ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନ (ଗ୍ରାମୀଣ) ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଅଧୀନରେ ଦେଶ ଆଉ ଏକ ବଡ଼ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ହାସଲ କରିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଦେଶର ମୋଟ ଗ୍ରାମର ତିନି ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଅର୍ଥାତ୍ ୭୫% ଗ୍ରାମ ଏହି ମିଶନର ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଅଧୀନରେ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ମାନ୍ୟତା ହାସଲ କରିଛନ୍ତି । ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ଗ୍ରାମ ହେଉଛି ଖୋଲା ମଳତ୍ୟାଗ ମୁକ୍ତ (ଓଡିଏଫ) ମାନ୍ୟତା ବଜାୟ ରଖିବା ସହ କଠିନ ଏବଂ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥିବା ଗ୍ରାମ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ୪.୪୩ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଗାଁ ନିଜକୁ ଓଡିଏଫ୍ ପ୍ଲସ୍ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି, ଯାହା କି ୨୦୨୪-୨୫ ସୁଦ୍ଧା ଏସବିଏମ୍-ଜି ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଦିଗରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ।
ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ, ଦାଦ୍ରା ନଗର ହାଭେଳୀ, ଗୋଆ, ଗୁଜରାଟ, ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, କେରଳ, ଲଦାଖ, ପୁଡୁଚେରୀ, ସିକ୍କିମ, ତାମିଲନାଡୁ, ତେଲଙ୍ଗାନା ଏବଂ ତ୍ରିପୁରା ଆଦି ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ପ୍ରଦେଶରେ ଶତ ପ୍ରତିଶତ ଗାଁ ଓଡିଏଫ୍ ପ୍ଲସ୍ ମାନ୍ୟତା ହାସଲ କରିଛନ୍ତି । ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ, ଦାଦରା ନଗର ହାଭେଳୀ ଏବଂ ଦାମନ ଦିଉ, ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର ଏବଂ ସିକ୍କିମରେ ଶତ ପ୍ରତିଶତ ଓଡିଏଫ୍ ପ୍ଲସ୍ ମଡେଲ ଗାଁ ରହିଛି। ଏହି ରାଜ୍ୟ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ୍ ମାନ୍ୟତା ହାସଲ କରିବାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଗ୍ରଗତି ଦେଖାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଏହି ମାଇଲଖୁଣ୍ଟରେ ପହଞ୍ଚିବାରେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରୟାସ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।
କେନ୍ଦ୍ର ଜଳଶକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରୀ ଗଜେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଶେଖାୱତ ଆଜି ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ଏକ ସାମ୍ବାଦିକ ସମ୍ମିଳନୀରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ୨୦୧୪ରେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରଠାରୁ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନକୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକତା ଦେଇଛନ୍ତି । ‘ସ୍ୱଚ୍ଛତା’କୁ ‘ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନ’ରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଆହ୍ୱାନକୁ ସମଗ୍ର ଦେଶ ସମର୍ଥନ କରିଛି। ୨୦୧୯ ସୁଦ୍ଧା ଦେଶକୁ ଖୋଲା ମଳତ୍ୟାଗ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ମିଶନ ଏକ ପ୍ରକୃତ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏହା ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏହି ସଫଳତାକୁ ଏକ ପଦକ୍ଷେପ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ଏବଂ ‘ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱଚ୍ଛତା’ ଦିଗରେ ଅଗ୍ରସର ହେବାର ପରିକଳ୍ପନା କରିଛନ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏବଂ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁରୁ ସମ୍ପଦ ହାସଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସହିତ ସମସ୍ତ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ପୁନଃବ୍ୟବହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
ଶ୍ରୀ ଶେଖାୱତ ଆହୁରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଏବଂ ମିଶନକୁ ଆଧାର କରି ଏସବିଏମ-ଜି ଫେଜ୍ -୨ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ସମସ୍ତ ଗାଁକୁ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ୪,୪୩,୯୬୪ ଟି ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ଗ୍ରାମ ମଧ୍ୟରୁ ୨,୯୨,୪୯୭ ଟି ଗ୍ରାମ କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ବା ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହିତ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ଆକାଂକ୍ଷୀ ଗ୍ରାମ ମାନ୍ୟତା ପାଇଛନ୍ତି । ୫୫,୫୪୯ଟି ଗ୍ରାମ ହେଉଛି ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ରାଇଜିଂ ଭିଲେଜ ଯେଉଁଥିରେ ଉଭୟ କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ୯୬,୦୧୮ ଟି ଗାଁ ହେଉଛି ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ମଡେଲ ଗ୍ରାମ । ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ୨,୩୧,୦୮୦ଟି ଗାଁରେ କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିବା ବେଳେ ୩,୭୬,୩୫୩ଟି ଗାଁରେ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଚଳିତ ବର୍ଷ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନର ୯ ବର୍ଷ ପୂର୍ତ୍ତି ହୋଇଛି। ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଦେଶ ଓଡିଏଫରୁ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସକୁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଥିବାରୁ ୭୫% ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ଗ୍ରାମର ସଫଳତା ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ। ଏସବିଏମ୍ (ଜି)ର ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଖୋଲା ମଳତ୍ୟାଗ ମୁକ୍ତ ସ୍ଥିତି (ଓଡିଏଫ୍-ଏସ୍), କଠିନ (ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ) ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା (ପିଡବ୍ଲ୍ୟୁଏମ୍), ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା (ଏଲ୍ଡବ୍ଲୁଏମ୍), ପଙ୍କ ପରିଚାଳନା (ଏଫ୍ଏସ୍ଏମ୍), ଗୋବରଧନ, ସୂଚନା ଶିକ୍ଷା ଓ ଯୋଗାଯୋଗ/ଆଚରଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗାଯୋଗ (ଆଇଇସି/ବିସିସି) ଏବଂ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି । ଏସବିଏମ୍-ଜି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ କୋଟି କୋଟି ଲୋକଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ କଲ୍ୟାଣରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି । ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ୍ ମଡେଲ ଭିଲେଜ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ଗ୍ରାମ ଯାହା ଏହାର ଓଡିଏଫ ମାନ୍ୟତା ବଜାୟ ରଖିଛି ଏବଂ ଏଥିରେ ଉଭୟ କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ଏହି ଗାଁରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ସ୍ୱଚ୍ଛତା, ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ବନିମ୍ନ ଆବର୍ଜନା, ସର୍ବନିମ୍ନ ଜମା ହୋଇଥିବା ବର୍ଜ୍ୟଜଳ, ସର୍ବସାଧାରଣ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନ ପକାଇବା; ଏବଂ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ୍ ସୂଚନା, ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଯୋଗାଯୋଗ (ଆଇଇସି) ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ୯୬,୧୯୨ଟି ଗାଁ ହେଉଛି ଓଡିଏଫ୍ ପ୍ଲସ୍ ମଡେଲ୍ ଗାଁ।
ଶ୍ରୀ ଶେଖାୱତ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏସବିଏମ୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଜେଟ୍ ବ୍ୟୟ ଅଟକଳ ୧.୪୩ ଲକ୍ଷ କୋଟି, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୫୨,୪୯୭ ଏସବିଏମ୍-ଜିରୁ ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ପାଣ୍ଠି (୫୧,୦୫୭ କୋଟି) ଏବଂ ମନରେଗା (୨୪,୮୨୩ କୋଟି)ରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବ। ୨୦୨୩-୨୪ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଏସବିଏମ୍-ଜିରୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅଂଶ ଆବଣ୍ଟନ ୭,୧୯୨ କୋଟି ଟଙ୍କା ଏବଂ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଚଳିତ ବର୍ଷ ସମସ୍ତ ଉତ୍ସରୁ ୨୨,୨୬୪ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରିଛନ୍ତି। ଏହା ତୁଳନାରେ ଏସବିଏମ୍-ଜି ପାଣ୍ଠିରୁ ୪,୬୯୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଏଫଏଫସି ଓ ମନରେଗାକୁ ମିଶାଇ ମୋଟ ୧୮,୬୮୬ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଛି। ଚଳିତ ବର୍ଷ ଏସବିଏମ୍-ଜି ପାଣ୍ଠି ର ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିବା ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ୟୁପି (୧୨୧୪ କୋଟି), ବିହାର (୭୫୨ କୋଟି) ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ (୩୬୭ କୋଟି)। ଏହି ପାଣ୍ଠିକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ସମ୍ପତ୍ତି ନିର୍ମାଣ, ଆଚରଣ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଏବଂ କଠିନ ଏବଂ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥ କୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ କରାଯାଇଛି ।
ଜଳଶକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ପାନୀୟ ଜଳ ଓ ପରିମଳ ବିଭାଗର ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନ (ଗ୍ରାମୀଣ) ଅଧୀନରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୫ରୁ ଅକ୍ଟୋବର ୨ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ସ୍ୱଚ୍ଛତା ହିଁ ସେବା (ଏସଏଚଏସ) – ୨୦୨୩ ଅଭିଯାନରେ ୭୫% ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ଗ୍ରାମର ଏହି ସଫଳତା ହାସଲ ହୋଇଥିବାରୁ କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଖୁସି ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ ଯେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ହିଁ ସେବା ‘ଆବର୍ଜନା ମୁକ୍ତ ଭାରତ’ ଶୀର୍ଷକ ସହ ଶ୍ରମଦାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ୍ ଗତି ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି, ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଦିଗରେ ଗୋଷ୍ଠୀ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଅର୍ଥାତ୍ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରୁଛି ।
ଏସଏଚଏସ-୨୦୨୩ର ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରମୁଖ ସଫଳତା ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦେଇ ଶ୍ରୀ ଶେଖାୱତ କହିଛନ୍ତି, ଏହି ଅଭିଯାନରେ ୫ କୋଟି ଲୋକ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ୨.୦୫ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଶ୍ରମଦାନ ଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରମଦାନ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ୨,୩୦୩ ବେଳାଭୂମି ସଫେଇ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ; ୧,୪୬୮ ନଦୀ ପାର୍ଶ୍ୱ ଓ ଜଳପଥ; ୩୨୨୩ ଲିଗେସି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସ୍ଥାନ; ୪୮୦ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଏବଂ ଆଇକନିକ୍ ସ୍ଥାନ; ୩୨,୧୭୮ ସାର୍ବଜନୀନ ସ୍ଥାନ; ୪୪୩୨ ଜଳାଶୟ; ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜିନିଷ ମଧ୍ୟରେ ୧୭,୦୨୭ ସଂସ୍ଥାଗତ କୋଠା ଏବଂ ୧୪,୪୪୩ ଆବର୍ଜନା ସମ୍ମାନଜନକ ସ୍ଥାନ ରହିଛି ।
