କେଦାର ମିଶ୍ର
ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ଅନ୍ୟତମ ସର୍ବ ପୁରାତନ ମାଡ୍ରାସ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି, ସେଠି ଆମେ ଇମର୍ଜେନ୍ସି ବା ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିର ପାଦଶବ୍ଦ ଶୁଣିପାରୁନୁ କେମିତି? ଏଠି ସୂଚନା ଦେବା ଉଚିତ ହେବ ଯେ, ମାଡ୍ରାସ ହାଇକୋର୍ଟର ମାନ୍ୟବର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଜଷ୍ଟିସ ଶ୍ରୀମତୀ ବିଜୟା କେ ତାହିଲରମାନୀଙ୍କୁ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର କଲେଜିୟମ ମେଘାଳୟ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଭାବରେ ବଦଳି କରିଛନ୍ତି। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଜଷ୍ଟିସ ତାହିଲରମାନୀ ଦେଶର ଦୁଇ ପୁରୁଣା ଓ ବୃହତ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇଛନ୍ତି। ସେ ୨୦୧୫ ରୁ ୨୦୧୮, ତିନିବର୍ଷ ଭିତରେ ତିନିଥର ବମ୍ବେ ହାଇକୋର୍ଟର କାର୍ୟକାରୀ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାହ କରିବା ପରେ ୧୨, ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୮ରେ ମାଡ୍ରାସ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଭାବେ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ମାଡ୍ରାସ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ୭୫। ଏତେ ବଡ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ମାତ୍ର ତିନି ଜଣ ବିଚାରପତି ଥିବା ମେଘାଳୟ ହାଇକୋର୍ଟକୁ ବଦଳି କରାଯିବାର କାରଣ କଣ?
ଏହା ଏକପ୍ରକାର ଅପମାନଜନକ ବଦଳି ବା ପ୍ରଶାସନିକ ଭାଷାରେ ଦଣ୍ଡମୂଳକ ବଦଳି(ପନିସମେଣ୍ଟ ଟ୍ରାନ୍ସଫର)। ଜଷ୍ଟିସ ତାହିଲରମାନୀଙ୍କ ନାଁରେ ସେମିତି କିଛି ଅଭିଯୋଗ ରହିଥିଲା କି? ଉଭୟ ବମ୍ବେ ଓ ମାଡ୍ରାସ ହାଇକୋର୍ଟ ର ବାର ଏସୋସିଏସନ ଏହି ଘଟଣାରେ ବିସ୍ମିତ। ତେବେ ଜଷ୍ଟିସ ତାହିଲରମାନୀଙ୍କର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାୟକୁ ନେଇ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଖୁସି ନହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ। ୨୦୦୨ ଗୁଜରାଟ ଦଙ୍ଗା ସମୟରେ ଘଟିଥିବା ବିଲକିସ ବାନୋ ଧର୍ଷଣ ମାମଲାର ବିଚାର କରି ଦୋଷୀମାନଙ୍କୁ କଡା ଦଣ୍ଡ ବିଧାନ କରିବାରେ ଜଷ୍ଟିସ ତାହିଲରମାନୀ ନ୍ୟାୟ ସଙ୍ଗତ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣାରେ ନିଜର ସରକାରୀ ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଥିବା ପାଞ୍ଚଜଣ ପୋଲିସ ଅଧିକାରୀ ଓ ୨ ଜଣ ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ସେ ଦଣ୍ଡିତ କରିଥିଲେ। ଅନ୍ୟ ୧୧ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କୁ ଆଜୀବନ କାରାଦଣ୍ଡାଦେଶ ହୋଇଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ବିଲକିସ ବାନୋଙ୍କୁ ୫୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର କ୍ଷତିପୂରଣ ଦେବାକୁ ଗୁଜରାଟ ସରକାରଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ।
କେବଳ ବିଲକିସ ବାନୋ ରାୟ ପାଇଁ ଜଷ୍ଟିସ ତାହିଲରମାନୀଙ୍କୁ ଅପମାନିତ କରିବାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଚାହୁଁଛନ୍ତି ବୋଲି ଏବେ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଛି। ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର ପାଞ୍ଚଜଣ ସର୍ବ ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତି ଏହି ମାମଲାରେ ସରକାରଙ୍କ ଇଚ୍ଛାକୁ କାର୍ୟକାରୀ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ଏବେ ଲୋକଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଉଛି। ଏହିପରି ସମାନ ଘଟଣାରେ ଗୁଜରାଟ ହାଇକୋର୍ଟର ପୂର୍ବତନ କାର୍ୟକାରୀ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ତଥା ବର୍ତ୍ତମାନ ବମ୍ବେ ହାଇକୋର୍ଟର ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତି ରହିଥିବା ଜଷ୍ଟିସ ଆକିଲ କୁରେସୀଙ୍କ ପଦୋନ୍ନତିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସ୍ଵୀକୃତି ଦେଉନାହାନ୍ତି। ଗୁଜରାଟ ଦଙ୍ଗା ସମୟରେ ଯେଉଁ ବିଚାରପତିମାନେ ତତ୍କାଳୀନ ଗୁଜରାଟ ସରକାର ବିରୋଧରେ ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ବାଛି ବାଛି ଅପମାନିତ କରାଯାଉଥିବାର ସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରା ଏବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି।
ଏଠି ସୂଚେଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ଯେ ୧୯୭୦ ମସିହାରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଜାତୀୟକରଣ ମାମଲାରେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର ୧୧ଜଣିଆଁ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ସରକାର ବିରୋଧରେ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ମାମଲାରେ ୧୦ ଜଣ ବିଚାରପତି ସରକାର ବିରୋଧରେ ମତ ରଖିଥିବା ବେଳେ ମାତ୍ର ଜେନ ବିଚାରପତି ସରକାରଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ମତ ରଖିଥିଲେ। ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟକ୍ରମେ ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ୧୯୭୩ରେ ତିନିଜଣ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ସରକାର ସପକ୍ଷରେ ରାୟ ଦେଇଥିବା ଜଷ୍ଟିସ ଏ.ଏନ.ରାୟଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କରିଥିଲେ। ଏହାର ପ୍ରତିବାଦରେ ସେତେବେଳେ ତିନିଜଣ ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତି ଜଷ୍ଟିସ ଜେ.ଏମ.ଶେଲଟ, ଜଷ୍ଟିସ କେ.ଏସ.ହେଗଡେ ଓ ଜଷ୍ଟିସ ଏ.ଏନ. ଗ୍ରୋଭର ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ଏହା ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜରୁରୀ କାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରିବାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଥିଲା। ପରେ ୧୯୭୬ ରେ ଜଷ୍ଟିସ ହଂସରାଜ ଖାନ୍ନାଙ୍କୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ଜଷ୍ଟିସ ଏମ.ଏଚ, ବେଗଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କରାଗଲା।
୧୯୭୦ ରୁ ୧୯୭୬ ଭିତରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଯେଉଁ ଅନୈତିକ ପ୍ରଭାବ ରହିଥିଲା, ତାହାର ପରିଣତିରେ ଆମେ କଳଙ୍କିତ ଜରୁରୀ କାଳୀନ ସ୍ଥିତିର ସାମ୍ନା କରିଥିଲୁ। ଆଜି ପାଖାପାଖି ଠିକ ସେହି ଅବସ୍ଥାରେ ଆମେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଛୁ। ଏବେ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ସରକାରଙ୍କର ସବୁକଥାରେ ହଁ ଭରୁଥିବା ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ପରିଣତ ହୋଇଛନ୍ତି। ନବେ ଦଶକରୁ ୨୦୧୪ ପର୍ୟନ୍ତ ଯେଉଁ ସକ୍ରିୟ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଆମେ ଦେଖିଥିଲୁ, ତାହା ଏବେ ସରକାରୀ ଇଚ୍ଛା ଆଗରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଥିବା ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ପରିଣତ ହେଉଛି।
ତେବେ ଏଥିପାଇଁ କେବଳ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ଦୋଷ ଦେଲେ ହେବନାହିଁ। ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟ ନିଜେ ନ ଚାହିଁଲେ ଏହି ମହାନ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଗରିମାକୁ ଅନ୍ୟ କେହି କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ଭାରତର ସର୍ବମାନ୍ୟ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ବିଧାନବିତ ଫଲି ନରିମାନଙ୍କ ଭାଷାରେ – the citadel never falls except from within.