ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଏକ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ସରକାରୀ କ୍ରୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ, ଯାହା ଏହାର ନାଗରିକଙ୍କ ଜୀବନକୁ ସିଧାସଳଖ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ। ଯେତେବେଳେ ସରକାର ଦକ୍ଷତାର ସହ ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାବରେ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସେବା କ୍ରୟ କରନ୍ତି, ଏହା କେବଳ ସରକାରୀ ପାଣ୍ଠିର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟବହାର ସୁନିଶ୍ଚିତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ସମସ୍ତ ଆକାରର ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୁଯୋଗକୁ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ସାହିତ କରେ। ଏହା ଫଳରେ ରୋଜଗାର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ, ନବସୃଜନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳେ ଏବଂ ସାମଗ୍ରିକ ସାମାଜିକ ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ। ଭାରତରେ, ସରକାରୀ ଇ-ମାର୍କେଟପ୍ଲେସ୍ (ଜିଇଏମ୍) ସରକାରୀ କ୍ରୟରେ ଏକ ଗେମ୍-ଚେଞ୍ଜର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଛି, ଯାହା ଏକ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଯାହା କେବଳ ସରକାରୀ କ୍ରେତା ନୁହଁନ୍ତି ବରଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟୋଗୀ, ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଉପକୃତ କରୁଛି ।
ଦେଶର ସାମାଜିକ ବିକାଶ ସହିତ ତାଳଦେଇ ଜିଇଏମ୍ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ଗୁଡ଼ିକୁ ୩୫,୯୫୦ କୋଟି ଟଙ୍କାର ଅର୍ଡର ପୂରଣ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ କରିଛି। ଜିଇଏମର ମୋଟ ବିକ୍ରେତା ସଂଖ୍ୟାର ୮% ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀ, ଜିଇଏମ୍ ପୋର୍ଟାଲରେ ପଞ୍ଜୀକୃତ ସମୁଦାୟ ୧,୭୭,୭୮୬ ଜଣ ଉଦ୍ୟମ-ଭେରିଫାଏଡ୍ ମହିଳା ଅଣୁ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ଉଦ୍ୟୋଗ (ଏମ୍ଏସ୍ଇ) ୪୬,୬୧୫ କୋଟି ଟଙ୍କାର ସମୁଦାୟ ଅର୍ଡର ମୂଲ୍ୟ ପୂରଣ କରିଛନ୍ତି।
ଜିଇଏମ୍ କ‘ଣ?
ଗଭର୍ଣ୍ଣମେଣ୍ଟ ଇ-ମାର୍କେଟପ୍ଲେସ୍ (ଜିଇଏମ୍) ହେଉଛି ଭାରତରେ ସରକାରୀ କ୍ରୟ ପାଇଁ ଏକ ଅନଲାଇନ୍ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଯାହା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲା। ସରକାରୀ କ୍ରେତାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଖୋଲା ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛ କ୍ରୟ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଅଗଷ୍ଟ ୦୯, ୨୦୧୬ରେ ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଜିଇଏମର ୩ଟି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଉପାଦାନ ରହିଛି :
ସ୍ବଚ୍ଛତା : ଜିଇଏମ୍ ଏକ ଖୋଲା ବଜାର ହେବ ଯେଉଁଥିରେ ଏହା ସୂଚନା ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛତାର ଆକସେସକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ । ବିକ୍ରେତା, ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବାଗୁଡିକ ଉପରେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ସୂଚନା ଖୋଜିବା ସହଜ ହେବ ଏବଂ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସହଜରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବ। ଜିଇଏମ୍ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ଏବଂ ମୂଲ୍ୟ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଡାଟାବେସ୍ ପ୍ରଦାନ କରିବ।
ନିରପେକ୍ଷତା: ପ୍ଲାଟଫର୍ମର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଛୋଟ ବଡ଼ ବିକ୍ରେତାମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ କ୍ରେତାମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସିଧାସଳଖ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେବା । ଏପରି କରିବା ଦ୍ୱାରା, ସମସ୍ତ ବିକ୍ରେତାଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ ଏବଂ ଜିଇଏମ୍ ଗୋଟିଏ ବିକ୍ରେତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ବିକ୍ରେତାଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଗ୍ରାଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିବ ନାହିଁ। ଜିଇଏମ୍ ଅଗ୍ରାଧିକାର ବଜାର ଆକସେସ୍ ନୀତି ପଛରେ ଥିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ସମର୍ଥନ କରିବ ଏବଂ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବ ଯେ ସମସ୍ତ ବିକ୍ରେତାଙ୍କୁ ଏକ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ। ଏହା ବଜାରର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବ ।
ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀକରଣ: ଜିଇଏମ୍ ସମାବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ, ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ କ୍ରେତା ଏବଂ ବିକ୍ରେତାଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ। ଜିଇଏମ୍ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ବିକ୍ରେତା ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ରଖିବ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ବ୍ୟବସାୟ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ସମସ୍ତ ବିକ୍ରେତାଙ୍କୁ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ସ୍ୱାଗତ କରାଯିବ । ଯେଉଁ କ୍ରେତା ଏବଂ ବିକ୍ରେତାଙ୍କ ପାଖରେ ଜିଇଏମ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଜ୍ଞାନ ନାହିଁ, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ, ଫୋକସ୍ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ, ଅନବୋର୍ଡିଂ ଅଧିବେଶନ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ମତାମତ ଏବଂ ସମର୍ଥନ ଆକାରରେ ଅତିରିକ୍ତ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।
ଜିଇଏମର ବିଶେଷତା
ଜିଇଏମର ବିଭିନ୍ନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି ସ୍ବାୟତ : ଇଜ ଅଫ ଡୁଇଁ ବିଜନେସକୁ ପ୍ରେତ୍ସାହନ, ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ ରନଓ୍ବେ ୨.୦ : ନବସୃଜନକୁ ପ୍ରେତ୍ସାହନ, ଓମାନୟା : ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀଙ୍କୁ ପ୍ରେତ୍ସାହନ । ସ୍ବାୟତ ହେଉଛି ବ୍ୟବସାୟ କରିବାର ସରଳତା ପାଇଁ ଏହି ପୋର୍ଟାଲର ଅଙ୍ଗୀକାର ଯାହାକି ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍, ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀ, ଅଣୁ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଉଦ୍ୟୋଗ (ଏମ୍ଏସ୍ଇ), ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ (ଏସ୍ଏଚଜି) ଏବଂ ଯୁବବର୍ଗ, ବିଶେଷକରି ସମାଜର ପଛୁଆ ବର୍ଗର ଯୁବକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବାର୍ଷିକ ସର୍ବସାଧାରଣ କ୍ରୟ ସହିତ ସିଧାସଳଖ ବଜାର ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ରନ୍ ୱେ ୨.୦ ହେଉଛି ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ଅଭିନବ ଉତ୍ପାଦ ଏବଂ ସେବାଗୁଡିକୁ ସରକାରୀ କ୍ରେତାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଏବଂ ସର୍ବସାଧାରଣ କ୍ରୟରେ ନିୟୋଜିତ ହେବାର ଏକ ସୁଯୋଗ । ଜିଇଏମ୍ ସମସ୍ତ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ର ଉତ୍ପାଦ ଏବଂ ସେବାଗୁଡିକୁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ମାର୍କେଟପ୍ଲେସ୍ ବର୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି, ସେମାନଙ୍କର ଡିପିଆଇଆଇଟି-ସାର୍ଟିଫିକେସନ୍ ନିର୍ବିଶେଷରେ। ଏହି ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟମିତ ବିକ୍ରେତାଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧ ସମସ୍ତ ମାର୍କେଟପ୍ଲେସ୍ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପ୍ରଦାନ କରେ ଏବଂ ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଇଣ୍ଡିଆ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ଠାରୁ “ମେକ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ” କ୍ରୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା । “ଓମେନିଆ” ଏକ ପଦକ୍ଷେପ ଯାହାକି ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀ ଏବଂ ମହିଳା ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ (ଡବ୍ଲୁଏସଏଚଜି) ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଉତ୍ପାଦ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ସରକାରୀ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ, ବିଭାଗ ଏବଂ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡିକୁ ସେମାନଙ୍କ ଉତ୍ପାଦ ବିକ୍ରି କରିବାର ସୁଯୋଗ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ।
ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି/ଜନଜାତି (ଏସସି/ଏସଟି)ର ଉଦ୍ୟୋଗୀମାନଙ୍କ ଉପରେ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ଜିଇଏମ୍ ଅଣୁ, କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ମଧ୍ୟମ ଉଦ୍ୟୋଗ (ଏମ୍ଏସ୍ଏମ୍ଇ) ଇକୋସିଷ୍ଟମର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କ ସହ ସହଯୋଗ କରୁଛି। ଏହି ଭାଗିଦାରୀ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ ବିଭାଗ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗ (ପିଏସଇ) ଦ୍ୱାରା ଏମଏସଏମଇରୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ୨୫ ପ୍ରତିଶତ କ୍ରୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ଅନୁସୂଚୀତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିର ଏମଏସଏମଇ ଉଦ୍ୟୋଗୀମାନଙ୍କଠାରୁ ୪ ପ୍ରତିଶତ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସେବାର ଉପ-ଲକ୍ଷ୍ୟ କ୍ରୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ । ସର୍ବସାଧାରଣ କ୍ରୟରେ ଏମଏସଇ କ୍ଷେତ୍ରର ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ସାରସ କଲେକ୍ସନ ହେଉଛି ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀରୁ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ, ହସ୍ତତନ୍ତ ବସ୍ତ୍ର, କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସଜ୍ଜା, ଆସବାବପତ୍ର, ଉପକରଣ, ଇଭେଣ୍ଟ ସ୍ମାରକୀ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏବଂ ଯତ୍ନ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ହସ୍ତକଳାର ଏକ ଉତ୍ତମ ସଂଗ୍ରହ ।
ବଜାର ପରିସଂଖ୍ୟାନ
ସଦ୍ୟତମ ବଜାର ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଅନୁସାରେ ଜିଇଏମ ୧୬୨,୯୮୫ ପ୍ରାଥମିକ କ୍ରେତା, ୨୨୮,୭୫୪ ଦ୍ବିତୀୟ କ୍ରେତା ଏବଂ ୧୧,୦୦୬ ଉତ୍ପାଦ ବର୍ଗ ଏବଂ ୩୩୨ ସେବା ବର୍ଗର ବିବିଧ ପରିସର ସହିତ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ଇକୋସିଷ୍ଟମରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଗତ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଅର୍ଡର ପରିମାଣ ୬୨,୮୬,୫୪୩ରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା, ଯାହାର ମୋଟ ମୂଲ୍ୟ ୪,୦୩,୩୦୫ କୋଟି ଟଙ୍କା ଥିଲା। ଚଳିତ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ୪,୫୨,୫୯୪ କୋଟି ଟଙ୍କାର ୬୧,୨୩,୬୯୧ ଅର୍ଡର ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି। ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ମୋଟ ଅର୍ଡର ମୂଲ୍ୟର ୩୭.୮୭% ଅଣୁ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ଉଦ୍ୟୋଗ (ଏମଏସଇ)ରୁ ଆସୁଛି, ଯାହା ସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟବସାୟକୁ ସଶକ୍ତ କରିବା ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ଜିଇଏମର ଭୂମିକାକୁ ଦର୍ଶାଏ ।
ସରକାରୀ ଇ-ମାର୍କେଟପ୍ଲେସ୍ (ଜିଇଏମ୍) ସ୍ୱଚ୍ଛତା, ଦକ୍ଷତା ଏବଂ ସାମଗ୍ରିକତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରି ଭାରତରେ ସର୍ବସାଧାରଣ କ୍ରୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଛି। ଏହା ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍, ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀ ଏବଂ ଏମଏସଏମଇମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରି ଜିଇଏମ୍ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ସାମାଜିକ ସମାନତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ।