କେଦାର ମିଶ୍ର
ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଶେଷ ଆଶା ହେଉଛି ବିଚାର ବିଭାଗ। ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଆଘାତ ଦେବାଲାଗି ଯଦି ବିଧାନପାଳିକା ଓ କାର୍ୟପାଳିକା ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି, ସେଠି ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ବଞ୍ଚାଇବାର ଗୁରୁ ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇଥାନ୍ତି। ତେବେ ଅନେକ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଇଛି, ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଏହି ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇବାକୁ ଜାଣିଶୁଣି ଉଦାସୀନ ରହିଛନ୍ତି। ତାହାର ଏକ ବଡ ଉଦାହରଣ ଆମେ ଦେଖିଛୁ ଜରୁରୀ କାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏଡିଏମ ଜବଲପୁର ରାୟରେ। ୧୯୭୫ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରୁ ୧୯୭୬ ଫେବୃଆରୀ, ପ୍ରାୟ ୩୭ ଦିନର ମାରାଥନ ଶୁଣାଣୀ ପରେ ଭାରତର ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ, ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରିବାର ଅଧିକାର ସରକାରର ରହିଛି। ଏହି ରାୟକୁ ଭାରତୀୟ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର ଇତିହାସରେ ସବୁଠୁ କଳଙ୍କିତ ରାୟ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ।
ନାଗରିକର ଅଧିକାର ବିରୋଧରେ ସରକାରକୁ ପ୍ରବଳ କ୍ଷମତା ଦେଇଥିବା ଏହି ରାୟକୁ ସେତେବେଳେ ଚାରିଜଣ ବିଚାରପତି ସମର୍ଥନ କରିଥିବା ବେଳେ ଏହା ବିପକ୍ଷରେ ଏକମାତ୍ର ମତ ରଖିଥିଲେ ଜଷ୍ଟିସ ହଂସରାଜ ଖାନ୍ନା। ସେଥିଲାଗି ଜଷ୍ଟିସ ଖାନ୍ନାଙ୍କୁ ବହୁ ମୂଲ୍ୟ ଦେବାକୁ ପଡିଥିଲା। ତାଙ୍କୁ ଅପମାନିତ କରି ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧି ସରକାର ଅନ୍ୟ ଜଣେ ଜୁନିଅର ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କରିଥିଲେ। ତେବେ ଇତିହାସରେ ଜଷ୍ଟିସ ଖାନ୍ନା ମହାନାୟକ ହୋଇ ରହିଗଲେ। କାରଣ ଏଡିଏମ ଜବଲପୁର ମାମଲାରେ ତାଙ୍କର ଭିନ୍ନ ରାୟ, ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ମାନ୍ୟତା ପାଇଲା ଓ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବ୍ୟାହତ କରିବାର ଅଧିକାର ସରକାରଙ୍କ ପାଖରେ ନାହିଁ ବୋଲି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ସ୍ପଷ୍ଟ ମତଦେଲେ।
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ରାଇଟ ଟୁ ପ୍ରାଇଭେସି ମାମଲାରେ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ଅତି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଏଡିଏମ ଜବଲପୁର ରାୟକୁ ଖାରଜ କରିବା ସହିତ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ର ମୌଳିକ ଅଧିକାର କେବେବି କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟାହତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି କହିଲେ। ଏହି ରାୟରେ ଜଷ୍ଟିସ ଧନଞ୍ଜୟ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ ଯାହା କହିଛନ୍ତି ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ- “ଏଡିଏମ ଜବଲପୁର ମାମଲାରେ ଚାରିଜଣ ଯାକ ବିଚାରପତି ଦେଇଥିବା ରାୟରେ ଅନେକ ତ୍ରୁଟି ରହିଛି। ବଞ୍ଚିବାର ଅଧିକାର ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ମଣିଷ ଅସ୍ତିତ୍ଵର ଅପରିହାର୍ୟ ଅଙ୍ଗ। ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ଜୀବନର ଅଧିକାର କେହି କାହାକୁ ଦେଇନାହାନ୍ତି, ଏହା ମଣିଷର ସହଜାତ। ଏହା କୌଣସି ସମ୍ବିଧାନ ବା ସରକାର ଛଡାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ।”
୨୦୧୭ରେ ଆସିଥିବା ଏହି ରାୟର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ପଡିଛି କି? ନିଜେ ଦେଇଥିବା ରାୟ ସମ୍ପର୍କରେ ନିଜେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ସଚେତନ ଅଛନ୍ତି କି? ଏ ପ୍ରଶ୍ନ ଆଜି ପଚାରିବାକୁ ଆମେ ବାଧ୍ୟ, କାରଣ ଜାମୁ-କାଶ୍ମୀରରେ ଗତ ତିନିମାସରୁ ଅଧିକ ସମୟ ହେଲାଣି ସେଠିକାର ବାସିନ୍ଦାଙ୍କର କୌଣସି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ନାହିଁ। ସବୁ ପ୍ରମୁଖ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ନେତାମାନେ ବନ୍ଦୀ ବା ଗୃହବନ୍ଦୀ।ତିନିମାସ ଧରି କୌଣସି ଯୋଗାଯୋଗ କାଶ୍ମୀରରେ ନାହିଁ। ଜୀବନ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧିକାରକୁ ବିପନ୍ନ କରିବା ଲାଗି ଆଜି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ହୋଇନାହିଁ। ତଥାପି ଗୋଟେ ରାଜ୍ୟ ନିଜର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ହରାଇଛି। ରାଜ୍ୟର ମର୍ୟାଦାରୁ ବଞ୍ଚିତ କରି ଏହାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ଯାହା କରାଯାଇଛି, ସେଥିରେ କାଶ୍ମୀର ଲୋକଙ୍କୁ ବିଶ୍ବାସକୁ ନିଆ ଯାଇନାହିଁ। ଏହା ପଛରେ ଏକମାତ୍ର ଯୁକ୍ତି ରହିଛି “ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା”। ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଲୋକଙ୍କ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଛଡେଇ ନିଆଯାଇ ପାରିବ କି? ଲୋକେ ବିଦେଶ ଯାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ। ଲୋକେ ନିଜର ବ୍ୟବସାୟ ଚଳାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ। କୌଣସି ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ପ୍ରତିନିଧି କାଶ୍ମୀରକୁ ଯାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ। ଗତ ତିନିମାସ ହେଲା କାଶ୍ମୀରରେ ଏହା ହେଉଛି ବାସ୍ତବତା।
ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଯେତେବେଳେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟରେ ହେବିଅସ କର୍ପସ ମାମଲା ଆସିଲା, ତାର ବିଚାର କରିବାକୁ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ନିଜର ପ୍ରାଥମିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବୋଲି ଭାବିଲେ ନାହିଁ। ଏହି ମାମଲାର ବିଚାର ଚାଲିଥିବା ବେଳେ ମାନ୍ୟବର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଗତ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୬ ତାରିଖ ଦିନ କହିଲେ, ଯଦି କାଶ୍ମୀର ପରିସ୍ଥିତି ଏତେ ଖରାପ, ତାହେଲେ ସ୍ଥିତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାକୁ ମୁଁ ନିଜେ ଶ୍ରୀନଗର ଯିବି। ୟା ଭିତରେ ଦେଢ ମାସ ବିତିଗଲାଣି। ଆଉ ସପ୍ତାହେ ପରେ ଜଷ୍ଟିସ ଗୋଗୋଇ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରିବେ। ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଯେତିକି ମାମଲାର ରାୟ ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଛି ସେସବୁକୁ ସାରିବାକୁ ସମୟ ନିଅଣ୍ଟ। ସେ ଭିତରେ ମାନ୍ୟବର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କାଶ୍ମୀର ଯିବେ କି? ନିଜେ ଯେତେବେଳେ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କହିଥିଲେ, ସେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ସ୍ଥିତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବେ, ତାଙ୍କ କଥା ଉପରେ କାଶ୍ମୀରବାସୀ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଭରସା ରଖିଛନ୍ତି। ହେଲେ ଜଷ୍ଟିସ ଗୋଗୋଇ କାଶ୍ମୀରବାସୀଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଦେବାରେ ସଫଳ ହୋଇଛନ୍ତି କି?
ଏଡିଏମ ଜବଲପୁର ମାମଲାରେ ସରକାରକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଜଷ୍ଟିସ ୱାଇ.ଭି.ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ ଜୀବନ ତମାମ ପଶ୍ଚାତ୍ତାପ କରିଥିଲେ। ସେତେବେଳେ ସରକାରୀ ପକ୍ଷକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଜଷ୍ଟିସ ବେଗ ଲେଖିଥିଲେ- “ବନ୍ଦୀ ହୋଇ ରହିଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ସରକାର ମା ଭଳି ରଖିଛନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କୁ ଭଲ ଜାଗାରେ ରଖାଯାଇଛି ଓ ସେମାନଙ୍କର ଯତ୍ନ ନିଆଯାଉଛି।” ସମାନ ତର୍କ ଆଜି ମୋଦୀ ସରକାର ଦେଉଛନ୍ତି। କାଶ୍ମୀରକୁ ବନ୍ଦୀ ଭାବରେ ରଖି ତାର ବିକାଶ କରା ଯାଉଛି। ଲୋକଙ୍କ ନାଗରିକ ହେବାର ଅଧିକାର ଛଡେଇ ନେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ବାକି ଭାରତୀୟଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା ରଖା ଯାଇଛି। ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟର କଥା ହେଉଛି, ୧୯୭୬ରେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ଯେଉଁ ଭୁଲ କରିଥିଲେ, ଆଜି ପୁଣି ତାର ପୁନରାବୃତ୍ତି କରୁଛନ୍ତି।
ଆମେ ଆଶା କରିବା କି, ମାନ୍ୟବର ଜଷ୍ଟିସ ରଞ୍ଜନ ଗୋଗୋଇ ଆସନ୍ତା ନଭେମ୍ବର ୧୭ ତାରିଖରେ ଅବସର ନେବା ପୂର୍ବରୁ କାଶ୍ମୀର ଯାଇ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ସ୍ଥିତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଆସିବେ??
