍ଥାୟୀ ବିକାଶ ପାଇଁ ୨୦୩୦ ଏଜେଣ୍ଡା ସହିତ ମେଳଖାଉଛି, ଯାହା ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ବିକାଶ ପ୍ରତି ଭାରତର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ। ଏହି ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ, ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର କଲ୍ୟାଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ। ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଏକମତ ହୁଅନ୍ତି ଯେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଭାବ ଦୂରୀକରଣ ସହିତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା, ଅସମାନତା ହ୍ରାସ କରିବା ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ରଣନୀତି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ – ଏହା ସହିତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ମୁକାବିଲା କରିବା ଏବଂ ଆମର ମହାସାଗର ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।
ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୫ରେ ଆୟୋଜିତ ଆଦି ମହୋତ୍ସବ ସମୟରେ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ ଗତ ଦଶନ୍ଧିରେ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ବିକାଶ ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଗତିକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ। ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ ଯେ “ଯେତେବେଳେ ଜନଜାତି ସମାଜ ପ୍ରଗତି କରିବ, ସେତେବେଳେ ଆମ ଦେଶ ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରଗତି କରିବ।”
ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତିମୂଳକ ବିକାଶ ହେଉଛି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟର ମୂଳ ଆଧାର। ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ, ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏହାର ପରିସର ଏବଂ ଆକାରକୁ ମଧ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଛି। ୨୦୧୩-୧୪ ରୁ ୨୦୨୫-୨୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ବଜେଟ ୪୨୯୬ କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ୨୦୦ ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧୪୯୨୬ କୋଟି ଟଙ୍କା ହୋଇଛି, ଯାହା ଜନଜାତି କଲ୍ୟାଣ ପ୍ରତି ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ଏବଂ “ସବକା ସାଥ, ସବକା ବିକାଶ, ସବକା ବିଶ୍ୱାସ, ସବକା ପ୍ରୟାସ” ର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ସାକାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଛି। ଏହି ବର୍ଦ୍ଧିତ ନିବେଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟକୁ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ଆଣିବାରେ ସକ୍ଷମ କରୁଛି।
ଜନଜାତି ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ମଧ୍ୟ ଜନଜାତି ସଂସ୍କୃତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଅବଦାନକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୫ ନଭେମ୍ବରରେ ଜନଜାତି ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା (୧୮୭୪-୧୯୦୦)ଙ୍କ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀରେ ‘ଜନଜାତି ଗୌରବ ଦିବସ’ ପାଳନ କରାଯାଏ। ୨୦୨୪ ପାଳନରେ ଏହି ଐତିହାସିକ ଜନଜାତି ନେତାଙ୍କ ୧୫୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀ ଅଭୂତପୂର୍ବ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା – ଏକ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଭର୍ଚୁଆଲ୍ ଭାବରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବିହାରର ଜାମୁଇରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ସରକାର ୧୦ଟି ରାଜ୍ୟରେ ୧୧ଟି ଜନଜାତି ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ସଂଗ୍ରହାଳୟକୁ ମଞ୍ଜୁର କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ୧୫-୨୬ ନଭେମ୍ବର, ୨୦୨୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଜୀବିକା ଏବଂ ସଂସ୍କୃତିକୁ ନେଇ ଦେଶବ୍ୟାପୀ ୪୬,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଆୟୋଜନ କରିଛନ୍ତି।
ବାର୍ଲୁଟିଗୁଡେମ ଗ୍ରାମରେ ସକାରାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନ
ସରକାରଙ୍କ ଏସବୁ ଉଦ୍ୟମର ଏକ ସକାରାତ୍ମକ ଫଳାଫଳ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ନାନ୍ଦୟାଲ ଜିଲ୍ଲାର ଏକ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଜନଜାତି ଗ୍ରାମ ବାର୍ଲୁଟିଗୁଡେମରେ। ଚେଞ୍ଚୁ, ଏକ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀ ଏବଂ କୋୟା ଜନଜାତିର ବାସସ୍ଥାନ, ଏହି ଗ୍ରାମ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ଜଳ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦର ସୀମିତ ପ୍ରବେଶ ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରିଆସୁଥିଲେ। ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ଧରି ମହିଳାମାନେ ପାଣି ଆଣିବା ପାଇଁ ବିପଜ୍ଜନକ ଏବଂ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳ ପାର କରି ନିଜ ଜୀବନକୁ ବାଜି ଲଗାଇଥିଲେ। ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ବିଫଳ ପଦକ୍ଷେପ ସତ୍ତ୍ୱେ, ପ୍ରକୃତ ପରିବର୍ତ୍ତନ କେବଳ ଜଳ ଜୀବନ ମିଶନ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସିଥିଲା।