ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତରେ ନଗଦମୁକ୍ତ ଡିଜିଟାଲ ନେଣଦେଣ ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବା ୱାର୍ଲ୍ଡଲାଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆର ଡିଜିଟାଲ ପେମେଣ୍ଟ ରିପୋର୍ଟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ଚଳିତ ବର୍ଷର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧ ବା ଜାନୁଆରୀରୁ ଜୁନ୍ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶର ଦ୍ରୁତ ବିକଶିତ ଡିଜିଟାଲ ଅର୍ଥ ପଇଠ ପରିଦୃଶ୍ୟକୁ ନେଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏହି ରିପୋର୍ଟରେ ଡିଜିଟାଲ ଅର୍ଥ ନେଣଦେଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଗ୍ରଗତି ଓ ବିକାଶଧାରା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଛି। ବିଶେଷ କରି ୟୁନିଫାଇଡ୍ ପେମେଣ୍ଟ୍ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍ (ୟୁପିଆଇ) ଜରିଆରେ ଡିଜିଟାଲ ନେଣଦେଣରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି। ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟାପକ ଡିଜିଟାଲ ଗ୍ରହଣୀୟତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି କ୍ୟାସଲେସ୍ ବା ନଗଦମୁକ୍ତ ନେଣଦେଣ ଦିଗରେ ଏକ ରୂପାନ୍ତରଣକାରୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ରିପୋର୍ଟରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି। ସବୁଠୁ ଅଧିକ ଡିଜିଟାଲ ଅର୍ଥ ନେଣଦେଣ ୟୁପିଆଇ ଜରିଆରେ ହୋଇଛି। ଏଥିରେ ୭ହଜାର ୮୦୦ କୋଟିରୁ ଅଧିକ କାରବାର ହୋଇଛି ଯାହାକି ପୂର୍ବ ବର୍ଷ ତୁଳନାରେ ୫୨% ଅଧିକ। କ୍ରେଡିଟ୍ କାର୍ଡ ବ୍ୟବହାର ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି, ଯାହା ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଆଚରଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚାଉଛି। ଏହାବ୍ୟତୀତ ଏହି ରିପୋର୍ଟରେ ପେମେଣ୍ଟ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ, ପଏଣ୍ଟ ଅଫ୍ ସେଲ୍ (ପିଓଏସ୍) ଟର୍ମିନାଲରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଋଣ ଉପଲବ୍ଧତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ୟୁନିଫାଇଡ୍ ଲେଣ୍ଡିଂ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍ (ୟୁଏଲଆଇ)ର ପ୍ରଚଳନ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ମୋବାଇଲ୍ ପେମେଣ୍ଟ୍, ନେଟ୍ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ଏବଂ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଟୋଲ୍ ସଂଗ୍ରହ ମଧ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଛି ଯାହା କ୍ରମଶଃ ଏକ ସମାବେଶୀ ଆର୍ଥିକ ଇକୋସିଷ୍ଟମକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରିଥାଏ।
ଗ୍ରାହକଙ୍କ ଠାରୁ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ଡିଜିଟାଲ କାରବାର ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ସହିତ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଅର୍ଥ ହସ୍ତାନ୍ତର ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। ରିପୋର୍ଟରେ ଅର୍ଥପଇଠ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ୮୯ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ପିଓଏସ ଟର୍ମିନାଲ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ୟୁପିଆଇ କ୍ୟୁଆର୍ କୋଡ୍ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିଛି। ଏବେ ଡିଜିଟାଲ କାରବାରକୁ ନେଇ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ଅଧିକ ପ୍ରସ୍ତୁତ ରହିଛନ୍ତି। ୧୦ଟି ବ୍ୟାଙ୍କ ୯୫% ପିଓଏସ ଟର୍ମିନାଲ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଛନ୍ତି। ସମସ୍ତ ଡିଜିଟାଲ ପେମେଣ୍ଟକୁ ତୁଳନା କଲେ ୟୁପିଆଇ ମାଧ୍ୟମରେ ସବୁଠୁ ଅଧିକ କାରବାର ହୋଇଥିବା ରିପୋର୍ଟ ଦର୍ଶାଇଛି।
ଷ୍ଟୋର୍ ମାଧ୍ୟମରେ କାରବାର କରାଯାଉଥିବା ବ୍ୟବସାୟୀ ବର୍ଗଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ତେଜରାତି ଦୋକାନ, ରେସ୍ତୋରାଁ, ସର୍ଭିସ୍ ଷ୍ଟେସନ୍, ପୋଷାକ ଷ୍ଟୋର୍, ସରକାରୀ ସେବା, ଔଷଧ ଦୋକାନ ଏବଂ ଡାକ୍ତରଖାନା ସବୁଠୁ ଅଧିକ ଡିଜିଟାଲ କାରବାର ହୋଇଛି। ଏହିସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୋଟ୍ ଡିଜିଟାଲ ନେଣଦେଣ ପରିମାଣର ପ୍ରାୟ ୬୮% ଏବଂ ମୋଟ ନେଣଦେଣ ମୂଲ୍ୟର ପାଖାପାଖି ୫୩% ଡିଜିଟାଲ କାରବାର ହୋଇଛି। ଅନଲାଇନ୍, ଇ-କମର୍ସ, ଗେମିଂ, ୟୁଟିଲିଟି, ସରକାରୀ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ସେବା କ୍ଷେତ୍ରର ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହିଛି, ଯାହାକି ମୋଟ୍ ନେଣଦେଣ ପରିମାଣର ପ୍ରାୟ ୮୧% ଏବଂ ନେଣଦେଣ ମୂଲ୍ୟର ୭୪% ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ। ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, କେରଳ, ତାମିଲନାଡୁ, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଦିଲ୍ଲୀ, ତେଲଙ୍ଗାନା, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ଗୁଜରାଟ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଡିଜିଟାଲ ଅର୍ଥ କାରବାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶୀର୍ଷ ୧୦ଟି ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ମାନ୍ୟତା ପାଇଛନ୍ତି।
୨୦୨୪ ର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧକୁ ୨୦୨୩ ର ସମାନ ସମୟ ସହିତ ତୁଳନା କଲେ ୟୁପିଆଇ ନେଣଦେଣ ପରିମାଣ ୫୨% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୫୧.୯ ବିଲିୟନରୁ ୭୮.୯୭ ବିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଥିବା ବେଳେ ନେଣଦେଣ ମୂଲ୍ୟ ୪୦% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୮୩.୧୬ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରୁ ୧୧୬.୬୩ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି। ୨୦୨୪ର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ୟୁପିଆଇ କାରବାର ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତିରୁ ବ୍ୟକ୍ତି (ପି୨ପି) ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିରୁ ବ୍ୟବସାୟୀ (ପି୨ଏମ୍) ବର୍ଗରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ପି୨ପି କାରବାର ୨୨.୭୫ ବିଲିୟନରୁ ୩୦.୦୩ ବିଲିୟନକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୩୨% ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବା ବେଳେ ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ୬୩.୯୯ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରୁ ୮୫.୧୭ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାକୁ ବଢ଼ିଛି, ଯାହାକି ୩୩% ବୃଦ୍ଧି। ଅପରପକ୍ଷେ, ପି୨ଏମ୍ କାରବାର ପରିମାଣ ୬୮% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୨୯.୧୫ ବିଲିୟନରୁ ୪୮.୯୪ ବିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି ଏବଂ ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ୧୯.୩୯ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରୁ ୬୨% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୩୧.୪୫ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି।
ଜୁନ୍ ୨୦୨୪ ସୁଦ୍ଧା ପ୍ରଚଳନରେ ଥିବା ମୋଟ କାର୍ଡ ସଂଖ୍ୟା ୧.୪୫୧ ବିଲିୟନରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ଯାହା ବାର୍ଷିକ ୧୧% ବୃଦ୍ଧିକୁ ଦର୍ଶାଉଛି। ଏଥିରେ ୧୦୩.୮ ନିୟୁତ କ୍ରେଡିଟ୍ କାର୍ଡ, ୯୭୯.୭୧ ନିୟୁତ ଡେବିଟ୍ କାର୍ଡ ଏବଂ ୩୬୭.୫ ନିୟୁତ ପ୍ରିପେଡ୍ କାର୍ଡ ସାମିଲ, ଯାହାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ ଠାରୁ ୨୬%, ୪% ଏବଂ ୩୨% ରହିଛି। କାର୍ଡ କାରବାରର ସାମଗ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟ ୨୧% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧୩.୪୯ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ଯାହା ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ରେଡିଟ୍ କାର୍ଡ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଏହାର ନେଣଦେଣ ମୂଲ୍ୟ ୩୭% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧୦.୬୨ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି।
୨୦୨୪ର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ଭାରତରେ ମୋବାଇଲ ପେମେଣ୍ଟରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି, କାରବାର ପରିମାଣ ୨୦୨୩ ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ୫୨.୧୫ ବିଲିୟନରୁ ୭୬.୦୪ ବିଲିୟନକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି, ଯାହାକି ୪୬% ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏହି କାରବାରର ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ୟ ୩୬% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧୩୨.୪୦ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରୁ ୧୭୯.୪୧ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି। ଏହି ଧାରା ବିଶେଷ କରି ୟୁପିଆଇ ମାଧ୍ୟମରେ ମୋବାଇଲ ପେମେଣ୍ଟର ବଢୁଥିବା ଗ୍ରହଣୀୟତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି, ଯାହା ଭାରତରେ ଡିଜିଟାଲ୍ କାରବାରର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ମୋବାଇଲ୍ ଫୋନ୍ ଚଳାଇବା ସହିତ ଏହି ଦେୟ ପଦ୍ଧତିର ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।
୨୦୨୪ର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ନେଟ୍ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ (ଏନବି) ନେଣଦେଣ ପରିମାଣ ୨.୩୧ ବିଲିୟନରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ଯାହାକି ୨୦୨୩ର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧ ତୁଳନାରେ ୯% ବୃଦ୍ଧି କୁ ଦର୍ଶାଉଛି। ଏହି କାରବାରର ମୋଟ ମୂଲ୍ୟ ୧୮% ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୫୫୩.୭୮ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ଯାହା ପୂର୍ବ ବର୍ଷ ୪୬୯.୦୩ ଟ୍ରିଲିୟନ ଟଙ୍କା ଥିଲା।
ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଟୋଲ୍ ସଂଗ୍ରହ (ଇଟିସି) ମଧ୍ୟ ଟୋଲ୍ ଅସୁଲିରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଛି ଏବଂ ପାର୍କିଂ ଶୁଳ୍କ ପାଇଁ ଏହାକୁ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି। ଜାରି ହୋଇଥିବା ଇଟିସି ଟ୍ୟାଗ୍ ସଂଖ୍ୟା ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ୬୪.୭୮ ନିୟୁତ ଥିବା ବେଳେ ଜୁନ୍ ୨୦୨୪ ସୁଦ୍ଧା ଏହା ୯୪.୫୬ ନିୟୁତକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି, ଯାହାକି କାର୍ ବିକ୍ରି ଏବଂ ନିୟାମକ ଆଦେଶ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ୪୬% ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।
ରିପୋର୍ଟରେ ଆହୁରି କୁହାଯାଇଛି, ବର୍ତ୍ତମାନ ଜାରି ରହିଥିବା ନୂଆ ନୂଆ ଉଦ୍ଭାବନ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ଅନୁଭୂତି ଓ ସୁଲଭତାକୁ ବଢ଼ାଇବାକୁ ଯାଉଥିବାରୁ ଡିଜିଟାଲ ଅର୍ଥ କାରବାରର ଭବିଷ୍ୟତ ବେଶ ସମ୍ଭାବନାପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାକୁ ଯାଉଛି। ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୪ରେ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ୟୁପିଆଇ ଡେଲିଗେଟ୍ ପେମେଣ୍ଟ ଜରିଆରେ ପ୍ରାଥମିକ ଏକାଉଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାରକାରୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ୟୁପିଆଇ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କୁ ବା ସେକେଣ୍ଡାରୀ ୟୁଜରଙ୍କୁ ଅନୁମତି ଦେଇପାରିବେ। ଏହା ଅଭିଭାବକଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ଅର୍ଥ ଉପଲବ୍ଧ କରିବା ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହେବ। ଏହାବ୍ୟତୀତ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଇନଷ୍ଟୋର୍ ପେମେଣ୍ଟ କାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ପ୍ରଦାନ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ଯାଉଛି, ଏହାଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଅନଲାଇନ ପେମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ୍ ପାଇଁ ନିୟାମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭିତରକୁ ଆସିପାରିବେ। ଏସବୁ ପ୍ରଗତି କାରଣରୁ ଭାରତରେ ଡିଜିଟାଟ ଅର୍ଥ ନେଣଦେଣର ଗ୍ରହଣୀୟତା ଓ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ।