ଏସବିଏମ-ଜିର ୩୪ଟି ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସହିତ ପ୍ରାୟ ୪୨ଟି ଅଂଶୀଦାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ/ବିଭାଗ ମଧ୍ୟ ଏସଏଚଏସ ୨୦୨୩ରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି। ପରିମଳ ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛତାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଏକ ଏକାଗ୍ରଚିତ୍ତ ଏବଂ ସମନ୍ୱିତ ପ୍ରୟାସ ହେଲେ କ’ଣ ହାସଲ କରାଯାଇପାରିବ ତାହାର ଏକ ଜ୍ୱଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ଏସବିଏମ (ଜି)। ଜଳଶକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ପାନୀୟ ଜଳ ଓ ପରିମଳ ବିଭାଗ ଏହି ଗୌରବପୂର୍ଣ୍ଣ ସଫଳତା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମ, ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ, ଜିଲ୍ଲା, ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ଅବଦାନକୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଇବା ସହ ପ୍ରଶଂସା କରିଛି ।
କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା -ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ୨,୩୮୦ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ୟୁନିଟ୍ ଏବଂ ୧,୭୮,୫୫୬ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ ଏବଂ ପୃଥକୀକରଣ ସେଡ୍ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି। ଦେଶରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ୩ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଯାନବାହନ ନିୟୋଜିତ କରାଯାଇଛି। ଦେଶର ୨,୬୦୩ରୁ ଅଧିକ ବ୍ଲକରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ୟୁନିଟ୍ ରହିଛି। ୨୩ଟି ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ବର୍ଜ୍ୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ବେଳେ ୨ଟି ରାଜ୍ୟ ତାମିଲନାଡୁ ଓ କେରଳ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନାରେ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି। ସଡ଼କ ପରିବହନ ଓ ରାଜପଥ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଜାରି କରାଯାଇଥିବା ଗାଇଡଲାଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକକୁ ସଫା, କଟା, ଜାମିନ ଏବଂ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣରେ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ପରିବହନ କରାଯାଏ ଏବଂ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ଇତ୍ୟାଦିରେ ଇନ୍ଧନ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ପରିବହନ କରାଯାଏ। ପ୍ରାୟ ୧.୫୯ ଲକ୍ଷ ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ ସିଙ୍ଗଲ ୟୁଜ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ (ଏସ୍ୟୁପି) କୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ସଂକଳ୍ପ ପାରିତ କରିଛନ୍ତି। ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ସହରାଞ୍ଚଳ ଗ୍ରାମୀଣ ସମନ୍ୱୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଉଛି ଯାହା ଅଧୀନରେ ପ୍ରଥମେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ସହରାଞ୍ଚଳ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ଏବଂ ତା’ପରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ପିଡବ୍ଲୁଏମୟୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଏ।
ଘରୋଇ ସ୍ତରରେ ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଲୋକଙ୍କୁଗୋଷ୍ଠୀ ସ୍ତରରେ କମ୍ପୋଷ୍ଟିଂ ପାଇଁ ଉତ୍ସରେ ସେମାନଙ୍କର ଶୁଖିଲା ଏବଂ ଓଦା (ଜୈବିକ) ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ଅଲଗା କରିବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଛି। ୪,୯୪,୮୨୨ ଗୋଷ୍ଠୀ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଗାତ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି, ୧,୭୮,୫୫୪ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ ସେଡ୍ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି, ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ ଓ ପରିବହନ ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୩,୧୬,୧୨୩ ଗାଡ଼ି ଆଜି ସୁଦ୍ଧା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଛି।
