ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ଏନଡିଏ ସରକାରକୁ ୧୧ ବର୍ଷ ପୂରଣ ହୋଇଛି। ଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଦେଶରେ ଅନ୍ତ୍ୟୋଦୟ ଏବଂ ସର୍ବସ୍ପର୍ଶୀ ବିକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି। ମୋଦୀ ସରକାର ସବକା ସାଥ, ସବକା ବିକାଶ, ସବକା ବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ ସବକା ପ୍ରୟାସ ମନ୍ତ୍ର ନେଇ ଆଗକୁ ବଢ଼ୁଛନ୍ତି। ସରକାରଙ୍କ ସବୁ ଯୋଜନାର ଶତପ୍ରତିଶତ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯାଉଛି। ଗତ ଏଗାର ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ କୋଟି କୋଟି ସାଧାରଣ ନାଗରିକଙ୍କୁ ଟ୍ୟାପ ଜଳ ଯୋଗାଣ, ବିଦ୍ୟୁତ, ଶୌଚାଳୟ, ଆବାସ, ମାଗଣା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ସ୍ୱଚ୍ଛ ରୋଷେଇ ଗ୍ୟାସ, ବୀମା ଓ ଡିଜିଟାଲ ସେବା ଭଳି ମୌଳିକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି। ଏହା ଦେଶରେ ସାମଗ୍ରୀକ ବିକାଶ ଆଣିବାରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଛି। ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମୁଦ୍ରା ପାଣ୍ଠି ଉତ୍କଟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସଫଳତାକୁ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରଶଂସା କରିଛି। ସେହିପରି ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ୨୦୨୩ ବିଶ୍ୱ ବହୁମୁଖୀ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ଭାରତରେ ସମସ୍ତ ଦଶଟି ସୂଚକରେ ବହୁମୁଖୀ ଦାରିଦ୍ର୍ୟରେ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ହ୍ରାସକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଛି।
ବିଶ୍ୱବ୍ୟାଙ୍କର ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଇକ୍ୟୁଟି ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ୧୭ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଉତ୍କଟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟରୁ ମୁକୁଳି ପାରିଛନ୍ତି। ଦିନକୁ ପାଖାପାଖି ୨.୧୫ ଡଲାର ରୋଜଗାର କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୨୦୧୧-୧୨ରେ ୧୬.୨% ଥିବା ବେଳେ ୨୦୨୨-୨୩ରେ ଏହା ୨.୩%କୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ସେହିପରି ୩୭ କୋଟି ୮୦ ଲକ୍ଷ୍ୟରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟରୁ ମୁକୁଳିପାରିଛନ୍ତି। ଦିନକୁ ୩.୬୫ ଡଲାର ରୋଜଗାର କରୁଥିବା ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୬୧.୮%ରୁ ୨୮.୧%କୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ଏସବୁ ପଦକ୍ଷେପ ଭାରତରେ କୋଟି କୋଟି ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣରେ ଆସିଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଗରିବ ଓ ବଞ୍ଚିତଙ୍କ ସେବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରୟାସରେ ସଫଳତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।
ଗ୍ରାମୀଣ ଭାରତରେ ମାସିକ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଉପଭୋକ୍ତା ବ୍ୟୟ ୨୦୧୧-୧୨ରେ ୧୪୩୦ ଟଙ୍କା ଥିବା ବେଳେ ୨୦୨୩-୨୪ରେ ୪,୧୨୨କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ସେହିପରି ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଏହି ତଥ୍ୟ ୨୬୩୦ରୁ ୬୯୯୬କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏହି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ଧାରା ଉନ୍ନତ କ୍ରୟ ଶକ୍ତି ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସେବାର ଉପଲବ୍ଧତାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରେ। ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି, ମୋଟ ବ୍ୟବହାରରେ ଖାଦ୍ୟର ଅଂଶ ହ୍ରାସ ପାଇଛି (ଗ୍ରାମୀଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ୫୨.୯୦% ରୁ ୪୭.୦୪%), ଯାହା ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ଗୃହ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ସାମଗ୍ରୀ ଉପରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ଆଡକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚିତ କରୁଛି।
କର୍ମଚାରୀ ଭବିଷ୍ୟନିଧି ପାଣ୍ଠି ସଂଗଠନ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୫ ପାଇଁ ଅସ୍ଥାୟୀ ପେରୋଲ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ୧୪.୫୮ ଲକ୍ଷ ସର୍ବମୋଟ୍ ସଦସ୍ୟ ଯୋଡି ହୋଇଥିବା ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ଏହା ୨୦୨୪ ତୁଳନାରେ ୧.୧୫% ଅଧିକ ଯାହା ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଲାଭ ପ୍ରତି ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧିକୁ ସୂଚିତ କରୁଛି। ସ୍ୱଚ୍ଛ ଜଳ ଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଜଳ ଜୀବନ ମିଶନ ଅଧୀନରେ ହରଘର ଜଲ ଅଭିଯାନ ଜରିଆରେ ୧୫.୫୯ କୋଟି ଗ୍ରାମୀଣ ପରିବାରକୁ ପାନୀୟ ଜଳସଂଯୋଗ ମିଳିପାରିଛି। ଗତ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୧୨ କୋଟି ପରିବାର ପାନୀୟ ଜଳ ସଂଯୋଗ ପାଇଛନ୍ତି। ଆଦିବାସୀ ଏବଂ ଆକାଂକ୍ଷୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଉନ୍ନତି ହୋଇଛି, ୭,୨୭୫ଟି ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀ ଗ୍ରାମ ଏବଂ ୨୫,୯୬୨ଟି ଆଦିବାସୀ ଗ୍ରାମ ଏବେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳ ସଂଯୋଗ ସୁବିଧା ପାଇଛନ୍ତି। ୯.୩୫ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଏବେ ନଳକୂପ ପାଣି ସୁବିଧା ଉପଲବ୍ଧ, ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ିର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରୁଛି।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସହରୀ ଆବାସ ଯୋଜନାରେ ମୋଟ୍ ୯୨ କୋଟି ୭୨ ଲକ୍ଷ ଆବାସ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ୯୦ ଲକ୍ଷ ଆବାସର ମାଲିକାନା ମହିଳାଙ୍କ ନାମରେ ରହିଛି। ସେହିପରି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୀଣ ଆବାସ ଯୋଜନାରେ ୨ କୋଟି ୭୭ ଲକ୍ଷ ଆବାସ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୬୦%ଏସସିଏସଟି ରହିଛନ୍ତି। ମହିଳାଙ୍କ ନାମରେ ୨୫.୨୯% ଆବାସ ପଞ୍ଜୀକରଣ ହୋଇଛି। ପୂର୍ବରୁ, ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଗ୍ରାମୀଣ ଘର ବିଦ୍ୟୁତ ସଂଯୋଗ ଆଶାରେ ରହୁଥିଲେ। ଏବେ ସୌଭାଗ୍ୟ ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ୨.୮୬ କୋଟି ପରିବାରକୁ ବିଦ୍ୟୁତକରଣ କରାଯାଇଛି। ଗ୍ରାମୀଣ ବିଦ୍ୟୁତ ଯୋଗାଣ ୨୦୧୪ ରେ ହାରାହାରି ସାଢ଼େ ୧୨ ଘଣ୍ଟାରୁ ୨୦୨୫ ରେ ୨୨.୬ ଘଣ୍ଟାକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି, ଯାହା ଜୀବନର ଗୁଣବତ୍ତା ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଉତ୍ପାଦକତାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଉନ୍ନତି ଆଣିଛି। ଦୀନଦୟାଲ ଉପାଧ୍ୟାୟ ଗ୍ରାମ ଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ, ୧୦୦% ଗ୍ରାମ ବିଦ୍ୟୁତୀକରଣ ହାସଲ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣରେ ଆକାଂକ୍ଷାକୁ ଆଲୋକିତ କରିଛି।
ଆୟୁଷ୍ମାନ ଭାରତ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନ ଆରୋଗ୍ୟ ଯୋଜନା (ପିଏମ-ଜେଏୱାଇ) ୫୫ କୋଟି ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ମାଗଣା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବୀମା ପ୍ରଦାନ କରୁଛି, ଯାହା ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବୀମା ଯୋଜନା କରିଥାଏ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ସରକାର ଆୟ ନିର୍ବିଶେଷରେ ୭୦ ବର୍ଷ ଏବଂ ତଦୁର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ବୟସର ସମସ୍ତ ନାଗରିକଙ୍କୁ ଏହି ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଆୟୁଷ୍ମାନ ବୟ ବନ୍ଦନା ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ଆୟୁଷ୍ମାନ ଭାରତ ଡିଜିଟାଲ୍ ମିଶନ୍ ୭୭ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଆୟୁଷ୍ମାନ ଭାରତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଆକାଉଣ୍ଟ ସହିତ ଏହାକୁ ସହାୟକ ହେଉଛି। ଏହା ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସୁଲଭ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ସେବା ସହିତ ଯୋଡ଼ିଛି।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସୁରକ୍ଷା ବୀମା ଯୋଜନା ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ସୁଲଭ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି, ଯାହା ଏକ ଅଧିକ ସମାବେଶୀ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷିତ ସମାଜ ପ୍ରତି ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦୃଢ଼ କରିଛି। ମଇ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା, ଏହି ଯୋଜନାରେ ୫୧.୦୬ କୋଟି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପଞ୍ଜିକରଣ ହୋଇଛି, ଯାହା ଏହାର ବ୍ୟାପକ ପହଞ୍ଚକୁ ଦର୍ଶାଉଛି। ସେହିପରି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜୀବନ ଜ୍ୟୋତି ବୀମା ଯୋଜନା ହେଉଛି ଏକ ବର୍ଷିଆ ଜୀବନ ବୀମା ଯୋଜନା, ଯାହାକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ନବୀକରଣ କରାଯାଇପାରିବ। ଏହା ପ୍ରତିବର୍ଷ ୪୩୬ ଟଙ୍କା ପ୍ରିମିୟମ୍ ଦେଇ ଯେକୌଣସି କାରଣରୁ ମୃତ୍ୟୁ ହେଲେ ୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର କଭରେଜ୍ ପ୍ରଦାନ କରେ। ମେ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା, ୨୩.୬୪ କୋଟି ଲୋକ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜୀବନ ଜ୍ୟୋତି ବୀମା ଯୋଜନାରେ ସାମିଲ ହୋଇଛନ୍ତି।
ଖୋଲା ମଳତ୍ୟାଗ ସମସ୍ୟା ଦୂର କରିବା, କଠିନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ଏବଂ ସାରା ଭାରତରେ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନ ସାରା ଦେଶରେ ୧୨ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ପରିବାର ଶୌଚାଳୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ୫.୬୪ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଗ୍ରାମକୁ ଏବେ ଖୋଲା ମଳତ୍ୟାଗ ମୁକ୍ତ (ଓଡିଏଫ) ପ୍ଲସ୍ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି, ଯାହା ବିଶେଷକରି ଶିଶୁ ଏବଂ ମହିଳାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରୋଗ ବୋଝକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ହ୍ରାସ କରିଛି।
ଦେଶରେ କୋଭିଡ-୧୯ ଯୋଗୁଁ ଆର୍ଥିକ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ଗରିବ ଏବଂ ଅସହାୟ ଲୋକଙ୍କ କଷ୍ଟକୁ କମ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗରିବ କଲ୍ୟାଣ ଅନ୍ନ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଯୋଜନା ଏପ୍ରିଲ ୨୦୨୦ ଠାରୁ ୮୧ କୋଟି ଲୋକଙ୍କୁ ମାଗଣା ରାସନ୍ ଯୋଗାଇ ଦେଇଛି। ୨୦୨୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଯୋଜନାରେ ୧୧.୮୦ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାର ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ବ୍ୟୟବରାଦ କରାଯାଇଛି। ଫଳରେ ଏହି ଯୋଜନା ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଲଟିଛି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳା ଯୋଜନା ୧୦.୩୩ କୋଟି ଏଲପିଜି ସଂଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଛି, ଯାହା ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ମହିଳାଙ୍କୁ ଧୂଆଁ ଏବଂ କଠିନ ପରିଶ୍ରମରୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇଛି। ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା, ୩୨.୯୪ କୋଟି ଲୋକ ସକ୍ରିୟ ଏଲପିଜି ଉପଭୋକ୍ତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛନ୍ତି। ସମ୍ବିଧାନ (ଏକ ଶହ ତିନି) ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ୨୦୧୯ ଅନୁଯାୟୀ ନିଯୁକ୍ତି ଏବଂ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ପ୍ରବେଶ ପାଇଁ ଇଡବ୍ଲୁଏସ ପାଇଁ ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଛି। ଇଡବ୍ଲୁଏସ ହିତାଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ପାଇଁ ବାର୍ଷିକ ପରିବାର ଆୟ ସୀମା ୮ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ସରକାର ସ୍ଥିର କରିଛନ୍ତି।