ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ନଭେମ୍ବର ୯ରେ ବିହାର ବିଧାନସଭାରେ ସଂରକ୍ଷଣ (ସଂଶୋଧନ) ବିଲ୍ ୨୦୨୩ ପାରିତ ହୋଇଥିଛି । ଏଥିରେ ଜାତିଗତ ସଂରକ୍ଷଣର ପରିସରକୁ ୬୫%କୁ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଛି । ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୁର୍ବଳ ବର୍ଗ ଅର୍ଥାତ୍ ଇଡବ୍ଲ୍ୟୁଏସର ୧୦% କୋଟାକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଗଲେ ବିହାରରେ ସମୁଦାୟ ସଂରକ୍ଷଣ ୭୫% ରହିବ । ଏହା ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ସର୍ବାଧିକ ସୀମା ଅର୍ଥାତ୍ ୫୦% ଠାରୁ ବହୁତ ଅଧିକ ଅଟେ ।
୧୯୯୨ମସିହାରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ୯ ଜଣିଆ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଇନ୍ଦିରା ସାହାଣୀ ବନାମ ଭାରତ ସରକାର ମାମଲାରେ ଐତିହାସିକ ରାୟ ଦେଇ ୫୦% ସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଏହି ସୀମା ଯୋଗୁଁ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଆନ୍ଧ୍ର, ଛତିଶଗଡ଼, ଓଡ଼ିଶା ଓ ରାଜସ୍ଥାନର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ବଦଳାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ବିହାରରେ ୭୫% ସଂରକ୍ଷଣ ଦେବାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ସଫଳ ହେବ କି ?
ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ସଂରକ୍ଷଣରେ ସର୍ବାଧିକ ୫୦% ସୀମା କେଉଁଠୁ ଆସିଲା
ପ୍ରଥମେ ୧୯୬୨ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ବିଷୟରେ କଥା ଉଠିଲା
୧୯୬୨: ଶ୍ରୀ ବାଲି ବନାମ ମହୀଶୂର ସରକାର ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୫ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦ ପ୍ରତିଶତରୁ କମ୍ ହେବା ଉଚିତ ବୋଲି ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ।
୧୯୭୫: ଏନ୍ ଏମ୍ ଥୋମାସ ବନାମ କେରଳ ସରକାର ୫ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇ ଜଣ କହିଥିଲେ ଯେ ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ନିୟମ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ସତର୍କ ନିୟମ ।
୧୯୮୫: କେସି ବସନ୍ତ କୁମାର ବନାମ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ସରକାର, ପାଞ୍ଚ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ, ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ଲାଗୁ ହୁଏ ନାହିଁ ବୋଲି ରାୟ ଦେଇଥିଲେ । ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଚାରପତି କହିଛନ୍ତି ଯେ ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ଲାଗୁ ହେବା ଉଚିତ । ଅନ୍ୟ ତିନିଜଣ ବିଚାରପତି ଏହି ସୀମା ଉପରେ କୌଣସି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇନାହାନ୍ତି ।
୧୯୯୨: ଇନ୍ଦିରା ସାହାନି ବନାମ ଭାରତ ସରକାର ୯ ଜଣିଆ ବିଶାଳ ଖଣ୍ଡପୀଠ ମଧ୍ୟରୁ ୮ ଜଣ ବିଚାରପତି ଜାତିଗତ ସଂରକ୍ଷଣରେ ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ । ଜଣେ ବିଚାରପତି ଏହି ସୀମା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଥିଲେ ।
ଇନ୍ଦିରା ସାହାନି ମାମଲା କ’ଣ, ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ସଂରକ୍ଷଣରେ ୫୦% ସିଲର ଆଧାର ପାଲଟିଛି ?
ତାହା ଥିଲା ୧୯୯୧ ମସିହା । କେନ୍ଦ୍ରରେ କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ଥିଲା ଏବଂ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପିଭି ନରସିଂହ ରାଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଧାରରେ ସାଧାରଣ ବର୍ଗଙ୍କୁ ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ ଦେବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାକୁ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ବିରୋଧ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା । ପେଶାରେ ଜଣେ ଓକିଲ ତଥା ସାମ୍ବାଦିକ ଇନ୍ଦିରା ସାହାନୀ ଦିଲ୍ଲୀର ଝଣ୍ଡେୱାଲାନ ଦେଇ ଯାଉଥିବାବେଳେ ନରସିଂହ ରାଓ ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା କିଛି ଯୁବକ ଓ ପିଲାଙ୍କୁ ଦେଖିଥିଲେ ।
ଇନ୍ଦିରା ସାହାଣୀ ମଣ୍ଡଳ କମିଶନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ପିଟିସନ ଦାଖଲ କରିସାରିଛନ୍ତି । ଇନ୍ଦିରା ଏକ ସାକ୍ଷାତ୍କାରରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସେହି ପ୍ରତିବାଦ ମୋ ଉପରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା ଏବଂ ଦୁଇଦିନ ମଧ୍ୟରେ ମୁଁ ଏହି ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ ବିରୋଧରେ ଏକ ପିଟିସନ ଦାଖଲ କଲି । ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଦୁଇ ଜଣ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଏହି ମାମଲାର ଶୁଣାଣି କରୁଥିବାବେଳେ ଖଣ୍ଡପୀଠରେ ବିଚାରପତିମାନେ ୨ରୁ ୩, ୫, ୭ ଓ ୯ ଜଣ ବିଚାରପତି ଥିଲେ ।
ଇନ୍ଦିରା ସାହାଣୀ ମାମଲା- ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା, ୯ ବିଚାରପତିଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ୪ ଜଣ ବିଚାରପତିଙ୍କ ତରଫରୁ ନ୍ୟାୟ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ସିଜେଆଇ ଏମଏଚ କନିଆ,ଜଷ୍ଟିସ୍ ଏମ୍ ଏନ୍ ଭେଙ୍କଟାଚାଲାୟା, ଜଷ୍ଟିସ ଏଏମ୍ ଅହମ୍ମଦୀ ଜଷ୍ଟିସ ଜୀବନ ରେଡ୍ଡୀ। ୪ ବିଚାରପତିଙ୍କ ତରଫରୁ ଜୀବା ରେଡ୍ଡୀ ଏହି ରାୟ ଲେଖିଛନ୍ତି।
୫୦% ସର୍ବାଧିକ ସଂରକ୍ଷଣ, ଏହି ନିୟମ ଲାଗୁ ହେବା ଦରକାର । ଯଦିଓ ଏତେ ଅସାଧାରଣ । ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ ଯେଉଁଥିରେ ଏହି ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରାଯାଇପାରେ । ବିଶେଷ କରି ଯେଉଁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଜାତୀୟ ମୁଖ୍ୟସ୍ରୋତ ବାହାରେ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥିତି ରହିଛି ।
୧ ବିଚାରପତି, ଜଷ୍ଟିସ ପି.ବି ସାୱନ୍ତ ସାଧାରଣତଃ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦%ରୁ ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ବିଶେଷ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଯଦି ବୈଧ ଆଧାର ଥାଏ ତେବେ ଏହାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇପାରିବ ।
୧ ବିଚାରପତି, ଜଷ୍ଟିସ୍ ଏସ୍ ଆର୍ ପାଣ୍ଡିଆନ୍ ସଂରକ୍ଷଣରେ ୫୦% ସୀମା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନ ଥିଲା । ବିଚାରପତି ଏମ୍ ଆର୍ ବାଲାଜୀ ବନାମ ଯେଉଁ ମହୀଶୂର ରାଜ୍ୟରୁ ଏହି ନିୟମ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା, ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଏହା କେବଳ ଏକ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ମନ୍ତବ୍ୟ ଥିଲା।
୩ ବିଚାରପତି, ଜଷ୍ଟିସ୍ ଟି.କେ.ଥୋମନ ସବୁବେଳେ ସଂରକ୍ଷିତ ସଂଖ୍ୟା ୫୦% ତଳକୁ ରହିବା ଉଚିତ ।
ଜଷ୍ଟିସ କୁଲଦୀପ ସିଂ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦%ରୁ ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
ଜଷ୍ଟିସ୍ ଆର୍ ଏମ୍ ସହାୟ ଯେକୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ୫୦%ରୁ ଅଧିକ ସଂରକ୍ଷଣ ଏହା ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
ଇନ୍ଦିରା ସାହାନୀ ମାମଲା: ମରାଠା, ଜାଟ ଓ ପଟେଲ ସଂରକ୍ଷଣ ବନ୍ଦ
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ: ୨୦୦୨ ଜାନୁଆରୀରେ ଆନ୍ଧ୍ର ସରକାର ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତିରେ ଏସଟି ବର୍ଗ ପାଇଁ ଶତ ପ୍ରତିଶତ ସଂରକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ। ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଦ୍ୱାରା ଓବିସି ଓ ଏସସି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି କହି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ସରକାରଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ଖାରଜ କରିଦେଇଥିଲେ ।
ମହାରାଷ୍ଟ୍ର: ୨୦୨୧ରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମରାଠା ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପାଇଁ ୧୬% ସଂରକ୍ଷଣ ଉପରେ ରାୟ ଶୁଣାଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଥିଲେ ଯେ ଅଦାଲତରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ତଥ୍ୟରେ କୌଣସି ଅସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖାଯାଉନାହିଁ । ମରାଠା ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ୧୬% ସଂରକ୍ଷଣ ଦିଆଯିବା ପରେ ରାଜ୍ୟରେ ମୋଟ ସଂରକ୍ଷଣ ସଂଖ୍ୟା ୬୮%ରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।
ଛତିଶଗଡ଼ : ୨୦୨୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ହାଇକୋର୍ଟ ଛତିଶଗଡ଼ ସରକାର ୨୦୧୧ରେ ପାରିତ କରିଥିବା ଆଇନକୁ ରଦ୍ଦ କରି ଏସସି, ଏସଟି, ଓବିସି ଙ୍କ ପାଇଁ କୋଟା କୁ ୫୮ ପ୍ରତିଶତକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ। ୫୦% ସୀମା ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିବା ଭଳି କୌଣସି ଅସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସରକାର ପ୍ରମାଣିତ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ହାଇକୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଶା ଓ ରାଜସ୍ଥାନ: ୨୦୧୭ରେ ହାଇକୋର୍ଟ ଉଭୟ ରାଜ୍ୟ ଆଇନକୁ ରଦ୍ଦ କରି ମୋଟ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦%ରୁ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ ।
ଗୁଜରାଟ: ପଟେଲ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ସରକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଧାରରେ ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ ଦେଇଥିଲେ । ଏହା ୫୦% ସୀମାର ଉଲ୍ଲଂଘନ ବୋଲି ଦର୍ଶାଇ ହାଇକୋର୍ଟ ଏହାକୁ ଖାରଜ କରିଦେଇଥିଲେ ।
ଏବେ ବିହାର ୭୫% ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ପାରିତ କରିଛି । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ୫୦% ସୀମା ସତ୍ତ୍ୱେ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ୩ଟି ଉପାୟ ରହିଛି ।
୧. ବିହାର ସରକାର ଅଦାଲତରେ ପ୍ରମାଣ କରିବା ଦରକାର ଯେ ଏହା ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିସ୍ଥିତି
* ୧୯୯୨ମସିହାରେ ଇନ୍ଦିରା ସାହାଣୀ ମାମଲାରେ ରାୟ ଶୁଣାଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଥିଲେ ଯେ ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ୫୦% ରହିବା ଉଚିତ, କିନ୍ତୁ ବିଶେଷ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହି ସୀମାକୁ ମଧ୍ୟ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇପାରେ ।
* ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବରିଷ୍ଠ ଓକିଲ ତଥା ସଂରକ୍ଷଣ ମାମଲାର ବିଶେଷଜ୍ଞ ରାମେଶ୍ୱର ସିଂହ ଠାକୁର କୁହନ୍ତି ଯେ ଯଦି କୌଣସି ସରକାର ଅଦାଲତଙ୍କୁ କୁହନ୍ତି ଯେ ସାମାଜିକ, ଶିକ୍ଷାଗତ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପଛୁଆ ଥିବା କେତେକ ଜାତି କିମ୍ବା ବର୍ଗକୁ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦% ସୀମାରୁ ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ । ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ମଧ୍ୟ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବ ନାହିଁ । ଯଦି ଅଦାଲତ ଏହି ଯୁକ୍ତି ଓ ପ୍ରମାଣରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦%ରୁ ଅଧିକ ହୋଇପାରେ ।
*ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସରକାରଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ବୃଦ୍ଧି ମାମଲା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ପଡ଼ିଛି । ଏହାକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ବିହାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନୀତୀଶ କୁମାର ନିଜ ପଡ଼ିଆକୁ ମଜବୁତ କରିଛନ୍ତି । ସେ ପ୍ରଥମେ ଜାତିଗତ ଜନଗଣନା କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ତାଙ୍କ ଦାବିକୁ ଦୃଢ଼ କରିପାରିବ । ତେବେ ସେ ଏହାକୁ କେତେ ଠିକ୍ ମନେ କରୁଛନ୍ତି ତାହା କୋର୍ଟ ଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବ ।
*ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବରିଷ୍ଠ ଓକିଲ ତଥା ସଂରକ୍ଷଣ ମାମଲାର ବିଶେଷଜ୍ଞ ରାମେଶ୍ୱର ସିଂହ ଠାକୁର କୁହନ୍ତି ଯେ ଯଦି କୌଣସି ସରକାର ଅଦାଲତଙ୍କୁ କୁହନ୍ତି ଯେ ସାମାଜିକ, ଶିକ୍ଷାଗତ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପଛୁଆ ଥିବା କେତେକ ଜାତି କିମ୍ବା ବର୍ଗକୁ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦% ସୀମାରୁ ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ । ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ମଧ୍ୟ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବ ନାହିଁ । ଯଦି ଅଦାଲତ ଏହି ଯୁକ୍ତି ଓ ପ୍ରମାଣରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସଂରକ୍ଷଣ ୫୦%ରୁ ଅଧିକ ହୋଇପାରେ ।
* ଗତ କିଛିବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସରକାରଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ବୃଦ୍ଧି ମାମଲା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ପଡ଼ିଛି । ଏହାକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ବିହାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନୀତୀଶ କୁମାର ନିଜ ପଡ଼ିଆକୁ ମଜବୁତ କରିଛନ୍ତି। ସେ ପ୍ରଥମେ ଜାତିଗତ ଜନଗଣନା କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ତାଙ୍କ ଦାବିକୁ ଦୃଢ଼ କରିପାରିବ । ତେବେ ସେ ଏହାକୁ କେତେ ଠିକ୍ ମନେ କରୁଛନ୍ତି ତାହା କୋର୍ଟ ଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବ ।
୨. ଏହାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ନବମ ଅନୁସୂଚୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରନ୍ତୁ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ନ୍ୟାୟିକ ସମୀକ୍ଷା ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
• ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସମ୍ବିଧାନର ନବମ ଅନୁସୂଚୀ ଅଧୀନରେ ରଖିବା ପାଇଁ ବିହାର ସରକାରଙ୍କ ପାଖରେ ଆଉ ଏକ ବିକଳ୍ପ ରହିଛି । ଏଥିପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର କେନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ନିଜର ବିଲ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବେ । ଯଦି କେନ୍ଦ୍ର ଏହାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ନବମ ଭାଗରେ ରଖିବ, ତେବେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିର ନ୍ୟାୟିକ ସମୀକ୍ଷାରୁ ସୁରକ୍ଷା ମିଳିବ। ଅର୍ଥାତ୍ କୋର୍ଟରେ ଏହାର ସମୀକ୍ଷା ହେବ ନାହିଁ ।
• ୧୯୯୨ରେ ଇନ୍ଦିରା ସାହାନି ମାମଲାରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମାକୁ ୫୦% ବୋଲି ବିଚାର କରିଥିଲେ। ତାମିଲନାଡୁର ଜୟଲଳିତା ସରକାର ପାଇଁ ଏହା ଥିଲା ସବୁଠାରୁ କଷ୍ଟକର ସମୟ । ପୂର୍ବରୁ ଏସସି, ଏସସି, ଓବିସି ଙ୍କ ପାଇଁ ମୋଟ ୬୯% ସଂରକ୍ଷଣ ଥିଲା । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଜୟଲଳିତା ହାଇକୋର୍ଟଯାଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଅଦାଲତ କହିଥିଲେ ଯେ ଆପଣଙ୍କୁ ସଂରକ୍ଷଣ କୁ ୫୦କୁ ଆଣିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଜୟଲଳିତା ପ୍ରଥମେ ବିଧାନସଭାରୁ ୬୯% ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଏକ ବିଲ୍ ପାରିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ କେନ୍ଦ୍ରର ନରସିଂହ ରାଓ ସରକାର ଆଗରେ ରଖିଥିଲେ। ଜୟଲଳିତା ଦାବି କରିଛନ୍ତି ଯେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସମ୍ବିଧାନରେ ସଂଶୋଧନ କରି ଏହାକୁ ନବମ ଅନୁସୂଚୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରନ୍ତୁ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଏହା ଅଦାଲତଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନ୍ୟାୟିକ ସମୀକ୍ଷା ପରିସର ବାହାରେ ରହିବ । ଏହା ଘଟିଲା ଏବଂ ଏହା ଦ୍ୱାରା ସମ୍ବିଧାନର ୭୬ତମ ସଂଶୋଧନ ହୋଇଥିଲା ।
• ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ହତ୍ୟା ପରେ ୧୯୯୧ରେ ତାମିଲନାଡୁରେ ଏକାସାଙ୍ଗରେ ଲୋକସଭା ଓ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥିଲା । ଜୟଲଳିତାଙ୍କ ଏଆଇଏଡିଏମକେ ଓ କଂଗ୍ରେସ ମଧ୍ୟରେ ମେଣ୍ଟ ହୋଇଥିଲା । ଜୟଲଳିତା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଏଆଇଏଡିଏମକେ ସେହି ସମୟରେ ୧୧ଟି ଲୋକସଭା ଆସନ ଜିତିଥିଲା । ଇନ୍ଦିରା ସାହାନୀ ମାମଲାର ରାୟ ଆସିବା ପରେ ନରସିଂହ ରାଓ ସରକାର ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ିଥିଲେ ।
• ଜୟଲଳିତା ଯଦି ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥାନ୍ତେ, ତେବେ ସରକାର ସଂଖ୍ୟାଲଘୁରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାନ୍ତା । ନିଜ ସରକାରବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସର ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କୁ ଜୟଲଳିତାଙ୍କ କଥା ମାନିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ଏବଂ ତେଣୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାମିଲନାଡୁରେ ୬୯% ସଂରକ୍ଷଣ ବଜାୟ ରହିଛି ।
• ତେବେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚା ବିରୋଧରେ ଆଇନ ଅଛି, ତେବେ ନବମ ଅନୁସୂଚୀର ଆଇନର ମଧ୍ୟ ସମୀକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ ।
୩. ସମ୍ବିଧାନରେ ସଂଶୋଧନ କରି ମଧ୍ୟ ୫୦% ରୁ ଅଧିକ ସଂରକ୍ଷଣ ଦେବା ସମ୍ଭବ
* ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସୀମା ୫୦% ରୁ ଅଧିକ ସଂରକ୍ଷଣ ଦେବାର ଗୋଟିଏ ଉପାୟ ହେଉଛି ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ । ୨୦୧୯ରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସମ୍ବିଧାନରେ ସଂଶୋଧନ କରି ସରକାରୀ ଚାକିରି ଏବଂ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ନାମଲେଖାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୁର୍ବଳ ଲୋକଙ୍କୁ ପୃଥକ୍ ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ମୋଟ ସଂରକ୍ଷଣ ୪୯.୫%ରୁ ୫୯.୫%କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିବା ୫୦% ସୀମାଠାରୁ ଅଧିକ ଥିଲା ।
* ବାସ୍ତବରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସମାନତା ଅଧିକାରର ଧାରା ୧୫ ଏବଂ ଧାରା ୧୬ରେ ସଂଶୋଧନ କରିଥିଲେ । ଉଭୟଙ୍କ ଲେଖାରେ ଗୋଟିଏ ଉପଧାରା ଯୋଡ଼ାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସରକାରୀ ଚାକିରି ଏବଂ ନାମଲେଖାରେ ସର୍ବାଧିକ ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୁର୍ବଳ ନାଗରିକଙ୍କ ଗୋଷ୍ଠୀ ପାଇଁ ଦିଆଯାଇପାରିବ । ଏଥିସହିତ କିଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦୁର୍ବଳ ହେବ ତାହାର ସଂଜ୍ଞା ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜରିଆରେ ସ୍ଥିର କରିବେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର । ଏହି ୧୦୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଧାରରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦୁର୍ବଳ ବର୍ଗଙ୍କୁ ୧୦% ସଂରକ୍ଷଣ ଦେଇଛନ୍ତି ।
* ୨୦୨୨ ନଭେମ୍ବରରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଏହି ପଦ୍ଧତିକୁ ବୈଧ ବୋଲି ବିଚାର କରିଥିଲେ । ଏହି ମାମଲାରେ ୫୦% ସୀମା ଉଲ୍ଲଂଘନ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାର ଉଲ୍ଲଂଘନ ନୁହେଁ ବୋଲି କୋର୍ଟ ରାୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଜରିଆରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି, ତେଣୁ ଏହି ସଂଶୋଧନ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରୁନାହିଁ ବୋଲି ଆଧାର କରି ଏହାର ସମୀକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ ।
*ଜଷ୍ଟିସ୍ ଦିନେଶ ମାହେଶ୍ୱରୀ ତାଙ୍କ ରାୟରେ ୫୦% ସୀମା ବିଷୟରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। ତାଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିର ଦୁଇଟି ଭାଗ ଥିଲା । ପ୍ରଥମଟି ହେଉଛି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିବା ସର୍ବାଧିକ ୫୦% ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୫(୪), ୧୫(୫) ଏବଂ ୧୬(୪) ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ରହିଛି । ଏହି ତିନୋଟି ଧାରା ସରକାରୀ ଚାକିରି ଏବଂ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ନାମଲେଖାରେ ଏସସି, ଏସଟି ଏବଂ ଓବିସିଙ୍କୁ ସଂରକ୍ଷଣ ଦେବା ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ଅର୍ଥାତ୍ ୫୦% ସୀମା କେବଳ ଏସସି, ଏସଟି ଓ ଓବିସି ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ, ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀ ପାଇଁ ନୁହେଁ । ରାୟର ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଗରେ ଜଷ୍ଟିସ୍ ମାହେଶ୍ୱରୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ୫୦% ସୀମା ହ୍ରାସ କିମ୍ବା ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରିବ।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଓକିଲ ବିରାଗ ଗୁପ୍ତାଙ୍କ କହିବା ନୁଯାୟୀ, ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ଅଧିକାର ବିହାର ସରକାରଙ୍କର ଅଛି, କିନ୍ତୁ ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହମତିକ୍ରମେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ପାଳନ କରିବା ମଧ୍ୟ ଜରୁରୀ । ଆଇନଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅନୁସରଣ ନ କରିବା, ସାମ୍ବିଧାନିକ ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରିବା ଏବଂ ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମାର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରେଖା ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପାଇଁ ବିହାର ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆଇନ ଉପରେ ହାଇକୋର୍ଟ କିମ୍ବା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ରୋକ୍ ଲଗାଇପାରିବେ । ଇନ୍ଦିରା ସାହାଣୀ ମାମଲାରେ ୧୯୯୨ରେ ୯ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ରାୟ ଶୁଣାଇଥିଲେ । ଏବେ ୩୧ ବର୍ଷ ପରେ ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ୧୧ ଜଣିଆ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଗଠନ ପାଇଁ ଦାବି ହୋଇପାରେ ।
