ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ଧରି, ଭାରତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଉଭୟକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ପାଇଁ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି- ୨୦୨୦କୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଛି। ଏହା ଅଧୀନରେ ପ୍ରଚଳିତ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନମୂଳକ ସଂସ୍କାର ହାତକୁ ନିଆଯାଇଛି। ନିପୁଣ ଭାରତ ମିଶନ, ପିଏମ୍ ଶ୍ରୀ ଯୋଜନା, ଜାତୀୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଢାଞ୍ଚା, ଜାତୀୟ କ୍ରେଡିଟ୍ ଢାଞ୍ଚା ଭଳି ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ଏଥିରେ ଅନ୍ୟତମ। ଏହିସବୁ ପଦକ୍ଷେପ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନମନୀୟତା, ବହୁବିଧ ଶୃଙ୍ଖଳା ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର ବୈଶ୍ବିକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ହଜାର ହଜାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ଘଟିଛି। ପିଏମ୍ ବିଦ୍ୟାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଭଳି ନୂତନ ଯୋଜନା ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ଆଇଆଇଟି ଆଇଆଇଏମ୍ ଏବଂ ଏମ୍ସର ବିସ୍ତାର, ଗତି ଶକ୍ତି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭଳି ଅଗ୍ରଣୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଜାତୀୟ ଗବେଷଣା ଫାଉଣ୍ଡେସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଏକ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ।
ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ କମ୍ପ୍ୟୁଟିଂ ଏବଂ ସୃଜନଶୀଳ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଭଳି ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତ ଗବେଷଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଏହି ପ୍ରୟାସଗୁଡ଼ିକ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇ ଗୁଣାତ୍ମକ ଉନ୍ନତି କରୁଛି ଏବଂ ପ୍ରତିଭାକୁ ପୋଷଣ କରୁଛି। ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ରାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ରେ ଭାରତର ଉନ୍ନତ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏବଂ ନାଳନ୍ଦା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭଳି ଐତିହ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପ୍ରଭୃତି ଶିକ୍ଷା, ନବସୃଜନ ଏବଂ ସୁଯୋଗର ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଏହାର ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବା ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ଆହୁରି ସ୍ପଷ୍ଟ କରୁଛି।
ରୂପାନ୍ତରଣର ନୀତି- ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି
ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି- ୨୦୨୦ ସ୍କୁଲ ଏବଂ ବୃତିଗତ ଶିକ୍ଷାରେ ବିଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନକାରୀ ସଂସ୍କାର ଆଣିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ସମସ୍ତଙ୍କ ପହଞ୍ଚ, ସମାନତା, ଗୁଣବତ୍ତା, ସୁଲଭତା ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱର ମୂଳ ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ, ଏହି ନୀତି ସ୍କୁଲ ଏବଂ କଲେଜ ଶିକ୍ଷାକୁ ଅଧିକ ସାମଗ୍ରିକ, ନମନୀୟ, ବହୁବିଧ ତଥା ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାତ୍ରଙ୍କ ଅନନ୍ୟ କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରି ଭାରତକୁ ଏକ ସ୍ପନ୍ଦନଶୀଳ ଜ୍ଞାନ ସମାଜ ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ଜ୍ଞାନ ମହାଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ କରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ନୀତିର କିଛି ପ୍ରମୁଖ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସାରଣୀରେ ଦେଖାଯାଇପାରିବ।
ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଦ୍ୱାରା ଭାରତର ସଶକ୍ତିକରଣ
ବିବିଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନବସୃଜନ, ବିଶ୍ୱ ସହଯୋଗ ଏବଂ ଉଚ୍ଚମାନର ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଥିବା ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ନିର୍ମାଣ କରି ଭାରତ ଏହାର ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରୁଛି। ଏହି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ଗବେଷଣା, ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ମାନବ ପୁଞ୍ଜିରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ନେତା ହେବାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆକାଂକ୍ଷାର ପ୍ରମୁଖ ବାହକ ପାଲଟିଛି।
ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ: ଏଆଇଏସ୍ଏଚ୍ଇ (AISHE) ପୋର୍ଟାଲ୍ ଅନୁଯାୟୀ, ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (HEI) ସଂଖ୍ୟାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ୧୩.୮% ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି, ଯାହା ୨୦୧୪-୧୫ରେ ୫୧,୫୩୪ ଥିଲା ଏବଂ ଜୁନ୍ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ଏହା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ୭୦,୦୧୮ ହୋଇଛି। ଏହି ସଂଖ୍ୟାରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, କଲେଜ, ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ/କଲେଜ୍, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଏବଂ ଗବେଷଣା ଏବଂ ବିକାଶ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି: ୨୦୧୪-୧୫ରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ୭୬୦ରୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ଜୁନ୍ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ୧,୩୩୮ ହୋଇଛି, ଯାହା ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତି ଭାରତର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।
କଲେଜ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି: ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଚାହିଦା ପୂରଣ କରି ଜୁନ୍ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା କଲେଜ ସଂଖ୍ୟା ୩୮,୪୯୮ରୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୫୨,୦୮୧ ହୋଇଛି।
ଆଇଆଇଟି ଅଭିବୃଦ୍ଧି: ୨୦୧୪ରେ ୧୬ଟି ଭାରତୀୟ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଆଇଆଇଟି) ଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ 7ଟି ନୂତନ ଆଇଆଇଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦ୍ୱାରା ଜୁନ୍ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ମୋଟ ସଂଖ୍ୟା ୨୩ କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।
ଆଇଆଇଏମ୍: ୨୦୧୪ ରେ, ୧୩ଟି ଭାରତୀୟ ପରିଚାଳନା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (IIM) ଥିଲା। ଜୁନ୍ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା, ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୨୧ କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି
ଡାକ୍ତରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ବୃଦ୍ଧି: ୨୦୧୪ ପରଠାରୁ, ଦେଶରେ ଏମ୍ସ (AIIMS) ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସଂଖ୍ୟା ୭ରୁ ୨୦ କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି (ଜୁନ୍ ୨୦୨୫), ଯାହା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ତିନିଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।
ସ୍କୁଲ ଉନ୍ନତି: ପିଏମ୍ ଶ୍ରୀ ( PM SHRI ) ବା ପିଏମ୍ ସ୍କୁଲ୍ ଫର ରାଇଜିଂ ଇଣ୍ଡିଆ ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ୧୪୫୦୦ସ୍କୁଲକୁ ଉନ୍ନତ କରାଯିବ।
ଏକଲବ୍ୟ ମଡେଲ୍ ସ୍କୁଲ୍ ପ୍ରୟାସ: ଏକଲବ୍ୟ ମଡେଲ୍ ସ୍କୁଲ୍ ପ୍ରୟାସ: ଏହି ସ୍କୁଲ୍ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ସମାନ ଶିକ୍ଷାଗତ ସୁଯୋଗ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରି ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ସେଗୁଡ଼ିକ ଜନଜାତି ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନରେ ଜାତୀୟ ଜନଜାତି ଛାତ୍ରଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ସମାଜ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ। କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଏକଲବ୍ୟ ମଡେଲ ଆବାସିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ୨୦୧୩-୧୪ ରେ ୧୨୩ ରୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୨୦୨୪-୨୫ ରେ ୪୭୭ କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।
ଶିକ୍ଷାଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏବଂ ରାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ରେ ଉନ୍ନତି
ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଣ୍ଠି ସଂସ୍ଥା (HEFA) ଏବଂ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଯୋଜନା ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ପଦକ୍ଷେପ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବିକାଶ ଏବଂ ଶୈକ୍ଷିକ ଉତ୍କର୍ଷତା ହାସଲ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ କରିଛି। ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଅଫ୍ ଏମ୍ଇନେନ୍ସ (IoEs) ର ନାମକରଣ, ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ରାଙ୍କିଂରେ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଉପସ୍ଥିତି, ଏବଂ ଜାଞ୍ଜିବାର ଏବଂ ଆବୁଧାବିରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ୟାମ୍ପସକୁ ଆଇଆଇଟି ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକର ବିସ୍ତାର ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଏବଂ ନବସୃଜନ ପାଇଁ ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ନିଜକୁ ସ୍ଥାନିତ କରିବାର ଭାରତର ମହତ୍ତ୍ୱାକାଂକ୍ଷାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ।
ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଣ୍ଠି ସଂସ୍ଥା (HEFA) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ୧୦୬ ଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ୪୩,୦୨୮.୨୪ କୋଟି ଟଙ୍କା ଋଣ ମଞ୍ଜୁର କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ୨୧,୫୯୦.୫୯ କୋଟି ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି।
ଭାରତରେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ସୁଲଭ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଶିକ୍ଷାଗତ ଏବଂ ଗବେଷଣା ସୁବିଧା ଉପଲବ୍ଧ କରାଇବା ପାଇଁ ୨୦୧୭ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ୧୨ଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (୮ଟି ସରକାରୀ ପାଣ୍ଠି ଏବଂ ୪ଟି ଘରୋଇ)କୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (IoE) ଭାବରେ ଅଧିସୂଚିତ କରାଯାଇଛି।
ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ଇନୋଭେସନ୍ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ (GII)ରେ ୨୦୧୪ରେ ୭୬ ସ୍ଥାନରୁ ୨୦୨୪ରେ ୩୯ ସ୍ଥାନକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।
୨୦୨୬ କ୍ୟୁଏସ୍ ବିଶ୍ୱ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ରାଙ୍କିଂରେ ୫୪ଟି ଭାରତୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ବିଶ୍ୱ ସ୍ତରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି, ଯାହା ୨୦୨୫ରେ ଛୟାଳିଶ (୪୬) ଏବଂ ୨୦୧୫ରେ ତେର (୧୩) ସ୍ଥାନ ପାଇଛି।
ଜାଞ୍ଜିବାରରେ ଆଇଆଇଟି ମାଡ୍ରାସ କ୍ୟାମ୍ପସ୍ ଏବଂ ଆବୁ-ଧାବିରେ ଆଇଆଇଟି ଦିଲ୍ଲୀ କ୍ୟାମ୍ପସ୍
ନୂତନ ଭାରତ ପାଇଁ ଉତ୍କର୍ଷ କେନ୍ଦ୍ର ଗଠନ
ଭାରତରେ ପରିବହନ ଏବଂ ଫୋରେନସିକ୍ ବିଜ୍ଞାନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ ଶିକ୍ଷା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଉତ୍କର୍ଷ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସହିତ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ନିର୍ମାଣରେ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନକାରୀ ଲହରୀ ଦେଖାଦେଇଛି। ଏହି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଦକ୍ଷତା ବିକାଶରେ ନବସୃଜନ, ଶିଳ୍ପ ସହଯୋଗ ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ନେତୃତ୍ୱକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଦେଶର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ।
ଗତି ଶକ୍ତି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ଗମନାଗମନ ଏବଂ ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ସ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ଗତି ଶକ୍ତି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (GSV), ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୨ରେ ସଂସଦ ଦ୍ୱାରା ଗୃହୀତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (ସଂଶୋଧନ) ଆଇନ ୨୦୨୨ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ରେଳ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ (ଭାରତ ସରକାର) ଅଧୀନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ୬ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୨ ରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା।
ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩ ରେ ଏୟାରବସ୍ ସହିତ ଏକ ବୁଝାମଣାପତ୍ର ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲା। ଏହି ବୁଝାମଣାପତ୍ର ମହାକାଶ ଏବଂ ବିମାନ ଚଳାଚଳ କ୍ଷେତ୍ର ପାଇଁ ଶୈକ୍ଷିକ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ବିକାଶ, ଏହି ପାଠ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଅଧ୍ୟାପକ ସହାୟତା, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ସହିତ ସଂଯୋଗ, ମିଳିତ ଗବେଷଣା ଏବଂ ସିମ୍ପୋଜିମ୍, କର୍ମଶାଳା ଇତ୍ୟାଦି ଭଳି ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜନ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରେ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ବୁଝାମଣାପତ୍ର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏୟାରବସ୍ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଶିଳ୍ପ ଅଭିଜ୍ଞତା ଏବଂ ତାଲିମ, ଅଧ୍ୟାପକ, ଛାତ୍ର ଏବଂ ପ୍ରଶାସନିକ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ସଂସ୍ଥାଗତ ଆଦାନପ୍ରଦାନ, ମେଧାବୀ ଏବଂ ଅଭାବୀ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଛାତ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ।
ଭାରତୀୟ ସୃଜନଶୀଳ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (IICT)
ଭାରତୀୟ ସୃଜନଶୀଳ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (IICT), ମୁମ୍ବାଇରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏକ ଜାତୀୟ ଉତ୍କର୍ଷ କେନ୍ଦ୍ର, ସୃଜନଶୀଳ ଅର୍ଥନୀତି ପାଇଁ କ୍ଷମତା ନିର୍ମାଣରେ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ହେବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ। ଏଭିଜିସି-ଏକ୍ସଆର୍ କ୍ଷେତ୍ର ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ, ଏହି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ୍ୱେଭ୍ସ ୨୦୨୫ର ତୃତୀୟ ଦିନରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ହୋଇଥିଲା। ୱେଭ୍ସ ମଧ୍ୟ ଆଇଆଇସିଟି କୁ ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଭାବରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିବା ପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ସଂଘ ସହିତ ରଣନୈତିକ ବୁଝାମଣାପତ୍ର ସ୍ୱାକ୍ଷରର ସାକ୍ଷୀ ହୋଇଥିଲା। ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ସହଯୋଗ ପାଇଁ ହାତ ବଢାଇଥିବା କିଛି କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଜିଓ ଷ୍ଟାର, ଗୁଗଲ, ଏଡୋବୀ, ୟୁଟ୍ୟୁବ, ମେଟା, ଓ୍ୱାକମ୍ ମାଇକ୍ରୋସଫ୍ଟ ଏବଂ ଏନ୍ଭିଡିଆ।
ଜାତୀୟ ଫୋରେନସିକ୍ ବିଜ୍ଞାନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ଜାତୀୟ ଫୋରେନସିକ୍ ବିଜ୍ଞାନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (NFSU), ହେଉଛି ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ଏବଂ ଏକମାତ୍ର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଯାହା ଫୋରେନସିକ୍ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଏହାର ସହଯୋଗୀ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ। ଦେଶର ସମସ୍ତ ଭାଗରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ଏବଂ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ ଫୋରେନସିକ୍ ମାନବସମ୍ବଳ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ସଂସଦର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି। ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟାଳୟ ଗୁଜରାଟର ଗାନ୍ଧୀନଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ବାହାରେ କ୍ୟାମ୍ପସ ଏବଂ ଅନୁବନ୍ଧିତ କଲେଜ ମାଧ୍ୟମରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଯାହା ଛାତ୍ରଙ୍କ ଉପଲବ୍ଧତା, ସ୍ଥାନର ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସରକାରଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ଇତ୍ୟାଦି କାରକ ଉପରେ ଆଧାରିତ।
ନାଳନ୍ଦାର ପୁନର୍ଜନ୍ମ: ଶିକ୍ଷାଗତ ଉତ୍କର୍ଷ ଲାଭ ପାଇଁ ଭାରତର ଯାତ୍ରା
ବିହାରର ରାଜଗିର ସହରରେ ଅବସ୍ଥିତ, ନାଳନ୍ଦା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ହେଉଛି ଏକ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର, ଗବେଷଣା-ସଘନ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଯାହା ୨୫ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୦ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ଆବାସିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବରେ ପଞ୍ଚମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଦ୍ୱାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୃଦ୍ଧ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପ୍ରାଚୀନ ଶିକ୍ଷାସ୍ଥଳକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରିବା।
ଜୁନ 2୨୦୨୪ ରେ, ବିହାରର ରାଜଗିରଠାରେ ନାଳନ୍ଦା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ନୂତନ କ୍ୟାମ୍ପସ ଉଦଘାଟନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଭାରତ ଏବଂ ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ସଦସ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସହଯୋଗ ଭାବରେ କଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି।
ଏହାର କ୍ୟାମ୍ପସ ଏକ ‘ନେଟ୍ ଜିରୋ’ ସବୁଜ କ୍ୟାମ୍ପସ। ଏହା ଏକ ସୌର ପ୍ଲାଣ୍ଟ, ଘରୋଇ ଏବଂ ପାନୀୟ ଜଳ ବିଶୋଧନ ପ୍ଲାଣ୍ଟ, ଅପଚୟ ଜଳ ପୁନଃବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଜଳ ପୁନଃଚକ୍ରଣ ପ୍ଲାଣ୍ଟ,୧୦୦ ଏକର ଜଳାଶୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପରିବେଶ-ଅନୁକୂଳ ସୁବିଧା ସହିତ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ।
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଇତିହାସ ସହିତ ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ପ୍ରାୟ ୧୬୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ମୂଳ ନାଳନ୍ଦା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ଆବାସିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ୟରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ।
ଅନୁସନ୍ଧାନ ଜାତୀୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ANRF)
ଏହା ଭାରତର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, କଲେଜ, ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକରେ ଗବେଷଣା ଏବଂ ବିକାଶ ବିହନ ସଂସ୍କୃତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ଏହା ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ସୁପାରିଶ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାର ଉଚ୍ଚ-ସ୍ତରୀୟ ରଣନୈତିକ ଦିଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସଂସ୍ଥା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ଏହା ଶିଳ୍ପ, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ସରକାରୀ ବିଭାଗ ଏବଂ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିବ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ସମ୍ପୃକ୍ତ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ବ୍ୟତୀତ ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଅବଦାନ ପାଇଁ ଏକ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍ ଯନ୍ତ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରିବ।
ନୂତନ ସରକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ
1 ପିଏମ୍ଶ୍ରୀ: ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୨ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ପିଏମ୍ଶ୍ରୀ ଯୋଜନା ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରାୟୋଜିତ ପଦକ୍ଷେପ ଯାହାର ମୋଟ ବ୍ୟୟ ୨୭ ହଜାର ୩୬୦କୋଟି ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଏକ ପ୍ରୋଜିତ ପକଳ୍ପ। ଏହି ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଚୟନିତ ସ୍କୁଲଗୁଡ଼ିକୁ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ୨୦୨୦ର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ମଡେଲ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ପରିଣତ କରିବା। ଏହି ସ୍କୁଲ ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା, ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ଏବଂ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦକ୍ଷତା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିଥାଏ। ଏହାସହ ପାଖ ଆଖ ସ୍କୁଲଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଲକ୍ଷ୍ମୀ: ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରମୁଖ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯୋଗୁଁ କୌଣସି ଛାତ୍ର ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇବାର ସୁଯୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତ ନ ହୁଅନ୍ତି ତାହା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା। ପ୍ରଚଳିତ ଯୋଜନାରୁ ବାଦ ପଡ଼ିଥିବା ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ସହାୟକ ହେବା ପାଇଁ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବଜେଟ ୨୦୨୪-୨୫ ରେ ୧୦ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଋଣ ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା। ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୪ରେ, କ୍ୟାବିନେଟ “ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଲକ୍ଷ୍ମୀ” (ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ-ବିଦ୍ୟାଲକ୍ଷ୍ମୀ) ଯୋଜନାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଥିଲେ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ମେଧାବୀ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା ପାଇବାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବ ନାହିଁ।
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ସୁଧ ସବସିଡି ଯୋଜନା ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଋଣ ପାଇଁ କ୍ରେଡିଟ୍ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ପାଣ୍ଠି ଯୋଜନା: ଏହି ଯୋଜନା ଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ସଂଘର ମଡେଲ ଶିକ୍ଷା ଋଣ ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ଅନୁସୂଚିତ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକରୁ ନିଆଯାଇଥିବା ଶିକ୍ଷା ଋଣ ଉପରେ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଅବଧି ସହିତ ଏକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୁଧ ସବସିଡି ଆର୍ଥିକ ଦୁର୍ବଳ ବର୍ଗର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ, ଯେଉଁମାନଙ୍କର ବାର୍ଷିକ ପିତାମାତାଙ୍କ ଆୟ ସମସ୍ତ ଉତ୍ସରୁ ସାଢ଼େ ଚାରି ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥାଏ।
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସହଯୋଗ: ଭାରତ ୫୧ଟି ଦେଶ ସହିତ ଶିକ୍ଷାଗତ ବିନିମୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଲାଗି ଏମଓୟୁ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଛି। ଏହା ସହ ଶୈକ୍ଷିକ ସହଯୋଗ, ଛାତ୍ର ବିନିମୟ ଏବଂ ଯୋଗ୍ୟତାର ପାରସ୍ପରିକ ସ୍ୱୀକୃତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ୟୁନେସ୍କୋ, ବ୍ରିକ୍ସ, ସାର୍କ, ଆସିଆନ ଇତ୍ୟାଦି ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥା ସହିତ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ସହଯୋଗ କରୁଛି। ଶିକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଭାରତୀୟ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ବିଦେଶୀ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ଯୋଜନା ଚଳାଇଥାଏ। ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଭାରତୀୟ ଏବଂ ବିଦେଶୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ୟରେ ମିଳିତ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଶୈକ୍ଷିକ ଏବଂ ଗବେଷଣା ସହଯୋଗ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଜନା ମଧ୍ୟ ଚଳାଏ। ଏନ୍ଇପି ୨୦୨୦ ସୁପାରିଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଅନେକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାରତରେ କ୍ୟାମ୍ପସ ସ୍ଥାପନ କରୁଛନ୍ତି, ଯେତେବେଳେ ଆଇଆଇଟି ମାଡ୍ରାସ ଜାଞ୍ଜିବାରରେ ଏକ ଶାଖା ଏବଂ ଆଇଆଇଟି ଦିଲ୍ଲୀ ଆବୁଧାବିରେ ଏକ ଶାଖା ଖୋଲିଛି।
ଜ୍ଞାନ-ଆଧାରିତ ଅର୍ଥନୀତି ହେବା ଦିଗରେ ଭାରତର ଯାତ୍ରା ଦୃଢ଼ ସଂସ୍ଥାଗତ ଢାଞ୍ଚା ଏବଂ ଦୂରଦୃଷ୍ଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ନୀତି ସଂସ୍କାର ଦ୍ୱାରା ସ୍ଥିର ଭାବରେ ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି। ନାଳନ୍ଦା ଭଳି ପ୍ରାଚୀନ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ପଦକ୍ଷେପ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଦେଶ କେବଳ ଏହାର ଶୈକ୍ଷିକ ଐତିହ୍ୟକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରୁନାହିଁ ବରଂ ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ନବସୃଜନରେ ନୂତନ ପଥ ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରୁଛି। ଭାରତ ଆସନ୍ତାକାଲିର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ନିର୍ମାଣ କରୁଥିବା ସମୟରେ, ଏହା ଏକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ, ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଭାରତ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ମୂଳଦୁଆ ସ୍ଥାପନ କରୁଛି।