ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ରାଜ୍ୟସଭାରେ ସୋମବାର ପୋଷ୍ଟ ଅଫିସ ବିଲ-୨୦୨୩କୁ ସ୍ୱର ଭୋଟରେ ଅନୁମୋଦନ ମିଳିଛି। ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଭାରତୀୟ ଡାକଘର ଆଇନ, ୧୮୯୮କୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବା ଏବଂ ଦେଶରେ ଡାକଘର ଆଇନକୁ ସୁଦୃଢ଼ ଏବଂ ସଂଶୋଧନ କରିବା। ଏହି ଆଇନ ଜରିଆରେ ଅନେକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସରଳ କରାଯାଇଛି। ଏଥିସହିତ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି। ଡାକଘରଗୁଡ଼ିକର ବିକଶିତ ଭୂମିକାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଛି। ଏଗୁଡ଼ିକୁ ନାଗରିକ କେନ୍ଦ୍ରୀତ ସେବାର କେନ୍ଦ୍ରଭାବେ ବିକଶିତ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରାଯାଇଛି। ଏହାକୁ ନେଇ ଅନେକ ଆଶଙ୍କା ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। କେନ୍ଦ୍ର ଟେଲିକମ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଶ୍ୱିନୀ ବୈଷ୍ଣବ ଏହାକୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରିଥିଲେ। ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଆଶଙ୍କା ଥିଲା ଘରୋଇକରଣକୁ ନେଇ। ଡାକଘରଗୁଡ଼ିକୁ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ କରି ବ୍ୟାଙ୍କରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରୟାସ ବୋଲି ସେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି।
ଡାକଘର ବିଲ କ’ଣ?
୧୨୫ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଡାକଘର ଆଇନରେ ସଂଶୋଧନ ଆଣିବାକୁ ଏହି ବିଲରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। ସାରା ଦେଶରେ ଡାକ, ଡାକଘର ଓ ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନଙ୍କ ଉପରେ ବହୁତ ଭରସା ରହିଛି। ୨୦୨୩ ଅଗଷ୍ଟ ୧୦ ତାରିଖରେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଡାକଘର ବିଲ (୨୦୨୩) ଆଗତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ଭାରତୀୟ ଡାକଘର ଆଇନ (୧୮୯୮)ର ସ୍ଥାନ ନେବ। ଏହାର ନେଟୱାର୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଭିନ୍ନ ନାଗରିକ କେନ୍ଦ୍ରିକ ସେବା ପ୍ରଦାନକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଅଣାଯାଇଛି।
ଏହି ବିଲ ଆଣିବା ପଛରେ ସରକାରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ?
ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ହରାଇଥିବା ଡାକଘରଗୁଡ଼ିକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବା ପାଇଁ ସରକାର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି। ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ କରିବାକୁ ସରକାର ଚାହୁଁଛି। ଗତ ୯ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସରକାର ଏହାକୁ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି। ଡାକଘରଗୁଡ଼ିକୁ ବାସ୍ତବରେ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ପରିଣତ କରାଯାଇଛି। ୨୦୦୪ରୁ ୨୦୧୪ ମଧ୍ୟରେ ୬୬୦ଟି ଡାକଘର ବନ୍ଦ ରହିଥିଲା। ସେହିପରି ୨୦୧୪ରୁ ୨୦୨୩ ମଧ୍ୟରେ ପାଖାପାଖି ୫ ହଜାର ନୂଆ ଡାକଘର ଖୋଲାଯାଇଥିବାବେଳେ ପ୍ରାୟ ୫୭୪୬ଟି ଡାକଘର ଖୋଲିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ରହିଛି। ଡାକଘରେ ୩ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ସୁକନ୍ୟା ସମୃଦ୍ଧି ଆକାଉଣ୍ଟ ଖୋଲାଯାଇଛି। ଏଥିରେ ୧ ଲକ୍ଷ ୪୧ ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କା ଜମା ହୋଇଛି। ଅଶ୍ୱିନୀ ବୈଷ୍ଣବଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଡାକଘର ରପ୍ତାନି ସୁବିଧା ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ସୁବିଧା ଯେଉଁଥିରେ ଦେଶର ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିବା ଯେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶ୍ୱର ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ନିଜର ସାମଗ୍ରୀ ରପ୍ତାନି କରିପାରିବେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ୮୬୭ଟି ଡାକ ରପ୍ତାନି କେନ୍ଦ୍ର ଖୋଲାଯାଇଛି। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୬୦ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଟଙ୍କା ରପ୍ତାନି ହୋଇଛି। ଏହି ବିଲ ଆଣିବାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଡାକଘରଗୁଡ଼ିକୁ ଚିଠି ସେବାରୁ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀରେ ପରିଣତ କରିବା ଏବଂ ଡାକଘରଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ପରିଣତ କରିବା।
ଏହି ବିଲର ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ କ’ଣ?
– ଡାକଘର ବିଲ୍ (୨୦୨୩) ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତାପୂର୍ଣ୍ଣ ଘରୋଇ କୋରିଅର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ସେବାର ମୂଲ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାରେ ଡାକ ବିଭାଗକୁ ନମନୀୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବ।
– ଏଥିରେ ଡାକ ଅଧିକାରୀଙ୍କ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି। ଯଦି ସେମାନେ ସନ୍ଦେହ କରନ୍ତି ଯେ କୌଣସି ପାର୍ସଲ କିମ୍ବା କୌଣସି ପଦବୀରେ ଶୁଳ୍କ ପୈଠ କରାଯାଇନାହିଁ କିମ୍ବା ଏହା ଆଇନ ଦ୍ୱାରା ନିଷିଦ୍ଧ ଅଟେ, ତେବେ ଅଧିକାରୀ ସେହି ପାର୍ସଲକୁ ସୀମା ଶୁଳ୍କ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇବେ। ସୀମା ଶୁଳ୍କ ଅଧିକାରୀମାନେ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ପାର୍ସଲର ମୁକାବିଲା କରିବେ।
– ସୁରକ୍ଷାକୁ ନେଇ ବିଲରେ ଏକ ବଡ଼ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। ଏହା ଅଧୀନରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବେ। ଯଦି ଅଧିକାରୀ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେ ପାର୍ସଲ ଦେଶର ସୁରକ୍ଷା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅଟେ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଦେଶ ସହିତ ସମ୍ପର୍କକୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇପାରେ କିମ୍ବା ଶାନ୍ତି ଭଙ୍ଗ କରିପାରେ, ତେବେ ସେହି ଅଧିକାରୀ ସେହି ପାର୍ସଲକୁ ଅଟକାଇ ପାରିବେ। ଏହାକୁ ଖୋଲି ଯାଞ୍ଚ ମଧ୍ୟ କରିପାରିବେ। ତାଙ୍କୁ ଜବତ କରିବାର ଅଧିକାର ମଧ୍ୟ ରହିବ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏଭଳି ଜିନିଷ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହୋଇପାରେ।
– ଏହି ବିଲରେ ଡାକ ବିଭାଗର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ଦିଆଯାଇଛି। ସାଧାରଣତଃ ପାର୍ସଲ ହଜିବା କିମ୍ବା ବିଳମ୍ବରେ ଆସିବା କିମ୍ବା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ଲୋକଙ୍କୁ ଡାକ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମାମଲା ରୁଜୁ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଏହି ବିଲ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହେବା ପରେ ତାହା ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ। କାରଣ ନୂଆ ଆଇନରେ ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ଯେ ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଡାକ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମାମଲା ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ।
– ଆଉ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି ଡାକଘରକୁ ଡାକ ଟିକଟ ଜାରି କରିବାର ଅଧିକାର ମିଳିବ।
ଘରୋଇକରଣ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରୟାସ ନୁହେଁ କି?
ଅଶ୍ୱିନୀ ବୈଷ୍ଣବ ଡାକଘରର ଘରୋଇକରଣକୁ ନେଇ ବିରୋଧୀ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଆଶଙ୍କାକୁ ଖଣ୍ଡନ କରିଛନ୍ତି। ଘରୋଇକରଣର ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁନାହିଁ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି। ଏହି ବିଲରେ ଡାକ ସେବାର ଘରୋଇକରଣ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ କି ସେଭଳି କୌଣସି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନାହିଁ। ଏହି ଆଇନ ଜରିଆରେ ଅନେକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସରଳ କରାଯାଇଛି ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି। ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି। ବୈଷ୍ଣବଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛ କରିବ। ଏହି ବିଲର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଡାକ ସେବାର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ।