ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହ ଭାରତର ସୁସମ୍ପର୍କ ଅଧିକ ସୁଦୃଢ଼ ହେଉଛି। ନିକଟରେ କତର ଅମୀର ତାଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ସରକାରୀ ଗସ୍ତରେ ଭାରତ ଆସିଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଏବଂ କତର ଅମୀରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିସ୍ତୃତ ଆଲୋଚନା ପରେ ଦୁଇ ଦେଶର ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ରଣନୀତିକ ସ୍ତରକୁ ଉନ୍ନୀତ କରିବା ଲାଗି ଉଭୟ ନେତା ସହମତ ହୋଇଛନ୍ତି। ଏ ନେଇ ଏକ ରାଜିନାମା ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଛି। ଏବେ ୟୁଏଇ, ସାଉଦୀ ଆରବ, ଓମାନ, କୁଏତ ଏବଂ କତର ସହିତ ଭାରତର ରଣନୀତିକ ଭାଗିଦାରୀ ରହିଛି। ଭାରତ ଏବଂ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଜିସିସି ଢାଞ୍ଚା ଅଧୀନରେ ସହଯୋଗ କରନ୍ତି।
ଜିସିସିର ସବୁ ଦେଶ ସହିତ ଭାରତର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ଏହା ଭାରତ ଏବଂ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ନେତୃତ୍ୱ ତଥା ମନ୍ତ୍ରୀ ସ୍ତରରେ ନିୟମିତ ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ଗସ୍ତ ବିନିମୟରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ। 2014 ମସିହା ମେ ମାସ ଠାରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ 14 ଥର ଗସ୍ତ କରିଛନ୍ତି। ଏଥିରେ ୟୁଏଇକୁ 7 ଥର ଗସ୍ତ ସାମିଲ ଥିବା ବେଳେ ସାଉଦୀ ଆରବ ଓ କତରକୁ 2 ଥର ଏବଂ ଓମାନ, ବାହାରିନ ଓ କୁଏତକୁ ଥରେ ଲେଖାଏଁ ଗସ୍ତ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
କତର ଆମୀର 17-18 ଫେବୃଆରୀ 2025 ଠାରୁ ତାଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାରତ ଗସ୍ତରେ ଅଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଡିସେମ୍ବର 2024ରେ କୁଏତ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା 43 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ଭାରତୀୟ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରଥମ କୁଏତ ଗସ୍ତ ଥିଲା। ଜାନୁଆରୀ 2024ରେ ୟୁଏଇର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମହାମହିମ ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ଜାୟେଦ ଅଲ୍ ନାହ୍ୟାନ, ଡିସେମ୍ବର 2023ରେ ଓମାନର ସୁଲତାନ ମହାମହିମ ହାଇଥାମ ବିନ୍ ତାରିକ ଏବଂ ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2023ରେ ସାଉଦୀ ଆରବର ଯୁବରାଜ ତଥା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମହାମହିମ ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ସଲମାନଙ୍କ ସଦ୍ୟ ଭାରତ ଗସ୍ତରେ ଆସିଥିଲେ।
ରଣନୀତିକ ବାର୍ତ୍ତାଳାପ ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ଭାରତ-ଜିସିସି ମନ୍ତ୍ରୀସ୍ତରୀୟ ବୈଠକ ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2024ରେ ରିୟାଦରେ ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ସ୍ତରୀୟ ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ, ସୁରକ୍ଷା, ଶକ୍ତି, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, କୃଷି ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା, ପରିବହନ, ସଂସ୍କୃତି ସମେତ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଯୋଗକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ଏକ ଭାରତ-ଜିସିସି ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଜନା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା।
ଜିସିସି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ଭାରତର ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 2023-24ରେ ପାଖାପାଖି 162 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା, ଯାହା ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଭାରତର ସର୍ବବୃହତ ଆଞ୍ଚଳିକ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଅଂଶୀଦାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ କରିଥିଲା। ଆମଦାନୀ ପରିମାଣ 105.9 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିବାବେଳେ ରପ୍ତାନୀ ପରିମାଣ 56.3 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା।
ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଏବଂ ପେଟ୍ରୋକେମିକାଲ ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି ଜିସିସି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଭାରତକୁ ମୁଖ୍ୟ ରପ୍ତାନୀ ସାମଗ୍ରୀ। ଭାରତରୁ ରପ୍ତାନୀ ହେଉଥିବା ମୁଖ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ଶସ୍ୟ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ, ଅଳଙ୍କାର, ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଫାଇବର ଏବଂ ସୂତା, ବୟନଶିଳ୍ପ ଇତ୍ୟାଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ବାଣିଜ୍ୟ ବାସ୍କେଟରେ ବିବିଧତା ଆଣିବା ଉପରେ ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ହେଉଛି। ଭାରତ-ୟୁଏଇ ବ୍ୟାପକ ଆର୍ଥିକ ଭାଗିଦାରୀ ରାଜିନାମା (ସିଇପିଏ) ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ 18 ଫେବୃଆରୀ 2022 ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ 1ମେ 2022ରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା।
ଜିସିସି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ କରି ସେମାନଙ୍କ ସାର୍ବଭୌମ ସମ୍ପଦ ପାଣ୍ଠି ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତରେ ଯଥେଷ୍ଟ ନିବେଶ କରିଛନ୍ତି।
