ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୫, ୨୦୨୩ରୁ ଅକ୍ଟୋବର ୨,୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିବା ସ୍ୱଚ୍ଛତା ହିଁ ସେବା ଅଭିଯାନର ଏକ ଅଂଶ ଭାବରେ, ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ଏକ ସାମଗ୍ରିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ରେଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଚଳିତ ବର୍ଷ ସଂସ୍କରଣରେ ଷ୍ଟେସନଗୁଡ଼ିକରେ ରେଳ ଧାରଣାର ସ୍ୱଚ୍ଛତା, ପ୍ରମୁଖ ଷ୍ଟେସନକୁ ଯିବା ଏବଂ ରେଳ ପରିସରରୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ହଟାଇବା ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି। ରେଳ ନେଟୱାର୍କର କୋଣ ଅନୁକୋଣ ଯେପରି ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀତାର ନୀତିକୁ ଅନୁସରଣ କରେ ତାହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ଏକ ବହୁମୁଖୀ ଆଭିମୁଖ୍ୟ । ଏହି ଅଭିଯାନରେ ସ୍ୱଚ୍ଛ ସମ୍ବାଦ (ସ୍ୱଚ୍ଛ ସଂଳାପ), ସ୍ୱଚ୍ଛ ରେଳଗାଡି (ସ୍ୱଚ୍ଛ ଟ୍ରେନ୍), ସ୍ୱଚ୍ଛ ଷ୍ଟେସନ (ସ୍ୱଚ୍ଛ ଷ୍ଟେସନ), ସ୍ୱଚ୍ଛ ପରିସର (ସ୍ୱଚ୍ଛ ପ୍ରେମିସେସ), ସ୍ୱଚ୍ଛ ଆହାର (ସ୍ୱଚ୍ଛ ଖାଦ୍ୟ) ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପ୍ରସାଧନ (ସ୍ୱଚ୍ଛ ପାଣ୍ଟ୍ରି) ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
ସ୍ବଚ୍ଛତା ହିଁ ସେବା ଅଭିଯାନର ପ୍ରଥମ ୯ ଦିନରେ ୨୦୨୩ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୫ ରୁ ୨୪ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧.୫ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ବ୍ୟକ୍ତି ଉତ୍ସାହର ସହ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ସମୁଦାୟ ୪,୯୮,୨୬୫ ଘଣ୍ଟା ଏହି ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ। ରେଳବାଇକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଏବଂ ଅଧିକ ପରିସ୍କାର କରିବା ଦିଗରେ ନାଗରିକମାନେ ନେଇଥିବା ଦାୟିତ୍ୱ ବୋଧ ଏବଂ ମାଲିକାନାର ଗଭୀର ଭାବନାକୁ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି । ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ରେଳବାଇ ଏକ ବ୍ୟାପକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ରେଳବାଇର ଅଫିସିଆଲ ୱେବସାଇଟରେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ହି ସେବା ଲୋଗୋ ଏବଂ ବ୍ୟାନର ପ୍ରମୁଖ ଭାବରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି । ଟ୍ରେନ୍ ଏବଂ ଷ୍ଟେସନରେ ଉପଯୁକ୍ତ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସନ ବିଷୟରେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସଚେତନ କରିବା ପାଇଁ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ଏହି ଅଭିଯାନ ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ “ସ୍ୱଚ୍ଛ ରେଳ, ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ” ସ୍ଲୋଗାନ ଅଧୀନରେ ପ୍ରଭାତ ଫେରି, ସକାଳ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ ।
ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ ଷ୍ଟେସନରେ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର କବଳ ଓ ଚାପରେ ମାଟିକୁ ଦର୍ଶାଉଥିବା ମୂର୍ତ୍ତି ରେଳଭବନରୁ ଭିଡିଓ କନଫରେନ୍ସିଂ ଜରିଆରେ ରେଳ ବାଇ ବୋର୍ଡ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଓ ସିଇଓ ରେଳ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଶପଥ ପାଠ କରାଇବା ପରେ ଏହି ଅଭିଯାନ ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ପଦକ୍ଷେପ ରେଳବାଇର ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରତି ଅତୁଟ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।
ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ମଧ୍ୟ କଳା ଓ ସଂସ୍କୃତିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ବାହକ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରୁଛି। ରେଳ ଷ୍ଟେସନରେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଗଠନ, ଧାର୍ମିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ସ୍କୁଲ ପିଲାଙ୍କ ସହଯୋଗରେ ଗଳିକନ୍ଦିରେ ନାଟକ, ପଥପ୍ରାନ୍ତ ନାଟକ ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ । ଏହି ରଙ୍ଗୀନ ଏବଂ ସୂଚନାପ୍ରଦ ପ୍ରଦର୍ଶନ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏବଂ ପରିମଳର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ।
ଏହି ଅଭିଯାନର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ନିକଟକୁ ଆସୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ, ଟ୍ରାକ୍ ରେ, ୟାର୍ଡ କିମ୍ବା ଡିପୋ ପରିସରରେ ଖୋଲାରେ ମଳତ୍ୟାଗକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରିବା । ସୂଚନା, ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଯୋଗାଯୋଗ (ଆଇଇସି) ଅଭିଯାନ ଏହି ବାର୍ତ୍ତାକୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ପ୍ରସାରିତ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି । ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳତା ଏବଂ ନିରନ୍ତରତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ବାୟୋ-ଶୌଚାଳୟର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ସଚେତନତା ଅଭିଯାନ ଜୋରସୋରରେ ଚାଲିଛି । ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ନାଗରିକ ଦାୟିତ୍ୱ ବିଷୟରେ ମନେ ପକାଇବା ପାଇଁ ଆଣ୍ଟି-ଲିଟରିଂ ନୋଟିସ୍ ଏବଂ କ’ଣ/କ’ଣ ନ କରିବା ଉଚିତ ତାହାର ପୋଷ୍ଟର ଲଗାଯାଇଛି।
ୱାଗନ୍ ମରାମତି ଡିପୋ, ଏଡିଆରଏ ଏକ ଅଳିଆ ଡମ୍ପିଂ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ଗଛଲତାର ଏକ ବଗିଚାରେ ପରିଣତ କରିଛି। ଏହି ଅଭିଯାନ “ହର ଗିଲା ସୁଖା ନୀଲା” ଅଭିଯାନ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇ ଶୁଖିଲା ଏବଂ ଓଦା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଡବା ସହିତ ଅଲଗା କରିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଛି । ସମସ୍ତ ପରିମଳ ସମ୍ପତ୍ତି ଯଥା ଆବର୍ଜନା ଭଣ୍ଡାର, ସାର୍ବଜନୀନ ଶୌଚାଳୟ, ଧଲାଓ (ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ ସ୍ଥାନ), ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିବହନ ଯାନ ଏବଂ ସାମଗ୍ରୀ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ସୁବିଧା (ଏମଆରଏଫ) ଷ୍ଟେସନ ଅଞ୍ଚଳରେ ମରାମତି, ଚିତ୍ରାଙ୍କନ, ସଫେଇ ଏବଂ ବ୍ରାଣ୍ଡିଂ ଚାଲିଛି। ଏହି ଉନ୍ନତି କେବଳ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ବୃଦ୍ଧି କରେ ନାହିଁ ବରଂ ରେଳ ଷ୍ଟେସନଗୁଡିକର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଯୋଗଦାନ କରେ।
କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ‘ହର ପତ୍ରୀ ସାଫ୍ ସୂତ୍ରୀ’ ବ୍ୟାନରରେ ରେଳ ଧାରଣାକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ସଫେଇ କରାଯାଉଛି। ରେଳ କଲୋନୀ ସମେତ ଆବାସିକ ପରିସର, ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ/ପ୍ରତୀକ୍ଷା ଗୃହ, ରନିଂ ରୁମ୍, ବିଶ୍ରାମ ଗୃହ, ଛାତ୍ରାବାସ, କ୍ୟାଣ୍ଟିନ୍ ଏବଂ ଷ୍ଟେସନ ପରିସର ଏବଂ ଏହାର ଆଖପାଖରେ ଥିବା ଖାଦ୍ୟ ଷ୍ଟଲ୍ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଅଭିଯାନର ଅଂଶ ବିଶେଷ। “ବର୍ଜ୍ୟରୁ ସେଲଫି” ପଏଣ୍ଟ ସୃଷ୍ଟି ଅଭିଯାନରେ ସୃଜନଶୀଳତାର ସ୍ପର୍ଶ ଯୋଡିଛି, ଯାହା ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପରିବେଶରେ ଯୋଗଦାନ କରିବାକୁ ଗର୍ବ ଅନୁଭବ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛି।
ସ୍ୱଚ୍ଛତା ହିଁ ସେବା ସ୍ୱଚ୍ଛତା ପକ୍ଷ ଅଭିଯାନରେ ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇର ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସ୍ୱଚ୍ଛତା, ନିରନ୍ତରତା ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ଅଭିଯାନର ସ୍ୱପ୍ନକୁ ସାକାର କରିବା ପାଇଁ ସଂଗଠନର ଅତୁଟ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ । ରେଳବାଇ କେବଳ ପରିବହନର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଏବଂ ସୁସ୍ଥ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଦେଶର ଆକାଂକ୍ଷାର ପ୍ରତିଫଳନ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏବଂ ଅଗଣିତ ରେଳ କର୍ମଚାରୀ ଏବଂ ନାଗରିକଙ୍କ ସମର୍ପଣ ଅଧୀନରେ ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏବଂ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳତାର ନୂତନ ଉଚ୍ଚତା ହାସଲ କରିବା ଦିଗରେ ଅଗ୍ରସର ହେଉଛି । ଏହି ଅଭିଯାନ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ (କ୍ଲିନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ) ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛ ରେଳ (କ୍ଲିନ୍ ରେଲ୍) ପାଇଁ ଆଶାର କିରଣ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।