ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଯାନର ପ୍ରଚଳନ ହେଉ କିମ୍ବା ପେଟ୍ରୋଲ ଓ ଡିଜେଲରେ ଇଥାନଲର ଅପମିଶ୍ରଣ ହେଉ, ପବନ ଶକ୍ତି ହେଉ କିମ୍ବା ସୌର ଶକ୍ତି; କାର୍ବନ ନିର୍ଗମନକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବିକଳ୍ପ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେଉଛି। ଇତିମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱରେ ଭବିଷ୍ୟତର ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ଭିତ୍ତିଭୂମି ମଧ୍ୟ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବଦଳୁଥିବା ଜଣାପଡିଛି। ଏବେ ପୃଥିବୀଗର୍ଭରେ ଲୁଚି ରହିଥିବା ଲିଥିୟମ, ଟାଇଟାନିୟମ ଭଳି ବିରଳ ଉପାଦାନ (ଆରଆରଇ) ବୈଷୟିକ ଉପକରଣର ଆଧାର ପାଲଟିଛି। ଯାନ ବ୍ୟାଟେରୀ ହେଉ କି ମୋବାଇଲ, ଲିଥିୟମ ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ। ଯେହେତୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ସରକାର ଭାରତକୁ ଏକ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ କରିବାର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁଛନ୍ତି, ତେଣୁ ଭବିଷ୍ୟତର ଦାବିଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ପୂରଣ କରିବାରେ ବ୍ୟସ୍ତ ଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି। ଦେଶରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ‘ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ’ର ଅନଲାଇନ୍ ନିଲାମ ଘୋଷଣା ଏହି ଦିଗରେ ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ପଦକ୍ଷେପ।
୨୪ଟି ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଚିହ୍ନଟ
ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ ତାରିଖରେ ଭାରତ ସରକାର ଖଣି ଓ ଖଣିଜ (ବିକାଶ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ) ଆଇନରେ ସଂଶୋଧନ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଏମଏମଡିଆର ଆଇନ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା। ଭବିଷ୍ୟତର ଯୋଗାଣ ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଝୁଲାଇବା ଦିଗରେ ଅନେକ ବଡ଼ ପଦକ୍ଷେପ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଥମ। ଏହି ସଂଶୋଧନ ଜରିଆରେ ସରକାର ୨୪ଟି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥକୁ ‘ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ’ଭାବେ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ସଂଶୋଧନରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ଏହି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ଖଣିଜ ରିହାତି ପ୍ରଦାନ କରିବାର କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ଯାହାଦ୍ୱାରା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଦେଶର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଏହି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ନିଲାମକୁ ପ୍ରାଥମିକତା ଦେଇପାରିବେ।
କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ରଣନୈତିକ ହେଉଛି ଏହି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ
ଏବେ ଖଣି ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ପ୍ରଥମ କିସ୍ତି ନିଲାମ ଆରମ୍ଭ କରିଛି। କେନ୍ଦ୍ର କୋଇଲା, ଖଣି ଓ ସଂସଦୀୟ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଯୋଶୀ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସାରା ଦେଶରେ ଥିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ୨୦ଟି ବ୍ଲକକୁ ନିଲାମ କରାଯାଉଛି। ଏହା ଏକ ଐତିହାସିକ ପଦକ୍ଷେପ ଯାହା କେବଳ ଆମ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ ନାହିଁ ବରଂ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ମଧ୍ୟ ବଢ଼ାଇବ। ଏହା ସହିତ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଶକ୍ତିର ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହା ଆମର ପଦକ୍ଷେପକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ।
ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଏବଂ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ।
ଏହି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଉପଲବ୍ଧତା ଅଭାବ କିମ୍ବା କେତେକ ଦେଶର ଆଧିପତ୍ୟ ଯୋଗାଣ ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ।
ଭବିଷ୍ୟତର ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ଯାହା ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିବ ତାହା ଆରଆରଇ ପରି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏବଂ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବ।
୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ଅଣ-ଜୀବାଶ୍ମ ଉତ୍ସରୁ ସଞ୍ଚିତ ବିଦ୍ୟୁତ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତାର ୫୦% ହାସଲ କରିବାକୁ ଭାରତ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ।
ଏଥିପାଇଁ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ କାର୍, ପବନ ଓ ସୌରଶକ୍ତି ପ୍ରକଳ୍ପ ଏବଂ ବ୍ୟାଟେରୀ ଷ୍ଟୋରେଜ୍ ସିଷ୍ଟମର ଚାହିଦା ବଢ଼ିବାକୁ ଯାଉଛି।
ଏହିସବୁ ଜିନିଷକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଚାହିଦା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ।
ମୋଦି ସରକାରଙ୍କ ଏହି ନିଷ୍ପତି କାହିଁକି ଦୂରଦର୍ଶୀ
ଦେଶରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଚାହିଦା ବହୁତ ଅଧିକ ଏବଂ ଏହା ସାଧାରଣତଃ ଆମଦାନୀ ମାଧ୍ୟମରେ ପୂରଣ ହୋଇଥାଏ। ଅକ୍ଷୟ ଶକ୍ତି, ପ୍ରତିରକ୍ଷା, କୃଷି, ଔଷଧ, ହାଇଟେକ୍ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ, ଟେଲିକମ୍ୟୁନିକେସନ୍, ପରିବହନ, ଗିଗାଫ୍ୟାକ୍ଟର ନିର୍ମାଣ ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ପୂରଣ କରିଥାଏ।
ସେଥିପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ଦେଶ ତଥା ବିଦେଶରେ ଥିବା ଏହି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଖଣି ଉପରେ ନଜର ରଖିଛନ୍ତି। ନିକଟରେ ଏକ ସରକାରୀ ସୂତ୍ରରୁ ମିଳିଥିବା ସୂଚନା ଅନୁଯାୟୀ, ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନାରେ କିଛି ଲିଥିୟମ୍ ବ୍ଲକକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ରହିଛି। ସୂତ୍ରରୁ ମିଳିଥିବା ସୂଚନା ଅନୁଯାୟୀ, ଲିଥିୟମ୍ ବ୍ଲକକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଚିଲି ସରକାରଙ୍କ ସହ ମଧ୍ୟ ଆଲୋଚନା ଚାଲିଛି।
କେବଳ ଦେଶ ନୁହେଁ ବିଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଖଣିଜ ଭଣ୍ଡାର ଉପରେ ନଜର ରଖିଛନ୍ତି ମୋଦି ସରକାର
ବାସ୍ତବରେ ଲିଥିୟମର ବଢୁଥିବା ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଭାରତ ସରକାର ଏହାର ଯୋଗାଣ ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାର ଉପାୟ ଖୋଜୁଛନ୍ତି। ଏହି କ୍ରମରେ ୨୦୧୯ ମସିହାରେ ବିଦେଶରେ ଖଣି ଖନନ ଏବଂ ସେଥିରୁ ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ପାଇଁ ଖାନିଜ୍ ବିଦେଶ ଇଣ୍ଡିଆ ଲିମିଟେଡ୍ (କାବିଲ୍) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ତିନିଟି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗ ନ୍ୟାସନାଲ ଆଲୁମିନିୟମ କମ୍ପାନୀ ଲିମିଟେଡ୍ (ନାଲକୋ), ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ କପର ଲିମିଟେଡ୍ (ଏଚ୍ସିଏଲ୍) ଏବଂ ମିନେରାଲ୍ ଏକ୍ସପ୍ଲୋରେସନ୍ କମ୍ପାନି ଲିମିଟେଡ୍ର ମିଳିତ ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଉଦ୍ୟୋଗ ବିଦେଶରେ ରଣନୈତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଚିହ୍ନଟ, ଅଧିଗ୍ରହଣ, ବିକାଶ ଏବଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥାଏ। ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟତମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରୀନହାଉସ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗମନକାରୀ ଦେଶ ଭାରତ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା ଓ ଚିଲି ଭଳି ସମ୍ବଳ ସମୃଦ୍ଧ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରମୁଖ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ବିଦେଶୀ ଚୁକ୍ତି କରିଛି।
ନିଲାମ ପାଇଁ ପ୍ରକାଶିତ ୨୦ଟି ଖଣିଜ ଭଣ୍ଡାର ତାଲିକା
ତେବେ ୨୦ଟି ଖଣିଜ ବ୍ଲକ ମଧ୍ୟରୁ ୪ଟି ଖଣି ଲିଜ୍ ପାଇଁ ଓ ୧୬ଟି ଖଣିଜ ବ୍ଲକକୁ କମ୍ପୋଜିଟ୍ ଲାଇସେନ୍ସ ପାଇଁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଛି। ଟେଣ୍ଡର ପାଇଁ ସରକାର ଟେଣ୍ଡର ଆହ୍ୱାନ କରିଛନ୍ତି। ଟେଣ୍ଡର ପୈଠ ପରେ ଇ-ନିଲାମ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ପ୍ରଦାନକାରୀୱେବସାଇଟରେ ଟେଣ୍ଡର ଦସ୍ତାବିଜ କିଣିବାର ଶେଷ ତାରିଖ ୧୬ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ ଅପରାହ୍ନ ୫ଟା ପୂର୍ବରୁ ଏବଂ ନିଲାମ ଦାଖଲର ଶେଷ ତାରିଖ ୨୨ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ ଅପରାହ୍ନ ୫ଟା ପୂର୍ବରୁ (ଭାରତୀୟ ମାନକ ସମୟ) ରହିଛି। ଟେଣ୍ଡର ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟର ମୂଲ୍ୟ ୩ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଏବଂ ଜିଏସଟି ରହିଛି। ରିଭର୍ସ ଚାର୍ଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧୀନରେ ଜିଏସଟି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ।
ବ୍ଲକ ନାମ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ରାଜ୍ୟ
ଚୁଟିଆ- ନୌହଟ୍ଟା ଗ୍ଲୁକୋନାଇଟ୍ ବ୍ଲକ- ଗ୍ଲୁକୋନାଇଟ୍- ବିହାର
ପିପରଡିହ- ଭୁରୱା ଗ୍ଲୁକନାଇଟ୍ ବ୍ଲକ- ଗ୍ଲୁକନାଇଟ୍- ବିହାର
ଜେଞ୍ଜାନା ନିକେଲ, କ୍ରୋମିୟମ୍ ଏବଂ ପିଜିଇ ବ୍ଲକ ନିକେଲ, କ୍ରୋମିୟମ୍ ବିହାର
କୁନ୍ଦୋଲ ନିକେଲ ଏବଂ କ୍ରୋମିୟମ୍ ବ୍ଲକ୍ ନିକେଲ ଏବଂ କ୍ରୋମିୟମ୍ ଗୁଜରାଟ
ମୁସ୍କାନିଆ-ଗରିଆତୋଳା-ବରୱାରୀ ପୋଟାଶ ବ୍ଲକ ପୋଟାସ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ
ଦୁଧିଆସୋଲ ପୂର୍ବ ନିକେଲ ଓ ତମ୍ବା ବ୍ଲକ ନିକେଲ ଓ ତମ୍ବା ଓଡ଼ିଶା
ବବ୍ଜା ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଏବଂ ମାଙ୍ଗାନିଜ ବ୍ଲକ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଏବଂ ମାଙ୍ଗାନିଜ ଓଡ଼ିଶା
ବୀରପଲ୍ଲୀ ଗ୍ରାଫାଇଟ ଓ ମାଙ୍ଗାନିଜ ବ୍ଲକ ଗ୍ରାଫାଇଟ ଓ ମାଙ୍ଗାନିଜ ଓଡ଼ିଶା
ଆଖଡ଼ା ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ବ୍ଲକ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଓଡ଼ିଶା
ଭେଲାକଲ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ (ସେଗ୍ମେଣ୍ଟ-ଏ) ମୋଲିବଡେନମ୍ ବ୍ଲକ ମୋଲିବଡେନମ୍ ତାମିଲନାଡୁ
ନୋଚିପଟ୍ଟି ମୋଲିବ୍ଡେନମ୍ ବ୍ଲକ ମୋଲିବଡେନମ୍ ତାମିଲନାଡୁ
ଭେଲାମ୍ପଟ୍ଟି ଉତ୍ତର ଏ ଓ ବି ମୋଲିବ୍ଡେନମ୍ ବ୍ଲକ ମୋଲିବଡେନମ୍ ତାମିଲନାଡୁ
କୁରୁଞ୍ଜକୁଲମ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ବ୍ଲକ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ତାମିଲନାଡୁ
ଇଲୁପ୍ପାକୁଡି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ବ୍ଲକ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ତାମିଲନାଡୁ
ମନ୍ନାଦିପଟ୍ଟି ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ମୋଲିବଡେନମ୍ ବ୍ଲକ ମୋଲିବଡେନମ୍ ତାମିଲନାଡୁ
ମାରୁଡ଼ିପଟ୍ଟି (କେନ୍ଦ୍ରୀୟ) ମୋଲିବଡେନମ୍ ବ୍ଲକ ମୋଲିବଡେନମ୍ ତାମିଲନାଡୁ
କୁର୍ଚା ଗ୍ଲୁକୋନାଇଟ୍ ବ୍ଲକ ଗ୍ଲୁକୋନାଇଟ୍ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ
ପାହାଡ଼ି କଲାନ-ଗୋରା କଲାନ ଫସଫରାଇଟ୍ ବ୍ଲକ ଫସଫରାଇଟ୍ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ
ସାଲଲ-ହାମନା ଲିଥିୟମ୍, ଟାଇଟାନିୟମ ଏବଂ ବକ୍ସାଇଟ୍ (ଆଲୁମିନାସ୍ ଲାଟେରାଇଟ୍) ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର, କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଲିଥିୟମ୍,
କଟଘୋରା ଲିଥିୟମ୍ ଏବଂ ଆରଇଇ ଲିଥିୟମ୍ ଏବଂ ଆରଇଇ ଛତିଶଗଡ଼
ଧନୀ ହେବେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର
ଏହି ନିଲାମରୁ ରାଜସ୍ୱ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଯିବ। ଅଧିକ ଅଂଶଗ୍ରହଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ରୟାଲଟି ହାରକୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ପ୍ଲାଟିନମ୍ ଗ୍ରୁପ୍ ଅଫ୍ ମେଟାଲ୍ସ (ପିଜିଏମ୍) ପାଇଁ ସରକାର ୨୦୨୨ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ରୟାଲଟି ହାର ୪%, ମୋଲିବଡେନମ୍ ପାଇଁ ୭.୫%, ଗ୍ଲୁକୋନାଇଟ୍ ଏବଂ ପୋଟାସ୍ ପାଇଁ ୨.୫% ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଅକ୍ଟୋବର ୧୨, ୨୦୨୩ରେ ସରକାର ଲିଥିୟମ୍ ପାଇଁ ରୟାଲଟି ହାର ୩%, ନିଓବିୟମ ପାଇଁ ୩% ଏବଂ ବିରଳ ପୃଥିବୀ ଉପାଦାନ ପାଇଁ ୧% ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି।