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୁଦ୍ରା ଯୋଜନା ଲଘୁ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ୟୁନିଟଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦନ, ବାଣିଜ୍ୟ, ସେବା ଏବଂ କୃଷି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଭଳି ଆୟ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ୨୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂସ୍ଥାଗତ ଆର୍ଥିକ ଋଣ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରେ। ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ୫୨ କୋଟି ୭୭ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଋଣ ଆକାଉଣ୍ଟ ଜରିଆରେ ୩୪.୧୧ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ଋଣ ମଞ୍ଜୁର ହୋଇଛି । ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ୩୩.୩୩ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାର ଋଣ ବିତରଣ କରାଯାଇଛି। ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ଋଣ ଏସସି/ଏସଟି ଓବିସି ବର୍ଗର ହିତାଧିକାରୀ ଏବଂ ୬୮% ଋଣ ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଛି।
ସେହିପରି ଷ୍ଟାଣ୍ଡ-ଅପ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି/ଜନଜାତି ଏବଂ ମହିଳାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉଦ୍ୟୋଗୀତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁସୂଚିତ ବାଣିଜ୍ୟିକ ବ୍ୟାଙ୍କ ଶାଖାରେ ଅତି କମରେ ଜଣେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି/ଜନଜାତି ଋଣଗ୍ରହୀତାଙ୍କ ଏବଂ ଜଣେ ମହିଳା ଋଣଗ୍ରହୀତାଙ୍କ ପାଇଁ ବାଣିଜ୍ୟ, ଉତ୍ପାଦନ, ସେବା କ୍ଷେତ୍ର ଏବଂ କୃଷି ସହ ଜଡିତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଗ୍ରୀନଫିଲ୍ଡ ଉଦ୍ୟୋଗ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ୧୦ ଲକ୍ଷରୁ ୧୦୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାଙ୍କ ଋଣ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରିବ। ସେହିପରି ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ୬୮ ଲକ୍ଷ ଉଠାଦୋକାନୀଙ୍କୁ ପିଏମ ସ୍ୱନିଧି ଯୋଜନାରେ ଋଣ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି। ୨୩ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ କାରୀଗରଙ୍କୁ ପିଏମ ବିଶ୍ବକର୍ମା ଯୋଜନାରେ ବନ୍ଧକମୁକ୍ତ ଋଣ ଏବଂ ଉପକରଣ କିଣିବା ଲାଗି ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଦିଆଯାଇଛି । ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଯୋଜନା ସଫଳ ହେବା କାରଣରୁ ଭାରତ ଏବେ ବିଶ୍ୱର ତୃତୀୟ ସର୍ବବୃହତ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ଇକୋସିଷ୍ଟମ ପାଲଟିଛି । ଶିଳ୍ପ ଓ ଅନ୍ତରୀଣ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ବିଭାଗ ୧.୫୭ ଲକ୍ଷ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍କୁ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଛି । ଦେଶରେ ଏବେ ୧୧୮ଟି ୟୁନିକର୍ଣ୍ଣ ରହିଛି।
ସରକାରଙ୍କ ଇଶ୍ରମ ପୋର୍ଟାଲରେ ୩୦ କୋଟି ୮୬ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଅସଂଗଠିତ ଶ୍ରମିକ ପଞ୍ଜୀକରଣ କରିବା ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନାର ଲାଭ ପାଇପାରୁଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରମଯୋଗୀ ମାନଧନ ଯୋଜନାରେ ୬୦ ବର୍ଷ ବୟସ ପରେ ଅସଂଗଠିତ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ପାଇଁ ୩ହଜାର ଟଙ୍କାର ମାସିକ ପେନସନ ସୁନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଛି। ୫୧.୩୫ ଲକ୍ଷ ଅସଂଗଠିତ କ୍ଷେତ୍ରର ଶ୍ରମିକ ଏହି ଯୋଜନାରେ ପଞ୍ଜୀକରଣ କରିଛନ୍ତି। ଲକ୍ଷପତି ଦିଦି ହେଉଛନ୍ତି ଜଣେ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀର ସଦସ୍ୟ ଯାହାଙ୍କ ବାର୍ଷିକ ପରିବାର ଆୟ ୧,୦୦,୦୦୦ ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ। ସରକାର ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ସମର୍ଥନ କରୁଛନ୍ତି, ବିବିଧ ଜୀବିକା କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ରଣନୀତିକ ଯୋଜନା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱୟନ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଯୋଗକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛନ୍ତି। ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ୧୦ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ମହିଳା ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଂଶ ହୋଇସାରିଛନ୍ତି, ଏବଂ ସରକାର ୩ କୋଟି ମହିଳାଙ୍କୁ ଲଖପତି ଦିଦି କରିବାର ସଂକଳ୍ପ ନେଇଛନ୍ତି। ଇଏସଆଇସି ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟାପକ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ କରୁଛି ଯେଉଁଥିରେ ଚିକିତ୍ସା ସୁବିଧା, ନଗଦ ସୁବିଧା ଏବଂ ବେକାରୀ ଭତ୍ତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଏଥିରେ ନିଯୁକ୍ତିଦାତାଙ୍କ ଅବଦାନ ୪.୭୫% ରୁ ୩.୨୫% ଏବଂ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଅବଦାନ ୧.୭୫% ରୁ ୦.୭୫% କୁ ହ୍ରାସ କରାଯାଇଛି।
ତୃତୀୟ ଲିଙ୍ଗୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ତୃତୀୟ ଲିଙ୍ଗୀ ବ୍ୟକ୍ତି (ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା) ଆଇନ, ୨୦୧୯ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ଏହାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ୧୦ ଜାନୁଆରୀ, ୨୦୨୦ ରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଛି। ସରକାର ‘ଗରିମା ଗୃହ’ ନାମକ ୧୨ଟି ପାଇଲଟ୍ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ ଆରମ୍ଭ କରିଛି: ଟ୍ରାନ୍ସଜେଣ୍ଡର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ। ଏହି ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳଗୁଡ଼ିକର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବା ଟ୍ରାନ୍ସଜେଣ୍ଡର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ନିରାପଦ ଆଶ୍ରୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା। ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲାଗି ବର୍ତ୍ତମାନର କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୬୦% ପଛୁଆ ବର୍ଗର। ୨୦୧୪ ମସିହାରୁ ଚାରି ଥରରୁ ଅଧିକ ଏକଲବ୍ୟ ଆବାସିକ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ମଞ୍ଜୁରୀ ଦିଆଯାଇଛି (୨୦୧୩-୧୪ ରେ ୧୨୩ ରୁ ୨୦୨୪-୨୫ ରେ ୪୭୭)। ଫେବୃଆରୀ ୨୦୧୪ ରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏକ ଜାତୀୟ ଅଣ-ସୂଚିତ, ଯାଯାବର ଏବଂ ଅର୍ଦ୍ଧ-ଯାଯାବର ଜନଜାତି କମିଶନ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୦୨ତମ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନରେ ୨୦୧୮ରେ ଜାତୀୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗ କମିଶନକୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।
ଆଦିବାସୀ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କ ଅବଦାନକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ଲାଗି ଭଗବାନ ବିର୍ସାମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ଜୟନ୍ତୀ ନଭେମ୍ବର ୧୫ ତାରିଖକୁ ଜନଜାତୀୟ ଗୌରବ ଦିବସ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି। ବାବାସାହେବ ଆମ୍ବେଦକରଙ୍କ ଜୀବନ ସହ ଜଡ଼ିତ ପାଞ୍ଚଟି ସ୍ଥାନକୁ ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ ରୂପେ ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି। ସରକାରୀ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକର ଶତପ୍ରତିଶତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣତା ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ଦେଶବ୍ୟାପୀ ବିକଶିତ ଭାରତ ସଂକଳ୍ପ ଯାତ୍ରା ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି। ଅକାଂକ୍ଷୀ ଜିଲ୍ଲା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ୧୧୨ଟି ପଛୁଆ ଜିଲ୍ଲାର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ କରାଯାଇଛି। ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଶତବାର୍ଷିକୀ ପୂରଣ ଦିଗରେ ଅଗ୍ରସର ହେଉଥିବା ବେଳେ ସର୍ବସ୍ପର୍ଶୀ ବିକାଶ ଜରିଆରେ ବିକଶିତ ଭାରତର ସଂକଳ୍ପକୁ ସାକାର କରିବା ଲାଗି ପ୍ରୟାସ କରୁଛି।
