ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ମୁଁ ଅଯୋଧ୍ୟା। ଅଯୋଧ୍ୟା, ଯେଉଁଠାରେ ୫୦୦ ବର୍ଷ ଧରି ଅନେକ ରାଜା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଶାସନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା। ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ ଦେଖିଥିଲି। ମୁଁ ଦେଖିଲି ମନ୍ଦିରଟି ଭାଙ୍ଗିଯାଉଛି। ୧୫୨୮ ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ବାବରଙ୍କ ଜେନେରାଲ ମୀରବାକି ତାସକାଣ୍ଡି ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ କଲେ, ସେତେବେଳେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଭାବନାକୁ ଆଘାତ ଲାଗିଥିଲା। ଦୁର୍ବଳ ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରିପାରିନଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କ ଆରାଧ୍ୟ ନାମରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଲୋକଙ୍କୁ କାଟି ଦିଆଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ବଞ୍ଚାଇବାରେ ସଫଳ ହୋଇପାରିନଥିଲେ। ଗୋସ୍ୱାମୀ ତୁଳସୀଦାସ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ତୁଳସୀ ଦୋହା ଶତକରେ ଏହି ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ମନ୍ଦିର ଭାଙ୍ଗି ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ ଘଟଣାରେ ନିଆଁ ଲାଗିଥିଲା। ମୋଗଲ ଶାସନ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା। ଭାରତରେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଭାବନା ମଧ୍ୟ ଜୋର ଧରିବାକୁ ଲାଗିଲା। ହିନ୍ଦୁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ବାରମ୍ବାର ମସଜିଦ ସ୍ଥାନକୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ଦାବି କରୁଥିଲେ। ଅନେକ ସମୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସରକାର ଓ ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲେ। ହିନ୍ଦୁମାନେ ନିଜ ଦେବତାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ପୂଜା କରିବା ପାଇଁ ଅନୁମତି ମାଗୁଥିଲେ। ମୁଁ ଚୁପ୍ ଚାପ୍ ବସି ଏସବୁ ଘଟଣା ଦେଖିଲି।
ତିନି ଶତାବ୍ଦୀର ଉତ୍ତେଜନା, ତା’ପରେ ଉଗ୍ର ରୂପ ଧାରଣ କରେ କ୍ରୋଧ
ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଧ୍ୱଂସ ହେବାର ତିନି ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଅଧିକ ସମୟ ବିତିଗଲାଣି। ଏହି ସମୟ ଥିଲା ୧୮୫୦ ମସିହା। ଅଯୋଧ୍ୟା ଅବଧ ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ଥିଲା। ନବାବ ୱାଜିଦ୍ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହା ଏଠାରେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ନିର୍ମୋହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନେ ମନ୍ଦିର ଭାଙ୍ଗି ବାବର ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଠାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ନିର୍ମୋହୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ନିଜ ମନ୍ଦିରକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ କରୁଥିଲା। ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଗମ୍ଭୀର ଅଭିଯୋଗ ଆଣି ସେ ହିନ୍ଦୁ ସମାଜକୁ ଏକଜୁଟ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ନିର୍ମୋହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାଧୁମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ନେଇ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗଙ୍କ ଦାବି ଉପରେ ମୁସଲମାନ ସମାଜ ଦାବି ଜାରି ରଖିଥିଲା ଯେ ମସଜିଦରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବିଭ୍ରାଟ ହେବ ନାହିଁ। କିଛି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ପ୍ରସଙ୍ଗ ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦର ମୂଳରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା।
ନବାବ କୌଣସି ସମାଧାନ ପାଇପାରିନଥିଲେ
ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ନେଇ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଭାବନା ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ମାମଲା ନବାବ ୱାଜିଦ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହାଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସ୍ତରରେ ବିବାଦର କୌଣସି ସମାଧାନ ହୋଇପାରିନଥିଲା। ମନ୍ଦିର ଭଙ୍ଗାଯିବାର ୩୨୫ ତମ ବର୍ଷ ବେଳକୁ ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗ ବହୁତ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ସେ ଯେକୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ତାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ। ମନ୍ଦିର ଓ ମସଜିଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା। ନିର୍ମୋହୀ ପନ୍ଥ ସବୁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମସଜିଦ ଭାଙ୍ଗି ଶ୍ରୀରାମ ଜନ୍ମଭୂମିରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା। ସେପଟେ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସେଠାରେ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ନାହିଁ ବୋଲି ଦାବି କରି ଚାଲିଥିଲେ। ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ସହର ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। ମୋ ଜମିରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ରାମଙ୍କ ନାମରେ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
ଫଳରେ ଉଭୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲେ। ସେଠାରେ ବ୍ୟାପକ ହିଂସା କାଣ୍ଡ ଘଟିଥିଲା। ନବାବ ୱାଜିଦ୍ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହାଙ୍କ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ୧୮୫୫ମସିହାରେ ୧୨ ହଜାର ହିନ୍ଦୁ ବାବ୍ରି ମସଜିଦ ଘେରାଉ କରିଥିଲେ। ମୁସଲମାନ ସମାଜର ଲୋକମାନେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦକୁ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଯାଇଥିଲେ। ରକ୍ତାକ୍ତ ସଂଘର୍ଷ ହୋଇଥିଲା। ଏଥିରେ ୭୦ ଜଣ ମୁସଲମାନ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗା ଆଳରେ ଇଂରେଜ ଶାସନ ଅବଧ ଉପରେ ନିଜର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା। ଦମନ ମାଧ୍ୟମରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗାକୁ ଦମନ କରାଯାଇଥିଲା।
ଏହି ବିବାଦ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଥିଲା
ରାମ ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ନେଇ ୧୮୫୩ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ଦଙ୍ଗା ପରେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏହି ଅଶାନ୍ତି ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା। ସାଧୁମାନଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ନବାବଙ୍କ ସେନା ଓ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ନିଷ୍ଠୁରତା ଆଗରେ ସେମାନଙ୍କର କୌଣସି କଥା ଚାଲିନଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ନିର୍ମୋହୀ ପନ୍ଥ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ଉପରେ ଦାବି ଛାଡ଼ିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିଲା। ସେମାନଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନଭାବେ ଜାରି ରହିଥିଲା। ଶେଷରେ ୧୮୫୯ ମସିହାରେ ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ବିବାଦକୁ ନେଇ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଏକ ବଡ଼ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ତାରବାଡ଼ ଲଗାଯାଇଥିଲା। ଜନ୍ମସ୍ଥାନକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।
ମସଜିଦର ଭିତର ଭାଗ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏଥିସହିତ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ବାହାର ଭାଗରେ ପୂଜା କରିବାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଥିଲା। ତେବେ ହିନ୍ଦୁ ସାଧୁମାନେ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ ତଳେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ଦାବି କରି ଚାଲିଥିଲେ। ମୁଁ ଏହାର ସାକ୍ଷୀ। କିନ୍ତୁ, ମୋର ସାକ୍ଷ୍ୟ ସେହି ମଞ୍ଚରେ ହୋଇନଥାନ୍ତା। ମୁଁ କେବଳ ନୀରବଭାବରେ ଦେଖୁଥିଲି।
୧୯୩୪ ମସିହାରେ ମସଜିଦର ତିନୋଟି ଗୁମ୍ବୁଜ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା
୧୮୫୩ରୁ ୧୮୫୯ ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ୧୮୫୭ ମସିହା ଆସିଲା। ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହର ବିଗୁଲ ବଜାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଗୁଳିରେ ଗାଈ ଓ ଘୁଷୁରି ଚର୍ବି ବ୍ୟବହାର ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସୈନିକମାନେ ବନ୍ଧୁକ ବ୍ୟବହାରକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ। ଏହାକୁ ନେଇ ବିବାଦ ତୀବ୍ର ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ଇଂରେଜ ସରକାର ପ୍ରଥମେ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହକୁ ଦମନ କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ବିବାଦର ମୂଳ ପାଲଟିଥିବା ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ବିବାଦ ବିଭାଜନ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା। କିନ୍ତୁ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା କେଉଁଠି ଗ୍ରହଣୀୟ ଥିଲା? ସେମାନେ ଯେକୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଯାଇ ନିଜ ଆରାଧନା ସ୍ଥାନକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା। ଦେଶରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
ମୋଗଲ ଦାସତ୍ୱର ପ୍ରତୀକ ବାବ୍ରି ମସଜିଦରୁ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସ୍ଲୋଗାନ ଉଠିବାକୁ ଲାଗିଲା । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ୱୟଂସେବକ ସଂଘ ଓ ମୁସଲିମ ଲିଗ୍ ହିନ୍ଦୁ-ମୁସଲିମଙ୍କ ଆଧାରରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶମାନେ ବିଭାଜନ ଓ ଶାସନ ନୀତି ଅଧୀନରେ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ଗଭୀର କରିବାକୁ କୌଣସି ସୁଯୋଗ ଛାଡ଼ୁନଥିଲେ । ବିବାଦୀୟ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ବଢ଼ାଇ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ମାର୍ଗ ବଦଳାଇବାକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ୱାସ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୌଣସି ପକ୍ଷ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିଲେ । ୧୯୩୪ ବେଳକୁ ପୁଣିଥରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ କ୍ରୋଧ ଚରମ ସୀମାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ୧୯୩୪ମସିହାରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଏକ ଭିଡ଼ ବାବ୍ରି ମସଜିଦରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ବିବାଦୀୟ ଢାଞ୍ଚାକୁ ଘେରାଉ କରାଯାଇଥିଲା। ଏଥର ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର କୌଣସି ଶକ୍ତି ନ ଥିଲା।
ହିନ୍ଦୁମାନେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ତିନୋଟି ଗୁମ୍ବୁଜ ଭାଙ୍ଗିଥିଲେ। ଏହାପରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ବାହାର କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ପରେ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ବାବ୍ରିର ତିନୋଟି ଗୁମ୍ବୁଜକୁ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣା ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ଏକ ପ୍ରକାରରେ ଯୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲା । ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ଆନ୍ଦୋଳନ ଘରେ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ତେବେ ଏହା ପରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଏହି ଧର୍ମ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ କିଛି ବର୍ଷ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଥିଲା।