ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ‘‘ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକର ମହାକାଶ ଡକିଂ ସଫଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଆମର ଇସ୍ରୋ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ର ସହ ଜଡ଼ିତ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ। ଆଗାମୀ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଭାରତର ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ମହାକାଶ ମିଶନ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ।’’ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମହାକାଶ ଡକିଂ ମିଶନ ସଫଳ ହେବା ପରେ ଏହା କହିଛନ୍ତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ।
ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଐତିହାସିକ ସଫଳତା ମିଳିଛି। ୧୬ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୫ ତାରିଖ ଭାରତ ପାଇଁ ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇଯିବ। ଏହି ଦିନରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମହାକାଶ ଡକିଂ ପ୍ରୟୋଗ (ସ୍ପେଡେକ୍ସ) ମିଶନ ସଫଳତାର ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଛି। ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତ ମହାକାଶରେ ଦୁଇଟି ଉପଗ୍ରହକୁ ପରସ୍ପର ସହ ଡକିଂ ବା ସଂଯୋଗ କରିଛି। ଏହି ଉପଲବ୍ଧି ସହ ମହାକାଶ ଡକିଂ ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ଅଗ୍ରଣୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସାମିଲ ହୋଇପାରିଛି। ଭାରତ ଏହି ବୈଷୟିକ ସଫଳତା ହାସଲ କରିବାରେ ବିଶ୍ୱର ଚତୁର୍ଥ ଦେଶ ହୋଇପାରିଛି।
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଶ୍ରୀହରିକୋଟାର ସତୀଶ ଧୱନ ମହାକାଶ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ପୋଲାର ସାଟେଲାଇଟ୍ ଉତକ୍ଷେପଣ ଯାନ (ପିଏସଏଲଭି)-ସି୬୦ ବ୍ୟବହାର କରି ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମହାକାଶ ଯାନର ସଫଳ ଉତକ୍ଷେପଣ ସହିତ ୩୦ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୪ରେ ଇସ୍ରୋର ଏହି ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଉପଗ୍ରହ ସେବା, ମହାକାଶ ଷ୍ଟେସନ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଆନ୍ତଃଗ୍ରହ ଅନ୍ୱେଷଣ ଭଳି ଭବିଷ୍ୟତର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମର୍ଥ୍ୟ। ମହାକାଶଯାନ ବିଲୟ, ଡକିଂ ଏବଂ ଅନଡକିଂରେ ଭାରତର ବୈଷୟିକ ଦକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଏହି ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ମିଶନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ।
ଡକିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅସାଧାରଣ ସଠିକତା ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା। ମହାକାଶଯାନଟି ୧୫-ମିଟରରୁ ୩-ମିଟର ହୋଲ୍ଡ ପଏଣ୍ଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ଘୂରି ବୁଲିଥିଲା ଏବଂ ସଠିକତା ସହିତ ଡକିଂ ଆରମ୍ଭ କରି ସଫଳ ମହାକାଶଯାନ କ୍ୟାପଚର୍ କରିଥିଲା। ଏହା ପରେ, ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ସହଜ ଭାବରେ ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସ୍ଥିରତା ପାଇଁ ଏହାର କଠୋରକରଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଡକିଙ୍ଗ୍ ପରେ, ଦୁଇଟି ଉପଗ୍ରହକୁ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଭାବେ ସମନ୍ୱିତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସଫଳତାର ସହ ହାସଲ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଭାରତର ବୈଷୟିକ ବିଶେଷଜ୍ଞତାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରୁଛି। ଆଗାମୀ ଦିନରେ, ସିଷ୍ଟମର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାକୁ ଆହୁରି ବୈଧ କରିବା ପାଇଁ ଅନଡକିଂ ଅପରେସନ ଏବଂ ପାୱାର ଟ୍ରାନ୍ସଫର ଚେକ୍ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି।
ଇସ୍ରୋ ପକ୍ଷରୁ କୁହାଯାଇଛି, ‘ଭାରତ ମହାକାଶ ଇତିହାସରେ ନିଜ ନାମକୁ ସଫଳତାର ସହିତ ଡକିଂ କରିପାରିଛି!…. ଇସ୍ରୋର ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନ ଐତିହାସିକ ଡକିଂରେ ସଫଳତା ହାସଲ କରିଛି। ଏହି ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଅତି ଗୌରବର ବିଷୟ।
୬୨ତମ ପିଏସଏଲଭି ଉଡ଼ାଣ ଦ୍ୱାରା ଉତକ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଥିବା ଦୁଇଟି ଛୋଟ ମହାକାଶଯାନ ବ୍ୟବହାର କରି ମହାକାଶରେ ଡକିଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ପରିକଳ୍ପିତ ସ୍ପେଡେକ୍ସ ହେଉଛି ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ ମିଶନ। ଚନ୍ଦ୍ର ଅଭିଯାନ, ସାମ୍ପୁଲ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଷ୍ଟେସନ (ବିଏଏସ)ର ବିକାଶ ସମେତ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଭାରତର ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ମହାକାଶ ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ଏହି ମିଶନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।
ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି, ଦୁଇଟି ଛୋଟ ମହାକାଶଯାନ ବ୍ୟବହାର କରି ସାକ୍ଷାତ ଏବଂ ଡକିଂ ପାଇଁ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ବିକାଶ ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ ସହିତ ଡକ୍ ହୋଇଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା। ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବା ମହାକାଶଯାନର ଜୀବନକାଳ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ସହିତ ଡକ୍ ହୋଇଥିବା ମହାକାଶଯାନ ମଧ୍ୟରେ ଶକ୍ତି ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପରୀକ୍ଷା କରିବା ।
ଏହି ମିଶନ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାରେ ଭାରତର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି ଏବଂ ମହାକାଶ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବିକଶିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭବିଷ୍ୟତର ଆହ୍ୱାନର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଏହାର କ୍ଷମତାକୁ ଆଗକୁ ବଢାଇବା ପାଇଁ ଇସ୍ରୋର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦୋହରାଇଛି।
ସ୍ପେଡେକ୍ସ ଅଭିଯାନରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ଉପଗ୍ରହ, ଏସଡିଏକ୍ସ-01 ବା ଚେଜର ଏବଂ ଏସଡିଏକ୍ସ-02 ବା ଟାର୍ଗେଟ୍ କୁ ସାମିଲ କରାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରତ୍ୟେକଟିର ଓଜନ ପ୍ରାୟ ୨୨୦ କିଲୋଗ୍ରାମ। ଏହି ମହାକାଶଯାନଗୁଡ଼ିକ ଆଣ୍ଡ୍ରୋଜିନସ୍ ପ୍ରକୃତିର, ଅର୍ଥାତ୍ ଡକିଂ ସମୟରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ମହାକାଶଯାନ ଚେଜର (ସକ୍ରିୟ ମହାକାଶଯାନ) ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ। ସେଗୁଡ଼ିକ ସୌର ପ୍ୟାନେଲ, ଲିଥିୟମ-ଆୟନ ବ୍ୟାଟେରୀ ଏବଂ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ଶକ୍ତି ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଜ୍ଜିତ। ଆଟିଚୁଡ୍ ଆଣ୍ଡ୍ ଅର୍ବିଟ୍ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ ସିଷ୍ଟମ୍ (ଏ.ଓ.ସି.ଏସ୍.) ରେ ଷ୍ଟାର୍ ସେନ୍ସର୍, ସୋଲାର ସେନ୍ସର୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେଟୋମିଟର ଏବଂ ରିଆକ୍ସନ୍ ହୁଇଲ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେଟିକ୍ ଟର୍କର୍ ଏବଂ ଥ୍ରଷ୍ଟର୍ ପରି ଆକ୍ୟୁଏଟର୍ ପରି ସେନ୍ସର୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
କକ୍ଷପଥରେ ଡକିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକ ଏକାଧିକ ଜଟିଳ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବେ। ଡକିଂ ପରେ, ଦୁଇଟି ଉପଗ୍ରହ ଗୋଟିଏ ମହାକାଶଯାନ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ। ଡକିଂର ସଫଳତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଉପଗ୍ରହରୁ ଅନ୍ୟ ଉପଗ୍ରହକୁ ବିଦ୍ୟୁତ ଶକ୍ତି ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯିବ। ସଫଳ ଡକିଂ ଓ ଅନଡକିଂ ପରେ, ମହାକାଶଯାନ ଅଲଗା ହେବ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ମିଶନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେବ । ଅନଡକିଂ ସମୟରେ, ପୃଥକ ଭାବେ ପେଲୋଡ ଅପରେସନ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପାଇଁ ମହାକାଶଯାନ ଅଲଗା ହେବ। ଏହି ପେଲୋଡ ଉଚ୍ଚ ରିଜୋଲ୍ୟୁସନ୍ ଫଟୋଚିତ୍ର, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ଅନୁଧ୍ୟାନ, ଉଦ୍ଭିଦ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ କକ୍ଷପଥ ବିକିରଣ ପରିବେଶ ମାପ ପ୍ରଦାନ କରିବ ଯାହା ଅନେକ ପ୍ରୟୋଗ ଖୋଜିବ।
ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିବା ସ୍ୱଦେଶୀ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଡକିଂ ମେକାନିଜମ, ଚାରିଟି ରେଣ୍ଡେଜଭସ୍ ଓ ଡକିଂ ସେନ୍ସରର ଗୋଟିଏ ସୁଟ୍, ଶକ୍ତି ହସ୍ତାନ୍ତର ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଆଦି ରହିଛି। ସ୍ୱଦେଶୀ ନୋଭେଲ୍ ଅଟୋନମସ୍ ରେଣ୍ଡେଜଭଲ ଓ ଡକିଂ ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜି । ମହାକାଶଯାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ଯୋଗାଯୋଗ ପାଇଁ ଆନ୍ତଃ-ଉପଗ୍ରହ ଯୋଗାଯୋଗ ସଂଯୋଗ (ଆଇଏସ୍ଏଲ୍), ଅନ୍ୟ ମହାକାଶଯାନର ସ୍ଥିତି ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆନ୍ତଃର୍ନିର୍ମିତ ଇଣ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ ସହିତ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଅନ୍ୟ ମହାକାଶଯାନର ଆପେକ୍ଷିକ ସ୍ଥିତି ଏବଂ ବେଗ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ପାଇଁ ଜିଏନଏସଏସ ଆଧାରିତ ନୋଭେଲ୍ ରିଲେଟିଭ୍ ଅର୍ବିଟ୍ ଡିଟର୍ମିନେସନ୍ ଆଣ୍ଡ ପ୍ରୋପାଗେସନ୍ (ଆରଓଡିପି) ପ୍ରୋସେସର ଏବଂ ଉଭୟ ହାର୍ଡୱେର୍ ଓ ସଫ୍ଟୱେର୍ ଡିଜାଇନ୍ ବୈଧିକରଣ ଓ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ସିମୁଲେସନ୍ ପରୀକ୍ଷା ଶଯ୍ୟା ଆଦି ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଏଥିରେ ସାମିଲ ରହିଛି ।
ସ୍ପେଡେକ୍ସ ଅଭିଯାନ ଭାରତର ମହାକାଶ କ୍ଷମତାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସଫଳତାକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ, ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ଅଧିକ ଜଟିଳ ଓ ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ମହାକାଶ ପ୍ରୟାସ ପାଇଁ ଇସ୍ରୋକୁ ସ୍ଥାନିତ କରେ । ଏହି ସଫଳତାର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି କେନ୍ଦ୍ର ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଡକ୍ଟର ଜିତେନ୍ଦ୍ର ସିଂ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସ୍ପେଡେକ୍ସ ଭାରତକୁ ମହାକାଶ ଡକିଂ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିରେ ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ନେତା ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିଛି। ମହାକାଶରେ ଜୀବବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରୟୋଗର ଅନ୍ୱେଷଣ ପାଇଁ ବାୟୋଟେକ୍ନୋଲୋଜି ବିଭାଗ ଏବଂ ଇସ୍ରୋ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସହଯୋଗ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ସେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ। ଶ୍ରୀ ସିଂ ଡକିଂ ପରୀକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସ୍ୱଦେଶୀ ‘ଭାରତୀୟ ଡକିଂ ସିଷ୍ଟମ’ର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ । ଏହି ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଷ୍ଟେସନ, ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ ୪ ଏବଂ ଗଗନଯାନ ସମେତ ଭବିଷ୍ୟତର ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ମିଶନର ସୁଗମ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଛି।
ଚନ୍ଦ୍ର ଅନ୍ୱେଷଣ ଏବଂ ମହାକାଶ ଷ୍ଟେସନର ପରିଚାଳନା ଭଳି ଆଗାମୀ ମହାକାଶ ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ମହାକାଶ ଡକିଂ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାକ୍-ଆବଶ୍ୟକତା। ଏହି ଅଭିଯାନକୁ ସଫଳତାର ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରି, ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୪ ଭଳି ଭବିଷ୍ୟତର ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ଷମତାର ମୂଳଦୁଆ ପଡ଼ିଛି । ଏହାବ୍ୟତୀତ, ଗଗନଯାନ ମିଶନରେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ମହାକାଶଚାରୀଙ୍କୁ ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ପଠାଇବା ଏବଂ ଭାରତ ମହାକାଶ ମହାକାଶ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭଳି ଭାରତର ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ମହାକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାରେ ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବ।
ଏହି ବୈଷୟିକ ପ୍ରଗତି କେବଳ ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ପ୍ରଗତି ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ଅଧିକ ଜଟିଳ ମିଶନ ପାଇଁ ନୂତନ ସୁଯୋଗ ଲାଗି ମାର୍ଗପ୍ରଶସ୍ତ କରିଥାଏ। ବିଶ୍ୱ ମହାକାଶ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭାବରେ ଏହା ଭାରତର ସ୍ଥିତିକୁ ମଜବୁତ କରିଥାଏ। ସ୍ପେଡେକ୍ସ ହେଉଛି ସ୍ୱଦେଶୀ ନବସୃଜନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଅଗ୍ରଗତିର ଏକ ପ୍ରମାଣ, ଯାହା ବିଶ୍ୱ ମହାକାଶ ଜଗତରେ ଏହାର ସ୍ଥିତିକୁ ଆହୁରି ସୁଦୃଢ଼ କରିଛି।