ମଇଳା ଜଳ ପରିଚାଳନା : ଏସବିଏମ୍ (ଜି) ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ଅନୁଯାୟୀ, ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଘରୋଇ ସ୍ତରରେ ବ୍ୟବହୃତ ପାନୀୟ ଜଳର ୬୫-୭୦% ଗ୍ରେୱାଟରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଯାହା କି ମୁଣ୍ଡପିଛା ଦୈନିକ ୩୬ ଲିଟର ହେବ ବୋଲି ଆକଳନ କରାଯାଇଛି। ଜଳ ଜୀବନ ମିଶନ ଅନୁଯାୟୀ ମୁଣ୍ଡପିଛା ୫୫ ଲିଟର ପାନୀୟ ଜଳର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଯୋଗାଣ ଉପରେ ଏହି ଆକଳନ କରାଯାଇଛି । ଏସବିଏମ (ଜି) ଅଧୀନରେ ମଇଳା ଜଳ ପରିଚାଳନା ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାଧାନ ଯଥା ରୋଷେଇ ବଗିଚା, ସୋକ୍-ପିଟ୍, ଲିଚ୍-ପିଟ୍ ଏବଂ ମ୍ୟାଜିକ୍-ପିଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଦ୍ୱାରା ପ୍ରାଥମିକ ଭାବରେ କ୍ଷେତ୍ରୀୟ ପରିଚାଳନା ରଣନୀତି ଦ୍ୱାରା 3ଆର – ହ୍ରାସ, ପୁନଃବ୍ୟବହାର ଏବଂ ରିଚାର୍ଜ ନୀତି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରେ । ବଡ଼ ଗାଁ (ଜନସଂଖ୍ୟା ୫୦୦୦ରୁ ଅଧିକ) କିମ୍ବା ଯେଉଁଠାରେ ଏହି ସରଳ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ସେଠାରେ ଡବ୍ଲୁଏସପି, ସିଡବ୍ଲ୍ୟୁ, ଫାଇଟୋରିଡ୍, ଡିଇଡବ୍ଲ୍ୟୁଏଟି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସୁପାରିସ କରାଯାଏ ।
ଏସବିଏମ(ଜି) ୨୦୨୧-୨୩ରୁ ତିନୋଟି ସଂସ୍କରଣରେ ସୁଜଲାମ ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରି ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ମଇଳା ଜଳ ପରିଚାଳନା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପରିଚାଳନାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଦିଗରେ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛି । ଏହି ଅଭିଯାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ, କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ ନିଜ ନିଜ ଗ୍ରାମରୁ ଉତ୍ସାହଜନକ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଆଣିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା । ଏହାର ପ୍ରଭାବ ବହୁତ ଅଧିକ ଥିଲା ଏବଂ ତିନୋଟି ଅଭିଯାନ ଅବଧି ମଧ୍ୟରେ କମ୍ୟୁନିଟି ଅଞ୍ଚଳ, ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ଡ୍ରେନେଜ୍ ଡିସଚାର୍ଜ ପଏଣ୍ଟରେ ଉତ୍ସ ନିକଟସ୍ଥ ମଇଳା ଜଳ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ପରିଶ୍ରମ ଏବଂ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଆନୁମାନିକ ୫.୧ ନିୟୁତ ସୋକ୍ ପିଟ୍ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହା ଫଳରେ ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ଏଲଡବ୍ଲୁଏମ ଏବଂ ସାମଗ୍ରିକ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ୍ ସଫଳତା ସହିତ ଏକାଧିକ ଗାଁକୁ ସାମିଲ କରାଯାଇଥିଲା । ୬୩% ଗ୍ରାମ ମଇଳା ଜଳ ପରିଚାଳନା ହାସଲ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ଓଡିଏଫ ପ୍ଲସ ସଫଳତାରେ ଯୋଗଦାନ ଦେଇଛନ୍ତି । ଅବଶିଷ୍ଟ ୩୭% ଗାଁ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଏହା ହାସଲ କରିପାରିବେ। ୧୦୦% ହର ଘର ଜଳ ଥିବା ଗାଁ, ନମାମି ଗଙ୍ଗେ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଗ୍ରାମ, ଆକାଂକ୍ଷୀ ଜିଲ୍ଲା, ଏସଏଜିୱାଇ ଏବଂ ୫,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ବିଶିଷ୍ଟ ବୃହତ ଗ୍ରାମଗୁଡ଼ିକୁ ଏହି ୩୭% ବଳକା ଜଳ ଅଧୀନରେ ଗ୍ରେ ୱାଟର ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ ଉପଲବ୍ଧିର ଘରୋଇକରଣ କରିବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଛି । ଏନଜିଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତା ଅନୁଯାୟୀ ସିଓଡି/ବିଓଡି ସୁନିଶ୍ଚିତ କରି ଡ୍ରେନେଜ୍ ଡିସଚାର୍ଜ ପଏଣ୍ଟରେ ଟ୍ରିଟମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ ମ୍ୟାପିଂ ଏବଂ ଠିକ୍ କରି ନମାମି ଗଙ୍ଗେ ଗାଁଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାଥମିକତା ଦିଆଯାଇଛି । ମଇଳା ଜଳ ପରିଚାଳନା ଅଧୀନରେ ଡିଡିଡବ୍ଲ୍ୟୁଏସ ମଧ୍ୟ ଜଳସେଚନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଜଳସେଚନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମଇଳା ଜଳକୁ ପୁନଃବ୍ୟବହାର କରି ଚକ୍ରାକାର ଉପଯୋଗ ଅବଧାରଣା ଦିଗରେ ଯୋଗଦାନ ଦେଉଛି ଯେପରିକି ବଗିଚା ଏବଂ ବୃହତ ପରିମାଣରେ ଯଥା କୃଷି ଜମି / ଶିଳ୍ପ । ଡିଡିଡବ୍ଲୁଏସ ମଧ୍ୟ ଇକୋସିଷ୍ଟମ ସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭବିଷ୍ୟତ ଯୋଜନା ଏବଂ ଅବଦାନ ଦ୍ୱାରା ଆଦେଶକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଉଛି ।
ମଳ ପଙ୍କ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ଟ୍ୱିନ୍ ପିଟ୍ ଶୌଚାଳୟ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଛି। ଯେଉଁଠି ଏକକ ଗାତ ଶୌଚାଳୟ ଅଛି, ଯାହା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂରଣ ହୋଇନାହିଁ କିମ୍ବା ଖାଲି ହୋଇନାହିଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ୟୁନିସେଫ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନଦଣ୍ଡ ଅନୁଯାୟୀ ସୁରକ୍ଷିତ ପରିମଳ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁଠାରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଲି କରିବାକୁ ପଡିବ କିମ୍ବା ଯେଉଁଠାରେ ସେପ୍ଟିକ୍ ଟାଙ୍କି ଅଛି (ସୋକ୍ ପିଟ୍ ସହିତ କିମ୍ବା ବିନା), ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଡିସଲୁଜିଂ ଏବଂ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଏସଟିପି / ଏଫଏସଟିପିକୁ ମଳ କାଦୁଅ ବାହାର କରିବା ହସ୍ତକ୍ଷେପର ମାଧ୍ୟମ ପାଲଟିଯାଏ । ଯଦିଓ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଏସବିଏମଜି ଆଇଏମଆଇଏସ ଶୌଚାଳୟ ଟାଇପୋଲୋଜି ଏବଂ ବେସଲାଇନ ଅପଡେଟ୍ କରିଛି ଏବଂ ମୋଟ ୭୩% ଟ୍ୱିନ୍ ପିଟ୍ ଏବଂ ଗ୍ରାମୀଣ ପରିବାରରେ ପ୍ରାୟ ୧୨.୪% ସିଙ୍ଗଲ ପିଟ୍ ଏବଂ ୧୧% ସେପ୍ଟିକ୍ ଟାଙ୍କି ରିପୋର୍ଟ କରିଛି । ଏସବିଏମ୍ (ଜି) ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସହ-ଚିକିତ୍ସା ଢାଞ୍ଚା ଯୋଜନା କରିବା କିମ୍ବା ନୂତନ ଏଫଏସଟିପି ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ମୁଣ୍ଡପିଛା ୨୩୦ ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହାବ୍ୟତୀତ, ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବିଶୋଧନକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ଏବଂ ମଳ କାଦୁଅର ସୁରକ୍ଷିତ ନିଷ୍କାସନ ପାଇଁ ଟ୍ରିଟମେଣ୍ଟ ୟୁନିଟ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡିକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ବ୍ୟତୀତ,ଏକକ ପିଟ୍ ଶୌଚାଳୟକୁ ଟ୍ୱିନ୍ ପିଟ୍ ଟଏଲେଟ୍ (ବା ସମାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା)ରେ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଏଫ୍ଏଫସି/ମନରେଗାରୁ ପାଣ୍ଠି ବ୍ୟବହୃତ ହେବ। ଅବଶିଷ୍ଟ ଶୌଚାଳୟ ଯେଉଁଠାରେ ସେପ୍ଟିକ୍ ଟାଙ୍କି ରହିଛି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିକଟସ୍ଥ ଏଫ୍ଏସଟିପି/ଏସଟିପି ସହିତ କନଭର୍ଜେନ୍ସ ମୋଡରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଉଛି। ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୧୧୯୮ଟି ଏଫ୍ଏସଟିପି ଏବଂ ୭୬୫ଟି ଏସଟିପି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିବା ରିପୋର୍ଟ କରାଯାଇଛି । ସାମଗ୍ରିକ ଭାବେ ୩୧୬ଟି ଜିଲ୍ଲା ସମନ୍ୱୟ ପଦ୍ଧତି ଅଧୀନରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଏସଟିପି/ଏଫଏସଟିପି ସହିତ ସଂଯୋଗ ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ଆଇଏମ୍ଆଇଏସରେ ପ୍ରକାଶିତ ଟଏଲେଟ୍ ଟାଇପୋଲୋଜିର ତଥ୍ୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି ଯେ ୨୮୮ଟି ଜିଲ୍ଲାରେ ଉପରୋକ୍ତ ୧୧% ଅଧୀନରେ ପ୍ରାୟ ୮୦% ସେପ୍ଟିକ୍ ଟାଙ୍କି ରହିଛି ଏବଂ ଏହାକୁ ହଟ୍ ସ୍ପଟ୍ ଜିଲ୍ଲା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଉପରୋକ୍ତ ଏଫଏସଟିପି/ଏସଟିପି ସହିତ ସଂଯୋଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ୩୧୬ଟି ଜିଲ୍ଲା ମଧ୍ୟରୁ ୧୦୮ଟି ଜିଲ୍ଲା ହେଉଛି ହଟ୍ ସ୍ପଟ୍ ଜିଲ୍ଲା।