ଅଯୋଧ୍ୟା: ମୁଁ ଅଯୋଧ୍ୟା। ଡିସେମ୍ବର ୨୨ ତାରିଖର ସେହି ରାତିକୁ ମୋର ଭଲ ଭାବେ ମନେ ଅଛି। ଏପରିକି ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳେ। ୧୯୪୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୨ ତାରିଖରେ ପ୍ରଭୁ ରାମଲଲାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ଯାହା ଘଟିଲା ତାହା ଗୋଟିଏ ରାତିରେ ରାମ ମନ୍ଦିର ଆନ୍ଦୋଳନର ଚେହେରା ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା। ଏହାର ୧୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ୧୯୩୪ରେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏକାଠି ହୋଇଥିବା ରାମ ଭକ୍ତମାନେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ବାବ୍ରି ମସଜିଦରେ ପହଞ୍ଚିବାର ସାହସ ଦେଖାଇଥିଲେ। ୧୮୫୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ରାମ ଭକ୍ତ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଆଂଶିକ କ୍ଷୟକ୍ଷତି ହୋଇଛି।
ଏହାପରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୨ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦଙ୍ଗା ଜାରି ରହିଥିଲା। ଅବଧର ଶାସକ ନବାବ ୱାଜିଦ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହାଙ୍କ ରିପୋର୍ଟରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ୧୮୫୫ର ଦଙ୍ଗାରେ ୭୦ ଜଣ ମୁସଲମାନ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ। ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ମସଜିଦର ତିନିଟି ଗୁମ୍ବୁଜକୁ ହିନ୍ଦୁମାନେ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲେ। ଉତ୍ତେଜନା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ପରେ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ଏହାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ମୋ ଜମିରେ ଏମିତି କିଛି ଘଟିଲା, ଯାହା କେହି ଅନୁମାନ କରିନଥିଲେ। ବିବାଦୀୟ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ, ଯାହାକୁ ହିନ୍ଦୁ ପକ୍ଷ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ, ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ସନ୍ତାନ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ଡିସେମ୍ବର ୨୨ ର ଶୀତରେ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ ଏହି ଘଟଣାରେ ସକାଳୁ ନିଆଁ ଲାଗିଯାଇଥିଲା। ମେରିଙ୍କ ରାସ୍ତାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିବା ଲୋକମାନେ ‘ଭେ ପ୍ରଗତି କୃପାଲା ଦୀନ ଦୟାଲା କୌଶଲ୍ୟା ହିତକାରୀ’ ଭଜନ ଗାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ପରିସର ଦେଖିବା ପରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଭିଡ଼ ଜମିଥିଲା। ଏହାପରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶର ପ୍ରଥମ ଶକ୍ତି ଏହି ଘଟଣାର ମୁକାବିଲା କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିନଥିଲା। ଯେଉଁ ମସଜିଦର ଗୁମ୍ବୁଜକୁ ୧୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ଏହାକୁ ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଫୈଜାବାଦର ତତ୍କାଳୀନ ଡିଏମ୍ ସେହି ମସଜିଦରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କୁ ବାହାର କରିବାକୁ ସାହସ ଦେଖାଇ ନ ଥିଲେ। କେନ୍ଦ୍ରର ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ସରକାରଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୟୁପିର ଗୋବିନ୍ଦ ବଲ୍ଲଭ ପନ୍ତ ସରକାର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ବିଷୟରେ କହୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ମାନିବାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ଡିଏମଙ୍କ ତରଫରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଏହି ସମୟରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଅଯୋଧ୍ୟା, ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଦେଶରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗାର ନିଆଁକୁ ଠେଲି ଦେଇପାରେ। ଏହାପରେ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ବିବାଦ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ୬୦ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶର ସ୍ଥିତି ଓ ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଚାଲିଥିଲା।
ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ବିବାଦ ତୀବ୍ର ହୋଇଛି
୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ପରଠାରୁ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଚେତନତା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଥିଲା। ସୋମନାଥଙ୍କ ମାମଲା ଗରମ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ ଯୋଜନାକୁ ଲୌହପୁରୁଷ ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲ ସବୁଜ ସଙ୍କେତ ଦେଇଛନ୍ତି।
ଏହାପରେ ହିନ୍ଦୁମାନେ ମୋ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ବାସଭବନରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଦାବି କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ। ଦେଶରେ ସମ୍ବିଧାନ ରଚନା ଚାଲିଥିଲା। ପାକିସ୍ତାନ ଏକ ମୁସଲମାନ ଦେଶ ଭାବେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିଥିଲା। ଏଥିସହିତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଦେଶଭାବେ ରଖିବାକୁ ନେଇ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଆକାଂକ୍ଷା ରେ ହଟଚମଟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ବାସଭବନରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
୧୮୫୯ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ବିଭାଜନ ସମୟରେ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦ ବାହାରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା। ସେଠାରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଉଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ବାବ୍ରି ମସଜିଦ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଧର୍ମ ଆଧାରରେ ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନହେବା ପରେ ହିନ୍ଦୁ ପକ୍ଷ ଭଗବାନ ରାମଲଲାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଦାବି କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତ ସରକାର ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିଲେ। ତା’ପରେ ଏମିତି କିଛି ଘଟିଲା ଯାହା ଦେଶରେ ହଇଚଇ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
ରାମଲାଲା ହାଜର ହୋଇଛନ୍ତି
ଏହା ଥିଲା ୨୨-୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୯ ରାତି। ହଠାତ୍ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଖବର ପ୍ରସାରିତ ହେଲା ଯେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ଗର୍ଭଗୃହରେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଛି। ଏହି ଖବର ନିଆଁ ଭଳି ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା। ଚାରିଆଡ଼ୁ ଲୋକମାନେ ‘ଭାଏ ପ୍ରଗତି କୃପାଲା ଦୀନଦୟାଲ କୌଶଲ୍ୟା ହିତକାରୀ, ହର୍ଷିତ ମହତାରୀ ମୁନି ମନହରି ମୂର୍ତ୍ତି ରୂପ ବିଚାରୀ’ ପାଠ କରି ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ଆଡ଼କୁ ଯିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ନୁହେଁ ଯେ ଭୟଭୀତ କୃପା ପାଠ ହେଉଥିଲା। ଏହି ଭଜନ ୫୦୦ ବର୍ଷ ଧରି ଏଠାରେ ପଢ଼ାଯାଇ ଆସୁଛି। ୧୯୪୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖରେ ଏହି ଭଜନର ଅର୍ଥ ବଦଳିଯାଇଥିଲା। ସକାଳ ବେଳକୁ ଜଙ୍ଗଲରେ ଅଗ୍ନି ପରି ଦେଖାଯାଉଥିବା ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟାପି ଯାଇଥିଲା। ରଘୁକୁଳ କୁଳଭୂଷଣ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମ ସନ୍ତାନ ରୂପରେ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିରର ଗର୍ଭଗୃହରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ବୋଲି ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଥିଲା। ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦ୍ ପ୍ରାଙ୍ଗଣରେ ହିନ୍ଦୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଜମିଥିଲା। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ସନ୍ତାନ ରୂପ ଦେଖିବା ପାଇଁ ସେଠାରେ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଜମିଥିଲା। ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେଖିବା ପରେ ସମସ୍ତେ ଖୁସି ହୋଇଯାଇଥିଲେ।
ଚିନ୍ତାରେ ପୁଲିସ
୧୯୩୪ ଘଟଣା ପରେ ପ୍ରତିଦିନ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି-ବାବ୍ରି ମସଜିଦ୍ ପରିସର ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଉଥିଲା। ନିୟମିତ ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ଅଯୋଧ୍ୟା ଥାନାର ଏସ୍ଏଚ୍ଓ ପ୍ରତିଦିନ ଏଠାକୁ ଆସୁଥିଲେ। ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳ ୭ଟାରେ ତତ୍କାଳୀନ ଏସ୍ଏଚ୍ଓ ରାମଦେବ ଦୁବେ ନିୟମିତ ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେଠାକାର ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ବାବ୍ରୀ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସରେ ପାଖାପାଖି ୫୦୦ ଲୋକ ଏକାଠି ହୋଇଥିଲେ । ସେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଜଣାଇଥିଲେ। ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀମାନେ ପରିସ୍ଥିତି ବୁଝିବାବେଳକୁ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ହୋଇସାରିଥିଲା। ବାବ୍ରୀ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସରେ ପାଖାପାଖି ୫୦୦୦ ଲୋକ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିଲେ। ଅଯୋଧ୍ୟା ଆଖପାଖ ଗାଁର ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଦୌଡ଼ୁଥିଲେ।
ଏହି ଭିଡ଼ ଦେଖି ପୁଲିସ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀମାନେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। କୌଣସି ସାଧାରଣ ମନ୍ଦିରରେ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇନଥିଲା। ସେମାନେ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦ୍ର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ ତଳେ ନଜର ଆସିଥିଲେ। ବାବ୍ରୀକୁ ନେଇ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱାସ ଥିଲା ଯେ ଏହା ରାମ ମନ୍ଦିର ଭାଙ୍ଗି ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା। ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଅଭାବରୁ ବାବ୍ରି ଅଚଳ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ଶୁକ୍ରବାର ନମାଜ ପାଇଁ ଶୁକ୍ରବାର ଖୋଲା ରହିଥିଲା। ଅନ୍ୟ ଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ଏଠାକୁ କେବଳ ଜଣେ କିମ୍ବା ଦୁଇ ଜଣ ଆସୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ, ସେହି ଦିନଟି ଭିନ୍ନ ଥିଲା।
ରାମ ଚବୁତ୍ରାରେ ବସିଥିଲେ ରାମଲାଲା
ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦର ବାହାର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ୨୧ ଫୁଟ ଲମ୍ବ ଓ ୧୭ ଫୁଟ ଚଉଡ଼ାର ଏକ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ରାମ ଚବୁତ୍ରା ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା। ଏହି ରାମ ମଞ୍ଚରେ ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ଶିଶୁ ରୂପର ଏକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ବସିଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ ଅଯୋଧ୍ୟାର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମନ୍ଦିର, ମଠ କିମ୍ବା ଆଶ୍ରମ ଭଳି ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ସେମାନଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଏକାଠି ହେଉଥିଲେ। ରାମଲଲାଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଖବର ପରିସ୍ଥିତିକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା। ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ ତଳେ ଥିବା କୋଠରୀରେ ସେହି ମୂର୍ତ୍ତି ଦେଖାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ଅନେକ ଦଶନ୍ଧି କିମ୍ବା ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ରାମ ଚବୁତ୍ରା ଉପରେ ବସିଥିଲା। ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେଠାରେ ସୀତା ରସୋଇ ବା କୌଶଲ୍ୟା ରସୋଇରେ ଭୋଗ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା। ରାମ ଚବୁତ୍ରା ଓ ସୀତା ରସୋଇ ନିର୍ମୋହୀ ଆଖଡ଼ାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଥିଲେ। ଏହି ଆଖଡ଼ାର ସାଧୁ ଓ ସାଧୁମାନେ ସେଠାରେ ପୂଜା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରୀତିନୀତି କରୁଥିଲେ।
ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପୁସ୍ତକର କାହାଣୀ
ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପିଭି ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ଅଯୋଧ୍ୟା। ୬ ଡିସେମ୍ବର, ୧୯୯୨ରେ ୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୯ର ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି। ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳେ ଅଯୋଧ୍ୟା ଥାନାରେ ରୁଜୁ ହୋଇଥିବା ଏଫଆଇଆରର ବିବରଣୀ ମଧ୍ୟ ସେ ଦେଇଛନ୍ତି। ଏସଏଚଓ ରାମଦେବ ଦୁବେ ଆଇପିସିର ଧାରା ୧୪୭, ୪୪୮ ଏବଂ ୨୯୫ ଅନୁଯାୟୀ ଏଫଆଇଆର ରୁଜୁ କରିଥିଲେ। ରାତିରେ ୫୦ରୁ ୬୦ ଜଣ ଲୋକ ତାଲା ଭାଙ୍ଗି କାନ୍ଥ ଟପି ମସଜିଦ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ। ସେଠାରେ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରଜୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। କାନ୍ଥରେ ଭିତରେ ଓ ବାହାରେ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗରେ ‘ସୀତାରାମ’ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ଲେଖିଥିଲେ। ସେହି ସମୟରେ ଡ୍ୟୁଟିରେ ଥିବା କନେଷ୍ଟବଳ ସେମାନଙ୍କୁ ଏପରି କରିବାକୁ ବାରଣ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ତାଙ୍କ କଥା ଶୁଣିନଥିଲେ। ସେଠାରେ ନିୟୋଜିତ ପିଏସିକୁ ମଧ୍ୟ ଡକାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେତେବେଳକୁ ସେମାନେ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିସାରିଥିଲେ।
ଏହି ମାମଲା ସିଏମ୍-ପିଏମ୍ ଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା
ଅଯୋଧ୍ୟାର ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦରେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଖବର ଲକ୍ଷ୍ନୌରୁ ଦିଲ୍ଲୀରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ଏହି ଘଟଣା ସାରା ଦେଶକୁ ଆତଙ୍କିତ କରିଥିଲା। ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏହି ଘଟଣା ଘଟିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ସମଗ୍ର ଦେଶ ଉପରେ ପଡ଼ିଥିଲା। ଏକଥା ସମସ୍ତେ ଜାଣିଥିଲେ ଓ ବୁଝିଥିଲେ। ଏହି ସୂଚନା ମିଳିବାମାତ୍ରେ ଚାରିଆଡ଼େ ହଇଚଇ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। ସେତେବେଳେ ଦେଶର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଏବଂ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭ ଭାଇ ପଟେଲ, ୟୁପି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଣ୍ଡିତ ଗୋବିନ୍ଦ ବଲ୍ଲଭ ପନ୍ତ ଏବଂ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଲାଲ ବାହାଦୁର ଶାସ୍ତ୍ରୀ। ଘଟଣାର ବିଚାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। କେନ୍ଦ୍ରର ନେହେରୁ ସରକାର ଏବଂ ୟୁପିର ପନ୍ତ ସରକାର ଅଯୋଧ୍ୟା ଘଟଣାକୁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥିଲେ।
କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଉଭୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ପାରସ୍ପରିକ ସହମତି କିମ୍ବା ଅଦାଲତଙ୍କ ଆଦେଶ କ୍ରମେ ବିବାଦର ସମାଧାନ କରାଯାଉ। ଅନ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ପୂଜାସ୍ଥଳୀରେ ଜାଲିଆତି କରିବା ଭୁଲ ଥିଲା। ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ଅର୍ଥାତ୍ ରାମ ଚବୁତ୍ରାରେ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପୁନଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଜାରି ହୋଇଥିଲା।
ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମାନିବାକୁ ମନା କଲେ ଡିଏମ
‘ମୁଁ ସେଦିନ ହୋଇହି ସୋଇ ଜୋ ରାମ ରଚିତ ରାଖା’ର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ଶିଖିଲି। ରାମଚରିତ ମାନସର ବାଲକନ୍ଦ କି ଚୌପାଇର ଏହି ଉଦାହରଣର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ରାମ ଯାହା ଚାହିଁବେ ତାହା ହୋଇଥାଏ। ଅନ୍ୟ କେହି ଚାହିଁଲେ କିଛି ହୁଏ ନାହିଁ। ୨୩ ଡିସେମ୍ବର, ୧୯୪୯ରେ ମୁଁ ମୋ ଜମିରେ ଏହା ଘଟିଥିବା ଦେଖିଲି। ତତ୍କାଳୀନ ୟୁପି ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବ ଭଗବାନ ସାହାଇ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାରଙ୍କୁ ଏକ ଲିଖିତ ଆଦେଶ ଦେଇ କହିଥିଲେ, ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଉ। ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ମସଜିଦରୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ପୁଣିଥରେ ରାମ ଚବୁତ୍ରାରେ ରଖିବାକୁ ପ୍ରଶାସନକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା। ସରକାରଙ୍କ ଏହି ଆଦେଶ ୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୯ ଅପରାହ୍ନ ୨ଟା ୩୦ରେ ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାରଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଯାଇଥିଲା। ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବ ଆଦେଶରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ତେବେ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ।’
ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାର ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହାର ଅଧ୍ୟୟନ ପରେ ସେ ସରକାରଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମାନିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ଡିଏମ ନାୟାର ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବଙ୍କୁ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶର ଜବାବ ପଠାଇଛନ୍ତି। ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ଲିଖିତଭାବେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଗର୍ଭଗୃହରୁ ରାମଲଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି କୁ ହଟାଇ ରାମ ଚବୁତ୍ରାକୁ ନେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। ଏପରି କରିବା ଦ୍ୱାରା ଅଯୋଧ୍ୟା, ଫୈଜାବାଦ ଏବଂ ଆଖପାଖ ଗାଁ ଓ ସହରରେ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ପରିସ୍ଥିତି ଖରାପ ହୋଇପାରେ।
ଡିଏମଙ୍କ ଚିନ୍ତା ଭିନ୍ନ ଥିଲା
ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମଙ୍କର ନିଜସ୍ୱ ଚିନ୍ତା ଥିଲା। ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ସେମାନେ ବଡ଼ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚାହୁଁନଥିଲେ। ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବଙ୍କୁ ପଠାଯାଇଥିବା ଚିଠିରେ ଡିଏମ୍ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ରାମଲଲାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ହଟାଇବା ପରେ ବଡ଼ ଧରଣର ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ। ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନର ଅଧିକାରୀ ଓ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଜୀବନ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ। ଡିଏମ ସରକାରଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଜଣେ ପୂଜକ ଖୋଜିବା ଅସମ୍ଭବ ଯିଏ ଗର୍ଭଗୃହରୁ ରାମଲଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବରେ ହଟାଇବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛନ୍ତି। ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରି କେହି ତାଙ୍କ ଦୁନିଆ ତଥା ପରଲୋକକୁ ଖରାପ କରିବାକୁ ଚାହିଁବେ ନାହିଁ। ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ପୂଜକଙ୍କ ମୁକ୍ତି ବିପଦରେ ପଡ଼ିବ। କୌଣସି ପୂଜକ ଏପରି କରିବାକୁ ରାଜି ହେବେ ନାହିଁ।
ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ
ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ଗୋବିନ୍ଦ ବଲ୍ଲଭ ପନ୍ତ ସରକାର ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାରଙ୍କ ଯୁକ୍ତିରେ ସହମତ ହୋଇନଥିଲେ। ପୁରୁଣା ସ୍ଥିତିକୁ ଯେକୌଣସି ମୂଲ୍ୟରେ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବାକୁ ସରକାର ପୁଣିଥରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ଏହାର ୪ ଦିନ ପରେ ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୭ତାରିଖରେ ଡିଏମ୍ ନାୟାର ନିଜର ଜବାବ ପଠାଇଥିଲେ। ସରକାରଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ୍ରମେ ଡିଏମ୍ ନାୟାର ଇସ୍ତଫା ଦେଇଛନ୍ତି। ଏହା ସହ ବିବାଦର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କୁ ଏକ ଉପାୟ ମଧ୍ୟ ସେ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ବିସ୍ଫୋରକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ଅଦାଲତ ଉପରେ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇପାରେ ବୋଲି ଡିଏମ୍ ନାୟାର ପନ୍ତ ସରକାରଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି।
ଅଦାଲତଙ୍କ ରାୟ ନ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିବାଦୀୟ ଢାଞ୍ଚା ବାହାରେ ଜାଲି ଗେଟ୍ ଲଗାଯାଇପାରିବ ବୋଲି ଡିଏମ୍ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ସେଠାରୁ ଭକ୍ତମାନେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିପାରିବେ। କିନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କୁ ପ୍ରବେଶ ମିଳିବ ନାହିଁ। ରାମଲଲାଙ୍କ ନିୟମିତ ପୂଜା ଓ ଭୋଗ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ପୁରୋହିତଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୩ରୁ ୧କୁ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ବିବାଦୀୟ ଢାଞ୍ଚା ଚାରିପଟେ ସୁରକ୍ଷା ବଳୟକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କରାଯିବ ବୋଲି ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା। ଏହାଦ୍ୱାରା ଦୁର୍ବୃତ୍ତମାନେ ସେଠାକୁ ଆସିବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତେ।
କେନ୍ଦ୍ରର ନେହେରୁ ସରକାର ଏବଂ ୟୁପିର ପନ୍ତ ସରକାର ଡିଏମ୍ ନାୟାରଙ୍କ ଇସ୍ତଫାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ। ଡିଏମଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା। ଏହିଭଳିଭାବେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦର ଗର୍ଭଗୃହରେ ରହିଥିଲା। ରାମଲାଲାଙ୍କୁ ତାଲାରେ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହା ସହିତ ସେହି ବିବାଦର ମଞ୍ଜି ରୋପଣ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଦେଶର ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ଧାର୍ମିକ ଦିଗକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା।