ନରେନ୍ଦ୍ର ପାଣି
ରବିବାର ଘୋଷିତ ହୋଇଥିବା ୪ଟି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳ ଭାରତର ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଥିବା ଫାଟର ଆଉ ଏକ ଠୋସ୍ ପ୍ରମାଣ। ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଯେତିକି ପାଖେଇ ଆସୁଛି, ବିଜେପି ଏହି ଢାଞ୍ଚାରୁ କେତେ ବଡ଼ ଫାଇଦା ପାଇବ ତାହା ଉପରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ନଜର ରହିବ। କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ଦେଖିଲେ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ଏହି ଢାଞ୍ଚାଗୁଡ଼ିକ ଅସମାନତାର ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତାକୁ ସୂଚାଉଛି।
ଋତୁକାଳୀନ ପ୍ରବାସୀଙ୍କ ପ୍ରସଙ୍ଗ
ଉଦାରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅସମାନତା ୧୯୯୧ ମସିହାରୁ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନାରୁ ହଟିଯାଇଛି, ଯଦିଓ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ନିର୍ବାଚନରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ। ଭାରତର ଉଦାରୀକରଣ ପରେ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ସେହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଚାଲିଗଲା ଯାହା ପୂର୍ବରୁ ଭଲ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିଲା, ମୁଖ୍ୟତଃ ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇଥିଲା। ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମର ଦାମୀ ସହରଗୁଡ଼ିକରେ ଗରିବ ଉତ୍ତର ଏବଂ ପୂର୍ବର ଶ୍ରମିକ ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅର୍ଥ ଦିଆଯାଉନଥିଲା। ଫଳରେ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ପରିବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ପ୍ରବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ବଡ଼ ଭାଗ ନିଜ ପରିବାରକୁ ଗାଁରେ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି। ଏହି ଶ୍ରମିକମାନେ ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମର ସଂସ୍କୃତିରେ କାମ କରନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ରୋଜଗାରକୁ ଉତ୍ତର ଏବଂ ପୂର୍ବ ଭାରତର ସେମାନଙ୍କ ଗ୍ରାମରେ ସେମାନଙ୍କର ପାରିବାରିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି।
ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହିଛି
ଏହି ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ କର୍ମୀ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପରିବାର ଏପରି ଏକ ଦଳ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ଯିଏ ସେମାନଙ୍କ ନିଜ ଜିଲ୍ଲାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ଦେଶର ସେହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇଯାଉ ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ କାମ କରନ୍ତି। ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପ୍ରସାରିତ କରିବା ଦିଗରେ ବିଜେପିର ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ପ୍ରୟାସ ସେମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରୁଛି। ଦେଶର ମାନଚିତ୍ରରେ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ଘର ଜିଲ୍ଲା ଏବଂ ୨୦୧୪ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜେପିକୁ ଅଗ୍ରଣୀ ଦେଇଥିବା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀକୁ ଦେଖିଲେ ସ୍ୱଳ୍ପକାଳୀନ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକ ଓ ବିଜେପି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ। ସେଠାରେ ବହୁତ ଅନ୍ତରାଳ ହୋଇଥିଲା। ୨୦୨୧ ଜନଗଣନା ହୋଇ ନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଢାଞ୍ଚା ବଦଳିଯାଇଛି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରିବାର କୌଣସି କାରଣ ନାହିଁ।
କଂଗ୍ରେସର ଦୁର୍ବଳତା
ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ଓ ସେମାନଙ୍କ ଆଖପାଖ ସମାଜକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାରେ କଂଗ୍ରେସ ବହୁ ପଛରେ ପଡ଼ିଛି। ବିଶେଷକରି ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଓ ରାଜସ୍ଥାନରେ ଏହାର ନେତାମାନେ ଉଦାରୀକରଣ ପୂର୍ବ ଯୁଗରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲେ। ସେ ନିଜକୁ ଦକ୍ଷିଣରେ ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ଆଗେଇ ନେଉଥିବା ଦଳ ଭାବରେ ପରିଚୟ ଦେଇ ପାରିନଥିଲେ। କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ମଧ୍ୟ ଆଦିବାସୀ ସମାଜକୁ ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଛି। ରାଜ୍ୟ ନେତୃତ୍ୱ ଏବେବି ଆଦିବାସୀଙ୍କ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ସାମାନ୍ୟ ଗମ୍ଭୀରତା ଦେଖାଉଛନ୍ତି। ଦୈନନ୍ଦିନ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ଅସନ୍ତୋଷର ସମାଧାନ ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରୟାସ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ଥିଲା।
ଯେଉଁଠି ବିଜେପିକୁ ବିରୋଧ କରଯାଉଛି
ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ବିଜେପିର ଯେଉଁ ସାଂସ୍କୃତିକ ଦବଦବା ରହିଛି ତାହା ଦକ୍ଷିଣରେ ତାଙ୍କୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇଛି। ଦଳ ଏବେବି ଦକ୍ଷିଣ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ସଂଘର୍ଷ କରୁଛି। ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହେଉଛି କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଯେଉଁଠାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତୃତ୍ୱ ସ୍ଥାନୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ଅଧିକ ଜଡ଼ିତ। ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଅଧିକ ଭଲ ଢଙ୍ଗରେ ଲାଗୁ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଏହି ବିରୋଧର ଫାଇଦା ଉଠାଇଛନ୍ତି। ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଠାରୁ ହାରିବା ପରେ କଂଗ୍ରେସ ରାଜ୍ୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତାଙ୍କୁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥାନ ଦେବା ପାଇଁ ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି। ରେବନ୍ତ ରେଡ୍ଡୀଙ୍କୁ କଂଗ୍ରେସର ତେଲେଙ୍ଗାନା ୟୁନିଟର ସଭାପତିଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି। ଯେତେବେଳେ ସେ ଦଳର ଜାତୀୟ ଭାବମୂର୍ତ୍ତିର ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସିଦ୍ଧରମୈୟାଙ୍କ ସମେତ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର ସ୍ଥାନୀୟ ନେତାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ତିଆରି କରିଥିଲେ।
ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଅସମାନ ବଣ୍ଟନର କ୍ଷତି
ନିଜ ଅଞ୍ଚଳରେ କାମ କରିବାରେ ଆଉ ଏକ ଅସମାନତା ଥିବାରୁ ଏହାକୁ କେବଳ ସ୍ଥାନୀୟ ବନାମ ଜାତୀୟ ନେତାଙ୍କ ମାମଲା ଭାବିବା ଭୁଲ ହେବ। ବେଙ୍ଗାଲୁରୁରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ବଳ ରହୁଥିବାବେଳେ ତେଲେଙ୍ଗାନାର ଅର୍ଥନୀତି ଗୋଟିଏ ସହର ହାଇଦ୍ରାବାଦକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ରହିଛି। ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ଏହି ସହରଗୁଡ଼ିକୁ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ସମ୍ବଳ ହସ୍ତାନ୍ତର କରନ୍ତି। ଏହାକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ବିରୋଧୀ ଦଳ ଭାବେ କଂଗ୍ରେସ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଭୋଟର ସଂଖ୍ୟା ହରାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅସନ୍ତୋଷର ଫାଇଦା ଉଠାଇଛି । କର୍ଣ୍ଣାଟକ ନିର୍ବାଚନରେ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁରେ କଂଗ୍ରେସ ବହୁତ ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିବାବେଳେ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ଭଲ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛି। ତେଲେଙ୍ଗାନାରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଚିତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା। ତେଲେଙ୍ଗାନାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ କଂଗ୍ରେସ ଜିତିଥିବାବେଳେ ହାଇଦ୍ରାବାଦରେ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଛି।
ମାଗଣା ଯୋଜନାର ପ୍ରଭାବ
ରାଜସ୍ଥାନ ଓ ଛତିଶଗଡ଼ରେ କଂଗ୍ରେସ ସରକାରଙ୍କ କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ସତ୍ତ୍ୱେ ବିଜେପି ବିଜୟୀ ହୋଇଛି। ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ହିନ୍ଦୁତ୍ୱ ଓ ମୋଦିଙ୍କ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଉଛି ବୋଲି ଦାବି ଦୃଢ଼ ମନେ ହେଉଛି। କିନ୍ତୁ ଏହି ନିର୍ବାଚନର ଶିକ୍ଷା ଏହା ନୁହେଁ ଯେ ଅର୍ଥନୀତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ, ବରଂ କେତେକ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ରାଜ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ହେଉ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟ ଭିତରେ ହେଉ ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସମାନତାର ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ଦୂର କରିପାରିବ ନାହିଁ। କଂଗ୍ରେସ ଯେକୌଣସି ମୂଲ୍ୟରେ ବିକାଶର ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା, ତା’ପରେ ସଂଶୋଧନମୂଳକ କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।
ଏହି ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଯେ କଂଗ୍ରେସ ଯଦି ଭୋଟରଙ୍କ ନିକଟରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି, ତେବେ କେବଳ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିପାରିବ ନାହିଁ। ୭୦ ଘଣ୍ଟିଆ କାର୍ଯ୍ୟ ସପ୍ତାହ ଦାବିକୁ ସେ ସମର୍ଥନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ଏବଂ ଆଶା କରନ୍ତି ଯେ ଶ୍ରମିକମାନେ ତାଙ୍କର ଗୋଟିଏ କିମ୍ବା ଦୁଇଟି କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ଦ୍ୱାରା ଆକର୍ଷିତ ହେବେ।
ଲେଖକ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅର୍ଥନୀତିର ବିଶ୍ଳେଷକ
ସୌଜନ୍ୟ: ନବଭାରତ ଟାଇମ୍ସ
