ବେଙ୍ଗାଲୁର: ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ପହଞ୍ଚିବାର ପଞ୍ଚମ ଦିନ (ଅଗଷ୍ଟ ୨୮)ରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପଠାଇଛି। ଏହା ଅନୁଯାୟୀ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁରେ ସଲ୍ଫରର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଛି। ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଆଲୁମିନିୟମ, କ୍ୟାଲସିୟମ, ଲୌହ, କ୍ରୋମିୟମ, ଟାଇଟାନିୟମର ଉପସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ଠାବ କରାଯାଇଛି।
ଏହାବ୍ୟତୀତ ଚନ୍ଦ୍ରମାଟିରେ ମାଙ୍ଗାନିଜ, ସିଲିକନ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ମଧ୍ୟ ଥିବାବେଳେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନର ସନ୍ଧାନ ଜାରି ରହିଛି। ଅର୍ଥାତ୍ ଚନ୍ଦ୍ରର ମାଟିରେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋଟ ୯ଟି ଉପାଦାନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଭରରେ ଲାଗିଥିବା ଲିବିଏସ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ଲେଜର୍ ଇଣ୍ଡୋସ୍ଡ଼ ବ୍ରେକ୍ ଡାଉନ୍ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋସ୍କୋପି ପେଲୋଡ୍ ଦ୍ୱାରା ଏହି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପଠାଯାଇଛି।
ଏହି ଅମ୍ଳଜାନଦ୍ୱାରା ସିଧାସଳଖ ନିଶ୍ୱାସ ନେଇପାରିବେ ନାହିଁ
ତେବେ ଚନ୍ଦ୍ରମାଟିରେ ମିଳୁଥିବା ଅମ୍ଳଜାନ ସିଧାସଳଖ ନିଶ୍ୱାସ ନେବା ଭଳି ନୁହେଁ। ଏହା ଅକ୍ସାଇଡ ଆକାରରେ ଥାଏ। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ନାସା ମଧ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ରର ମାଟିରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଠାବ କରିଥିଲା। ତେଣୁ ଇସ୍ରୋକୁ ଏଠାରେ ଅକ୍ସିଜେନ ମିଳିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲା।
ଅକ୍ସାଇଡ୍ ରାସାୟନିକ ଯୌଗର ଏକ ଶ୍ରେଣୀ। ଏହାର ଗଠନରେ ଏକ କିମ୍ବା ଏକାଧିକ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ରହିଛି। ଯେପରିକି ଲି୨ଓ, ସିଓ୨, ଏଚ୍୨ଓ ଇତ୍ୟାଦି। ଏଚ୍୨ଓ ହେଉଛି ଜଳ। ସେଥିପାଇଁ ଇସ୍ରୋ ଏବେ ଅମ୍ଳଜାନ ପାଇବା ପରେ ଏଚ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଖୋଜୁଛି।
ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରେ ଲେଜର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ
ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରେ ନମୁନା ପୃଷ୍ଠ ଅର୍ଥାତ୍ ଚନ୍ଦ୍ର ମାଟି କିମ୍ବା ପଥରରେ ହାଇ-ଫୋକସ୍ ଲେଜର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଭୂପୃଷ୍ଠ ଗରମ ହେଲେ ପ୍ଲାଜମା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ। ଏଥିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରମକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ଏହି ଉପାଦାନ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ। ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରମ୍ ଥାଏ।
ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଗଭୀରତାରେ ତାପମାତ୍ରାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପାର୍ଥକ୍ୟ
ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୭ରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରରେ ଲାଗିଥିବା ଚାସ୍ତେ ପେଲୋଡ୍ ଚନ୍ଦ୍ରର ତାପମାତ୍ରା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପଠାଇଥିଲା। ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠ ଥର୍ମୋଫିଜିକାଲ ପରୀକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ, ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠର ତାପମାତ୍ରା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଗଭୀରତାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି।
ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ପୃଷ୍ଠରେ ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରାୟ ୫୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ ରହିଛି। ସେହିପରି ମାଇନସ୍ ୧୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ ତାପମାତ୍ରା ୮୦ ମିଲିମିଟର ଗଭୀରତାରେ ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି। ଏହି ଗଛରେ ୧୦ଟି ତାପମାତ୍ରା ସେନ୍ସର ରହିଛି, ଯାହା ୧୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଅର୍ଥାତ୍ ୧୦୦ ମିଲିମିଟର ଗଭୀରତାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ।
ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଫିଜିକାଲ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଲାବୋରେଟୋରୀ ସହଯୋଗରେ ଭିଏସଏସ ସିର ସ୍ପେସ୍ ଫିଜିକ୍ସ ଲାବୋରେଟୋରି ପକ୍ଷରୁ ଚାସ୍ତେ ପେଲୋଡ୍ ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି।
ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁର ତାପମାତ୍ରା ଜାଣିବା ଦ୍ୱାରା କ’ଣ ଲାଭ ମିଳିଥାଏ?
ଇସ୍ରୋ ମୁଖ୍ୟ ଏସ ସୋମନାଥ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁକୁ ବାଛିଥିଲେ କାରଣ ଏହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ମନୁଷ୍ୟକୁ ବସବାସ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖିପାରେ। ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁରେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ରହିଥାଏ। ଏବେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ସେଠାକାର ତାପମାତ୍ରା ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜିନିଷ ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ପଠାଉଥିବାବେଳେ ଏବେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ ଯେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁର ମାଟିରେ ପ୍ରକୃତରେ କେତେ କ୍ଷମତା ରହିଛି।
ସେକେଣ୍ଡ ପ୍ରତି ୧ ସେଣ୍ଟିମିଟର ବେଗରେ ଗତି କରୁଛି ରୋଭର
୬ ଚକିଆ ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଭରର ଓଜନ ୨୬ କେଜି। ଅବତରଣର ପ୍ରାୟ ୧୪ ଘଣ୍ଟା ପରେ ଗୁରୁବାର ସକାଳେ ଇସ୍ରୋ ରୋଭରର ପ୍ରସ୍ଥାନ ନେଇ ସୂଚନା ଦେଇଛି। ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୬ଟା ୪ମିନିଟରେ ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲା। ଏହା ସେକେଣ୍ଡ ପ୍ରତି ୧ ସେଣ୍ଟିମିଟର ବେଗରେ ଗତି କରେ ଏବଂ ଏହାର ଆଖପାଖରେ ଥିବା ଜିନିଷଗୁଡିକ ସ୍କାନ୍ କରିବା ପାଇଁ ନେଭିଗେସନ କ୍ୟାମେରା ବ୍ୟବହାର କରେ।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ସହ ମୋଟ ୭ଟି ପେଲୋଡ୍ ପଠାଯାଇଛି
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ମିଶନର ତିନୋଟି ଭାଗ ରହିଛି। ପ୍ରୋପଲସନ ମଡ୍ୟୁଲ, ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଏବଂ ରୋଭର। ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ସମୁଦାୟ ୭ଟି ପେଲୋଡ୍ ରହିଛି। ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ପ୍ରୋପଲସନ ମଡ୍ୟୁଲରେ ଶେପ୍ ନାମକ ଏକ ପେଲୋଡ୍ ଲଗାଯାଇଛି। ଏହା ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ପରିକ୍ରମା କରୁଛି ଏବଂ ପୃଥିବୀରୁ ଆସୁଥିବା ବିକିରଣକୁ ଯାଞ୍ଚ କରୁଛି।
ସେହିପରି ଲ୍ୟାଣ୍ଡରରେ ୩ଟି ପେଲୋଡ୍ ରହିଛି। ରମ୍ଭା, ଚାସ୍ତେ ଓ ଇଲସା। ପ୍ରଜ୍ଞାନ ଉପରେ ଦୁଇଟି ପେଲୋଡ୍ ରହିଛି। ଆମେରିକାର ମହାକାଶ ଏଜେନ୍ସି ନାସା ପକ୍ଷରୁ ଲେଜର ରେଟ୍ରୋରିଫ୍ଲେକ୍ଟର ଆରେ ନାମରେ ଏକ ଉପକରଣ ମଧ୍ୟ ରହିଛି। ଏହାକୁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ଲ୍ୟାଣ୍ଡରରେ ଲଗାଯାଇଛି। ଏହା ଚନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ପୃଥିବୀର ଦୂରତା ମାପିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ସଫ୍ଟ ଲ୍ୟାଣ୍ଡିଂ ୪ଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହୋଇଛି
ଇସ୍ରୋ ୩୦ କିଲୋମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୫ଟା ୪୪ରେ ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ଅବତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୨୦ ମିନିଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ଯାତ୍ରା ଶେଷ କରିଥିଲା।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ୪୦ ଦିନରେ ପୃଥିବୀକୁ ୨୧ ଥର ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ୧୨୦ ଥର ପରିକ୍ରମା କରିଛି। ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ ୫୫ ଲକ୍ଷ କିଲୋମିଟର ଯାତ୍ରା କରି ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ୩.୮୪ ଲକ୍ଷ କିଲୋମିଟର ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରିଥିଲା।
୧. ରଫ୍ ବ୍ରେକିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଅବତରଣ ସ୍ଥଳଠାରୁ ୭୫୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଥିଲା। ଉଚ୍ଚତା ୩୦ କିଲୋମିଟର ଏବଂ ବେଗ ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ୬,୦୦୦ କିଲୋମିଟର।
ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ସାଢ଼େ ୧୧ ମିନିଟ୍ ଧରି ଚାଲିଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ସେନସରକୁ କ୍ୟାଲିବ୍ରେଟ୍ କରାଯାଇଥିଲା।
ଲ୍ୟାଣ୍ଡରକୁ ୩୦ କିଲୋମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ୭.୪ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଡ଼ୁଆ ଅବସ୍ଥାରେ ଅଣାଯାଇଥିଲା।
୨. ଆଟିଚ୍ୟୁଡ୍ ହୋଲ୍ଡିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
ବିକ୍ରମ ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠର ଫଟୋ ଉଠାଇ ଏହାକୁ ପୂର୍ବରୁ ଥିବା ଫଟୋ ସହ ତୁଳନା କରିଥିଲେ।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ସମୟରେ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ୩୮ ସେକେଣ୍ଡ ଥିବା ବେଳେ ଏଥର ଏହା ୧୦ ସେକେଣ୍ଡକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି।
ମାତ୍ର ୧୦ ସେକେଣ୍ଡରେ ଚନ୍ଦ୍ରରୁ ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା ୭.୪ କିଲୋମିଟରରୁ ୬.୮ କିଲୋମିଟରକୁ ଖସି ଆସିଥିଲା।
୩. ଫାଇନ୍ ବ୍ରେକିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ୧୭୫ ସେକେଣ୍ଡ ଧରି ଚାଲିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ବେଗ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା।
ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରଙ୍କ ସ୍ଥିତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଠିଆ ଥିଲା।
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧ କିଲୋମିଟର ଥିଲା।
୪. ଟର୍ମିନାଲ ଅବତରଣ:
ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରକୁ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚତାକୁ ଅଣାଯାଇଥିଲା। ସବୁ କିଛି ଠିକ୍ ଥିବାବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ ସଫ୍ଟ ଲ୍ୟାଣ୍ଡିଂ କରାଯାଇଥିଲା।
ଏହା ହେଉଛି ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ଭାରତର ତୃତୀୟ ଅଭିଯାନ, ଜଳ ଖୋଜିବାର ପ୍ରଥମ ଅଭିଯାନ
୨୦୦୮ରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ଉତକ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଏଥିରେ ଏକ ପ୍ରୋବ୍ର କ୍ରାସ୍ ଲ୍ୟାଣ୍ଡିଂ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ପାଣି ଠାବ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହାପରେ ୨୦୧୯ରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ଚନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅବତରଣ କରିପାରିନଥିଲା। ୨୦୨୩ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ତାରିଖରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲା। ସୁରକ୍ଷିତଭାବେ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ପଠାଇଛି। ସେ କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ ମୋ ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳରେ ପହଞ୍ଚିଛି।
୧୪ ଦିନର ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଅଭିଯାନ
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଅଭିଯାନ ୧୪ ଦିନର। ବାସ୍ତବରେ ୧୪ ଦିନ ରାତି ଓ ୧୪ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଆଲୋକ ରହିଥାଏ। ଏଠାରେ ରାତି ହେଲେ ତାପମାତ୍ରା -୧୦୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସରୁ କମ୍ ହୋଇଯାଏ। ଚନ୍ଦ୍ରଯାନର ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଓ ରୋଭର ନିଜ ସୌର ପ୍ୟାନେଲରୁ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେମାନେ ୧୪ ଦିନ ବିଜୁଳି ଉତ୍ପାଦନ କରିବେ, କିନ୍ତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ରାତିରେ ବନ୍ଦ ହୋଇଯିବ। ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ନ ହେଲେ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ପ୍ରବଳ ଥଣ୍ଡା ସହିପାରିବ ନାହିଁ ଏବଂ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବ।