କେଦାର ମିଶ୍ର
ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ହେଲା ଓଡିଶାରେ ଓକିଲ ମାନଙ୍କର ଅଦାଲତ ବର୍ଜନ ଓ ପ୍ରତିବାଦ ଏକ ସାଧାରଣ ଘଟଣା ପାଲଟି ଯାଇଛି। ଏବେ ମଧ୍ୟ ଓଡିଶା ହାଇ କୋର୍ଟର ମାନ୍ୟବର ଓକିଲମାନେ କାର୍ୟବନ୍ଦ ଆନ୍ଦୋଳନ ଜାରି ରଖିଛନ୍ତି। ଓକିଲଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନ ପଛରେ ଯେଉଁ କାରଣ କୁହାଯାଉଛି, ତାହା ଅନ୍ତତଃ ଏତେ ବେଶୀ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ ଯେ ଏଥିପାଇଁ ଅଦାଲତ ବର୍ଜନ କରିବାକୁ ପଡିବ। ଓଡିଶା ହାଇ କୋର୍ଟ ବାର କାଉନ୍ସିଲ ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ବିଭିନ୍ନ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତିରେ କଲେଜିୟମ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ ଓ ଓଡିଶା ହାଇ କୋର୍ଟରେ ଖାଲିଥିବା ବିଚାରପତି ପଦବୀ ପୂରଣ ଲାଗି କୁଆଡେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଛି।
ଆମ ଜାଣିବାରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟର ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବଦଳାଇ ଏକ ଜାତୀୟ ବିଚାର ବିଭାଗୀୟ ନିଯୁକ୍ତି କମିଶନ ଗଢିବାକୁ ଭାରତର ସଂସଦ ଯେଉଁ ୯୯ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ତାକୁ ୧୬, ଅକ୍ଟୋବର,୨୦୧୫ରେ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରି ସଂସଦର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଜଷ୍ଟିସ ଜେ.ଏସ.କେହର, ଜଷ୍ଟିସ ମଦନ ବି.ଲୁକୁର, ଜଷ୍ଟିସ କୁରିଏନ ଯୋଶେଫ, ଜଷ୍ଟିସ ଆଦର୍ଶ କୁମାର ଗୋୟଲ ଓ ଜଷ୍ଟିସ ଜେ.ଚେଲମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଖଣ୍ଡପୀଠ ସଂସଦର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ୪:୧ ମତରେ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଏହି ରାୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇବାର ୪ ବର୍ଷ ପରେ ହଠାତ ଓଡିଶା ହାଇ କୋର୍ଟ ବାର ଆସୋସିଏସନ ଏହା ବିରୋଧରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାର ଅର୍ଥ କଣ? ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟକୁ ନେଇ ସମାଲୋଚନା ଓ ତର୍ଜମା ହୋଇପାରିବ, ହେଲେ ରାୟ ବିରୋଧରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରା ଯାଇପାରିବ କି? ବୋଧହୁଏ ଏହା ଓଡିଶାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଘଟୁଛି, ଯେଉଁଠି ଓକିଲମାନେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟ ବିରୋଧରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଛନ୍ତି। ଏ ପ୍ରକାର ଆଂଦୋଳନର ବୈଧତା ଓ ନୈତିକତା କେତେ, ସେକଥା ଏବେ ମାନ୍ୟବର ଓଡିଶା ହାଇ କୋର୍ଟ ଓ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ବିଚାର କରିବେ।
ତେବେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ତୁରନ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାକୁ ଭାରତର ବାର କାଉନ୍ସିଲ ଗତ ୨୬ ତାରିଖ ଦିନ ଓଡିଶା ହାଇ କୋର୍ଟ ବାର ଆସୋସିଏସନ ଓ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ୬୭ ଟି ଆସୋସିଏସନ କୁ ଚିଠି ଦେଇଛନ୍ତି। ଭାରତର ବାର କାଉନ୍ସିଲ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଓଡିଶାର ଓକିଲ ସଂଘ ଗୁଡିକ ତୁରନ୍ତ ଆନ୍ଦୋଳନରୁ ବିରତ ରହିବାକୁ କୁହାଯାଇଛି। ଯଦି ସେମାନେ ତାହା ନକରନ୍ତି ତାହଲେ ୨୦୧୫-୧୬ରେ ତାମିଲନାଡ଼ୁର ଓକିଲଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଯେଉଁ ପ୍ରକାର କାର୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରା ଯାଇଥିଲା, ସେ ପ୍ରକାର ପଦକ୍ଷେପ ଓଡିଶାରେ ନିଆଯିବ ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ କୁହାଯାଇଛି।
ଓକିଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆଇନ ସମ୍ମତ କି?
ବିଭିନ୍ନ ପେଷାଦର ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ସଂଘ ନିଜର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯(କ)(ଗ) ଅନୁସାରେ ସଂଗଠନ ଗଢିବାର ଅଧିକାର ପାଇଛନ୍ତି।ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ଏହି ଅଧିକାରର ଅଂଶବିଶେଷ। ତେବେ ଏହି ଅଧିକାର ବଳରେ ଅନ୍ୟର ନ୍ୟାୟ ପାଇବାର ଅଧିକାରକୁ ବଞ୍ଚିତ କରା ଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ଓକିଲ ମାନଙ୍କର ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାର ଅଧିକାରକୁ ନେଇ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ୧୭, ଡିସେମ୍ବର ,୨୦୦୨ରେ କ୍ୟାପଟେନ ହରିଶ ଉପଲ ବନାମ ଭାରତ ସରକାର ମାମଲାରେ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ରାୟ ପ୍ରକାଶ କରି କହିଥିଲେ ଯେ – ଓକିଲମାନଙ୍କର ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାର ବା ଅଦାଲତ ବର୍ଜନ କରିବାର ଅଧିକାର ନାହିଁ। ଏହି ରାୟ ପ୍ରକାଶ ପୂର୍ବରୁ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ଭାରତର ବାର କାଉନ୍ସିଲ ସମେତ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ କାଉନ୍ସିଲ ର ମତ ମଧ୍ୟ ଶୁଣିଥିଲେ। ସମସ୍ତ ପକ୍ଷଙ୍କ ସହ ବିଚାର ବିମର୍ଶ ପରେ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ଏହି ରାୟ ଶୁଣାଇଥିଲେ। ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟରେ ଓକିଲ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ନେଇ ଅତି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାଷାରେ କୁହାଯାଇଥିଲା-
In conclusion it is held that lawyers have no right to go on strike or give a call for boycott, not even on a token strike. The protest, if any is required, can only be by giving press statements, TV interviews, carrying out of Court premises banners and/or placards, wearing black or white or any colour arm bands, peaceful protest marches outside and away from Court premises, going on dharnas or relay fasts etc. It is held that lawyers holding Vakalats on behalf of their clients cannot not attend Courts in pursuance to a call for strike or boycott. All lawyers must boldly refuse to abide by any call for strike or boycott. No lawyer can be visited with any adverse consequences by the Association or the Council and no threat or coercion of any nature including that of expulsion can be held out. It is held that no Bar Council or Bar Association can permit calling of a meeting for purposes of considering a call for strike or boycott and requisition, if any, for such meeting must be ignored. It is held that only in the rarest of rare cases where the dignity, integrity and independence of the Bar and/or the Bench are at stake, Courts may ignore (turn a blind eye) to a protest abstention from work for not more than one day. It is being clarified that it will be for the Court to decide whether or not the issue involves dignity or integrity or independence of the Bar and/or the Bench.
ଏହାକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ୯, ମାର୍ଚ୍ଚ, ୨୦୧୭ ରେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ରାୟରେ (ହୁସେନ ବନାମ ଭାରତ ସରକାର ମାମଲା) ଅତି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଓକିଲଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆଇନ ସମ୍ମତ ନୁହେଁ ବୋଲି କହିଥିଲେ।
ତଥାପି ଆନ୍ଦୋଳନ କାହିଁକି?
ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟଙ୍କ ସ୍ପଷ୍ଟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ସତ୍ତ୍ୱେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଓକିଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଅଦାଲତ ବର୍ଜନ ଚାଲିଛି କାହିଁକି? ଓଡିଶାରେ ଅତି ଛୋଟ ଛୋଟ ଘଟଣାକୁ ନେଇ ମାସ ମାସ ଧରି ଅଦାଲତ ଅଚଳ ହୋଇ ପଡୁଛି କେମିତି? ବର୍ତ୍ତମାନର ଓକିଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ କିଛି ନ୍ୟାୟିକ ଦାବି ହୁଏତ ଜଡିତ ଅଛି।ସେସବୁ ଦାବିର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ନେଇ ଆମେ ପ୍ରଶ୍ନ କରୁନାହୁଁ। ଗତ ବର୍ଷ ଅକ୍ଟୋବର-ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଜନୈକ ଓକିଲଙ୍କ ସହିତ ଅଦାଲତ ବାହାରେ ଘଟିଥିବା ଏକ ପୋଲିସ ଦୁର୍ବ୍ୟବହାରକୁ ଆଳ କରି ୭୮ ଦିନ ଅଦାଲତ ଗୁଡିକ ବନ୍ଦ ରହିଥିଲା। ସେହିପରି ସମ୍ବଲପୁରରେ ହାଇକୋର୍ଟର ସ୍ଥାୟୀ ବେଞ୍ଚ ଦାବୀ କରି ଅନେକ ମାସ ଧରି କୋର୍ଟ ଗୁଡିକୁ ଅଚଳ କରିଦିଆଯାଇଥିଲା। ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ବାରମ୍ବାର ବାର କାଉନ୍ସିଲ ଗୁଡିକ ଅବଜ୍ଞା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ବେଳେ ଏହା ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ସାଧାରଣ ଲୋକ କୋର୍ଟଙ୍କ ବିରୋଧରେ ପଦେ କଥା କହିଦେଲେ ତା ବିରୋଧରେ ଅଦାଲତ ଅବମାନନା ମାମଲା ଦାୟର ହେଉଛି।
ଆନ୍ଦୋଳନ ନାମରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ପାଇବାର ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରି ମାସ ମାସ ଧରି କୋର୍ଟ ବର୍ଜନ ନିଷ୍ପତ୍ତି କୁ ନେଇ ଓକିଲ ସଂଘ ଗୁଡିକ ପୁନର୍ବିଚାର କରିବାର ସମୟ ଆଜି ଆସିଛି।