ଚାଣକ୍ୟ ନୀତି: ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର କିଛି ଭଲ ବନ୍ଧୁ ଏବଂ କିଛି ତିକ୍ତ ଶତ୍ରୁ ଅଛନ୍ତି। ବନ୍ଧୁ ଏବଂ ଶତ୍ରୁ ପରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଚାଣକ୍ୟ ତାଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ଚାଣକ୍ୟ ନିଜେ ନିଜ ଯୁଗରେ ଘନାନନ୍ଦଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରି ଇତିହାସ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ଚାଣକ୍ୟ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, ତାଙ୍କ ଶତ୍ରୁ ସର୍ବଦା ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼ିବ। ଯଦି ଆପଣ ଏହାକୁ ଅଭ୍ୟାସ କରନ୍ତି, ତେବେ ଶତ୍ରୁର ସମସ୍ତ କୌଶଳ ବିଫଳ ହେବ ଏବଂ ବିଜୟ ଆପଣଙ୍କର ହେବ।
ଖୁସିରେ ରହି ଶତ୍ରୁକୁ ଦଣ୍ଡ ଦିଅନ୍ତୁ:
ଶତ୍ରୁକୁ ଅସୁବିଧାରେ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଶତ୍ରୁ ସବୁକିଛି କରନ୍ତି ଯାହା ତାଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦିଏ। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଯଦି ଆପଣ ତାଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ ସର୍ବଦା ଖୁସି ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦକ୍ଷେପ ବିଫଳ ହେବ ଏବଂ ଏହା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ବଡ ଦଣ୍ଡ ହେବ।
କୌଣସି ପ୍ରକୃତିର ବ୍ୟକ୍ତି ଖୁସିର ମନୋବଳକୁ ନଷ୍ଟ କରିପାରେ ନାହିଁ। ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ଦୁର୍ବଳ କରିଥାଏ। ଯଦି ଆପଣ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଖୁସିରେ ରହିବା ଶିଖନ୍ତି, ତେବେ ଜ୍ଞାତ ଏବଂ ଅଜ୍ଞାତ ଶତ୍ରୁ ଆପଣଙ୍କୁ କଦାପି ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବାକୁ ସମର୍ଥ ହେବେ ନାହିଁ।
ଯେତେବେଳେ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜକୁ ଖୁସି ରଖେ, ସେତେବେଳେ ଏହା ଶତ୍ରୁଙ୍କ ମୁହଁରେ ଏକ ଚାପୁଡ଼ା। ଏହା ଏତେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଯେ, ଶତ୍ରୁର ମନୋବଳ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମସ୍ୟାର ହସ ସହିତ ସମାଧାନ ହୋଇପାରିବ। ଏହା ପ୍ରତିପକ୍ଷର ଆତ୍ମାକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଥାଏ। ତେଣୁ ତାଙ୍କର ପରାଜୟ ନିଶ୍ଚିତ ହେବ।
ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ କେତେକ ଯୁଦ୍ଧ ବଳ ଦ୍ୱାରା ନୁହେଁ ବରଂ ବୁଦ୍ଧି ଦ୍ୱାରା ଜିତାଯାଏ। ଚାଣକ୍ୟଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ଶତ୍ରୁ ଯେତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୁଅନ୍ତୁ ନା କାହିଁକି, ଯଦି ଆପଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଖୁସି ହେବାର ଅଭ୍ୟାସ କରନ୍ତି, ତେବେ ଶତ୍ରୁ ପାଇଁ ଏତେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେବ ଯେ ଯାହାର କୌଣସି ଔଷଧ ନାହିଁ। ଏପରି ଏକ ସମୟ ଆସିବ ଯେତେବେଳେ ଶତ୍ରୁ ଆପଣଙ୍କ ଆଚରଣ ଆଗରେ ଆଣ୍ଠୁମାଡି ବସିବ।
ଯଦି ଶତ୍ରୁର ପ୍ରକୃତି ମନ୍ଦ, ତେବେ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଆଚରଣ କରିବା ଉଚିତ୍। ଏହା ତାଙ୍କୁ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ପକାଇବ ଏବଂ ତାଙ୍କର ରଣନୀତି ବିଫଳ ହେବ।