ୟୁଏଇ ଏବଂ ସାଉଦୀ ଆରବ ମଧ୍ୟ ନୂତନ ଭାରତ-ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟ ଆର୍ଥିକ କରିଡର (ଆଇଏମଇଇସି)ର ବିକାଶ ପାଇଁ ବୁଝାମଣା ପତ୍ରରେ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2023ରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଜି-20 ନେତାମାନଙ୍କ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ଅବସରରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏଥିରେ ଦୁଇଟି ପୃଥକ କରିଡର ରହିବ, ଯାହା ଭାରତକୁ ଉପସାଗର ସହିତ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ପୂର୍ବ କରିଡର ଏବଂ ଉପସାଗରକୁ ୟୁରୋପ ସହିତ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ଉତ୍ତର କରିଡର। ଏଥିରେ ଏପରି ଏକ ରେଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାମିଲ ହେବ, ଯାହା ଏକ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ଏବଂ ବ୍ୟୟବହୁଳ ସୀମାପାର ଜାହାଜରୁ ରେଳ ପରିବହନ ନେଟୱାର୍କ ପ୍ରଦାନ କରିବ। ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନର ସାମୁଦ୍ରିକ ଏବଂ ସଡ଼କ ପରିବହନ ମାର୍ଗକୁ ସହାୟକ ଏବଂ ଏହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସେବାଗୁଡ଼ିକର ପରିବହନକୁ ସକ୍ଷମ କରିବ।
ଭାରତ-ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟ-ୟୁରୋପ ଆର୍ଥିକ କରିଡର (ଆଇଏମଇଇସି)ର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ସହଯୋଗ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଭାରତ ଏବଂ ସଂଯୁକ୍ତ ଆରବ ଏମିରେଟ୍ସ (ୟୁଏଇ) ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଆନ୍ତଃସରକାରୀ ଫ୍ରେମୱାର୍କ ରାଜିନାମା (ଆଇଜିଏଫଏ) 13 ଫେବୃଆରୀ, 2024ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଡିଜିଟାଲ ଇକୋସିଷ୍ଟମ ସମେତ ଏକ ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ସ ପ୍ଲାଟଫର୍ମର ବିକାଶ ଓ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଆଇଏମଇଇସିକୁ ସକ୍ଷମ କରିବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ସାଧାରଣ କାର୍ଗୋ, ବୃହତ୍, କଣ୍ଟେନର ଏବଂ ତରଳ ବୃହତ୍ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଯୋଗାଣ ଶୃଙ୍ଖଳା ସେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି। ଆଇଏମଇଇସି ପଦକ୍ଷେପ ଅଧୀନରେ ଏହା ହେଉଛି ପ୍ରଥମ ରାଜିନାମା।
ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ଭାରତର ଦୃଢ଼ ଇନ୍ଧନ ଭାଗିଦାରୀ ରହିଛି। ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ 2023-24ରେ ଜିସିସି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ମୋଟ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ବାଣିଜ୍ୟ 71 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା। ଭାରତ ଓ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଶକ୍ତି ଭାଗିଦାରୀକୁ କ୍ରେତା-ବିକ୍ରେତା ଠାରୁ ଅଧିକ ବ୍ୟାପକ ସମ୍ପର୍କକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି। ଆମେ ସୌର ଏବଂ ସବୁଜ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସମେତ ଅକ୍ଷୟ ଶକ୍ତି ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ମିଳିତ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛୁ।
ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଦୁଇ ପକ୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସୁଦୃଢ଼ ଆପୋସ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ଗସ୍ତ, ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ସମରାଭ୍ୟାସ, ଜାହାଜ ପରିଦର୍ଶନ, ତାଲିମ ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନୀରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସହିତ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ଭାରତର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି। ଆତଙ୍କବାଦର ମୁକାବିଲା, ଗୁଇନ୍ଦା ତଥ୍ୟ ଆଦାନପ୍ରଦାନ, ସାଇବର ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ସାମୁଦ୍ରିକ ସୁରକ୍ଷା ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି। ବିଗତ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଭାରତ ଏବଂ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗସ୍ତ ହୋଇଛି।
ପ୍ରାୟ 9 ନିୟୁତ ଭାରତୀୟ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ବସବାସ କରନ୍ତି। ଜିସିସି ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରବାସୀ ଭାରତୀୟମାନେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ବିକାଶରେ ଏହାର ଅବଦାନ ପାଇଁ ସ୍ୱୀକୃତି ପାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଏହାର କଠିନ ପରିଶ୍ରମ, ଆଇନ ପାଳନ ଏବଂ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରକୃତି ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଛନ୍ତି।
ଉପସାଗର ଅଞ୍ଚଳକୁ ଭାରତ ନିଜର ‘‘ସମ୍ପ୍ରସାରିତ’’ ପଡ଼ୋଶୀ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥାଏ। ଏହି କ୍ଷେତ୍ର କେବଳ ଆରବ ସାଗର ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ ହୋଇଥାଏ। ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ (ଯଥା ବାହାରିନ, କୁଏତ, ଓମାନ, କତାର, ସାଉଦି ଆରବ ଏବଂ ୟୁଏଇ) ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ନିବେଶ ଅଂଶୀଦାର ଭାବେ ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି। ଜିସିସି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସାମୂହିକ ଭାବେ ପ୍ରାୟ 9 ନିୟୁତ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକଙ୍କୁ ପ୍ରବାସୀ ଭାବେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି। ଭାରତ ଏବଂ ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ତଥା ନାଗରିକ ସମ୍ପର୍କ ଐତିହାସିକ ଭାବେ ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କର ଆଧାର ହୋଇ ରହିଛି।
ସେମିଫାଇନାଲ ଏବଂ ଅନ୍ତିମ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ: