Tag: ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ

ରଣପୁର: ରଣପୁରର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ଭାବେ ମା’ ମଣିନାଗ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି। ପାହାଡ ଶିଖରରେ ମଣିନାଗ ପୂଜା ପାଉଥିବାବେଳେ ପାହାଡ ପାଦ ଦେଶରେ ବି ମା’ ମଣିନାଗ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି। ପ୍ରତିଦିନ ଏଠାକୁ ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସୁଅ ଛୁଟେ। କିନ୍ତୁ ୧୯୮୪ ମସିହାର ସେହି ଲୋମ ଟାଙ୍କୁଳା କଥା ମନେ ପଡିଲେ ଲୋମ ଟାଙ୍କୁଳି ଉଠେ। ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଆସିଲେ ସେଇ ଲୋମ ହର୍ଷଣକାରୀ ଘଟଣା ରଣପୁରବାସୀଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇ ଦିଏ ପୁଣି ଥରେ।

କିମ୍ବଦନ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ନୀଳମାଧବ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ହୋଇ ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ରୁପରେ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ପୁରୀ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ। ନୀଳମାଧବ ଙ୍କ ସହ ଶବର ରାଜା ବିଶ୍ୱାବସୁ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଚାଲିଯାଇଥିଲେ। ଜଗନ୍ନାଥ ଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ବିଶ୍ୱାବସୁଙ୍କ ସାନଭାଇ ବିଶ୍ୱବାସବ ନୀଳମାଧବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନକୁ ରଣପୁର ପାହାଡରେ ରଖି ପୂଜା କରୁଥିଲେ। ସେହିଦିନ ଠାରୁ ମଣିନାଗ ରଣପୁରରେ ଅଗ୍ରଦେବୀ ଭାବେ ପୂଜା ପାଉଥିଲେ।

କିନ୍ତୁ ପରେ ରାଜା ରାଜୁଡା ଅମଳରେ ଦୁର୍ଗମ ପାହାଡ ଦେଇ ଭକ୍ତ ମାନେ ପାହାଡ ଶିଖରକୁ ଯାଇ ଦର୍ଶନ କରି ପାରୁ ନ ଥିଲେ। କିଛି ଭକ୍ତ ଦୁର୍ଗମ ପଥ ଦେଇ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ପହାଡ ଶିଖରକୁ ଯାଇ ମା’ଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରୁଥିଲେ। ପରେ ମଣିନାଗଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ପାହାଡ ପାଦଦେଶରେ ମଣିନାଗ ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ଯାହା ତଳମଣିନାଗ ପୀଠ ଭାବେ ପରିଚିତ।

ଏହି ପୀଠକୁ ପ୍ରତିଦିନ ଭକ୍ତଙ୍କ ସୁଅ ଛୁଟେ। କିନ୍ତୁ ୧୯୮୪ ମସିହାର ସେହି ଲୋମ ହର୍ଷଣକାରୀ କଥା ଏବେବି ରଣପୁରବାସୀ ଭୁଲି ପାରି ନାହାନ୍ତି। ପ୍ରତି ବର୍ଷ ତଳମଣିନାଗ ପୀଠରେ ରଜ ଚାରିଦିନ ଧରି ଉତ୍ସବ ପାଳନ ହୁଏ।

ଏହି ରଜ ଉତ୍ସବରେ ପୁରୁଣାବସନ୍ତରୁ ନାରାୟଣୀ ଦେବୀ ଏକ ବିରାଟ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ମଣିନାଗ ପୀଠକୁ ଆସନ୍ତି। ଚାରିଦିନ ଧରି ବିଭିନ୍ନ ସଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲେ। କିନ୍ତୁ ୧୯୮୪ ମସିହା ରଜ ସଂକ୍ରନ୍ତି ଶନିବାର ରାତିରେ ଘଟିଲା ଏକ ଅଘଟଣ, ତଳମଣିନାଗ ପୀଠରେ ରାତିସାରା ସଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲିଥିବାବେଳେ ଏକ ବଙ୍ଗାଳି ଲୋକର ପ୍ରରୋଚନାରେ ରଣପୁର ଅଚଂଳର ଜୈନିକ ବ୍ୟକ୍ତି ତିନୋଟି କମଳ ମତି ଶିଶୁ କୁ ଉପର ମଣିନାଗ ନିଆଯାଇ ଅତି ନିମ୍ମମ ଭାବେ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ଯାହାକୁ ଓଡିଶାରେ ରଣପୁର ନରବଳି ଭାବେ ଚର୍ଚ୍ଚା ଜୋରଧରିଥିଲା। ତିନୋଟି କୋମଳମତି ଶିଶୁ କୁ ମିଛ ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଖାଇ ପାହାଡ ଶିଖରକୁ ନିଆଯାଇ ମଣିନାଗ ପୀଠରେ ବଳିପକାଯାଇଥିଲା।

ଏହି ଘଟଣା ଜଣାପଡିବାପରେ ରଣପୁର ଅଚଂଳ ସ୍ତବ୍ଧ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ଶହ ଶହ ଲୋକ ଉପର ମଣିନାଗ ଯାଇ ରୁଣ୍ଡ ହୋଇଥିଲେ। ଉତ୍ୟକ୍ତ ଲୋକଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାପାଇଁ ସେତେବେଳେ ପୁଲିସ ନାକେଦମ ହୋଇଥିଲା। ଏହି କଥା ଗଣ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇବାପରେ ଓଡିଶାରେ ହଇଚଇ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। ତତକାଳିନ ଜାନକୀ ପଟ୍ଟନାୟକ ସରକାର କୁ ବିରୋଧୀ ମାନେ କଡା ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ।

ପରେ ସରକାର ଙ୍କ ହସ୍ତକ୍ଷପ ରେ କିଛି ଅଭିଯୁକ୍ତ ଙ୍କୁ ପୋଲିସ ଗିରଫ କରିଥିଲା। ସେଦିନର ଏହି ଘଟଣା ପରେ ତଳମଣିନାଗ ପୀଠରେ ସେବା ନୀତିରେ ହୋଇଥିଲା ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ। ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସେହିଦିନ ଠାରୁ ମା’ ଙ୍କ ପୀଠରେ ବଳିପ୍ରଥା ଓ ଆମିଷ ପୂଜନ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ତିନୋଟି ପରିବାରର ତିନୋଟି କୋମଳମତି ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ହରାଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ବିଚାରପରେ ଅପରାଧି କୁହାଯାଉଥିବା ଅଭିଯୁକ୍ତମାନେ ସାକ୍ଷୀ ଅଭାବରୁ ହାଇକୋର୍ଟରୁ ନିର୍ଦ୍ଦୋଶରେ ଖଲାସ ହୋଇଥିଲେ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଆସିଲେ ସେଇ ଲୋମ ହର୍ଷଣକାରୀ ଘଟଣା ଲୋକମାନଙ୍କ ମନରେ ଏବେବି ଆନ୍ଦୋଳିତ କରିଥାଏ।

ସୀତାରାମ ଅଗ୍ରୱାଲ

ବାଣପୁର: ଯାଜପୁରର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ମା’ ବିରଜାଙ୍କ ଚଳନ୍ତି ପ୍ରତିମା ମା’ ବିରଜାଈ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲା ବାଣପୁରର ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ବଣ ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ନୀଳାଦ୍ରି ପ୍ରସାଦରେ କେଉଁ ଆଦିମ କାଳରୁ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏବେ ଏହି ସ୍ଥାନ ଅବହେଳିତ ଅବସ୍ଥାରେ ପଡି ରହିଛି। ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଦେଇ ଗତି କରୁଛି ମନ୍ଦିର।

ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାର ବାଣପୁର ଏକ ସର୍ବ ପ୍ରାଚୀନ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ପର୍ଯ୍ୟଟନର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ସହର। ସାରା ରାଜ୍ୟରେ ସୁପରିଚିତ ଶକ୍ତି ପୀଠମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ମା’ ଭଗବତୀ ମନ୍ଦିର। କିନ୍ତୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ଠାରୁ ଆହୁରି ପ୍ରାଚୀନ ତଥା ମା’ ଭଗବତୀଙ୍କ ବଡ଼ ଭଉଣୀ ହେଉଛନ୍ତି ମା’ ବିରଜାଈ। ମା’ ବିରଜାଈଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଇତିହାସ ରହିଛି।

ବାଣପୁରର ପ୍ରଥମ ରାଜା ଯଦୁରାଜ ମାନସିହଂ ଏହି ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ଯାଜପୁର ସ୍ଥିତ ମା’ ବିରଜା ଓ ବାଣପୁର ସ୍ଥିତ ମା’ ବିରଜାଈଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆଚମ୍ବିତ କଲାପରି ଏକ ସୁନ୍ଦର ଲୋକ କଥା ରହିଛି।  ଯାଜପୁର ଅଞ୍ଚଳର ରାଜାଙ୍କୁ ମାରିବା ପାଇଁ ଏକ ଉଆଁସ ଷଡଯନ୍ତ୍ର କରାଯାଇଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ ରାଜା ଯଦୁରାଜ ମାନସିହଂଙ୍କୁ ମା’ ବିରଜା ସ୍ଵପ୍ନାଦେଶ ହୋଇ କହିଲେ, ଆଜି ରାତିରେ ତୁ ମୋର ବିଜେ ପ୍ରତିମାକୁ ନେଇ ତୁରନ୍ତ ଏହି ସ୍ଥାନ ଛାଡି ଅନ୍ୟତ୍ର ପଳାଇଯା। ଆଉ ଯେଉଁଠି ସକାଳ ପାଇବ ସେଠାରେ ମୋତେ ସ୍ଥାପନ କରିଦେବୁ। ମା’ ଙ୍କ ସ୍ଵପ୍ନାଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜା ବିଜେ ପ୍ରତିମା ଧରି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ପଳାଇ ଆସିଥିଲେ। ବାଣପୁର ନୀଳାଦ୍ରି ଅଞ୍ଚଳରେ ସକାଳ ପାଇ ଯିବାରୁ ରାଜା ସେଠାରେ ମା’ଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନା କରାଇଥିଲେ। ସେଠାକାର କନ୍ଧ ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଲୋକ ମାନେ ଯଦୁରାଜ ମାନସିହଂ ରାଜାଙ୍କୁ ସେଠାର ରାଜା ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିନେଲେ। ସେହି ଦିନ ଠାରୁ ଏଠାରେ ମା’ ବିରଜାଈ ପୂଜା ପାଇ ଆସୁଛନ୍ତି ବୋଲି ସ୍ଥାନୀୟ ଐତିହାସିକ ଡକ୍ଟର ସତ୍ୟ ଷଡ଼ଙ୍ଗୀ କୁହନ୍ତି।

ମା’ ବିରଜାଈଙ୍କ ସହ ମା’ ଭଗବତୀଙ୍କର ରହିଛି ମିଳିତ ପାରମ୍ପରିକ ରୀତିନୀତି। ମା’ ବିରଜାଈଙ୍କୁ ମା’ ଭଗବତୀଙ୍କ ବଡ ଭଉଣୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ମହାଳୟା ଅମବାସ୍ୟା ଦିନ ମା’ ବିରଜାଈ ଓ ମା’ ଭଗବତୀଙ୍କ ଚଳନ୍ତି ପ୍ରତିମା କାଠି ଠାକୁରାଣୀ ବିରାଟ ପଟୁଆରରେ ଦୁଇ ଭଉଣୀଙ୍କର ଭେଟ ହୁଅନ୍ତି। ମହାଳୟା ଅମବାସ୍ୟାକୁ ଭେଟ ଅମାବାସ୍ୟା ବୋଲି ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନେ କୁହନ୍ତି। ଏହା ବାଣପୁରର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା। ଆଉ କେଉଁଠାରେ ଏଭଳି ଭେଟ ଅମାବାସ୍ୟା କଥା ଶୁଣିବାକୁ ମିଳେନି।

ଆମ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ମା’ ବିରଜାଈଙ୍କର ସେବା କରି ଆସୁଛୁ। ମା’ ଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ମକର ମେଳା। ତାହା ସହ ଦଶହରା ଓ ଦୀପାବଳୀ। ମା’ ଙ୍କର ସକାଳେ ରାଶିତେଲ, ହଳଦୀ ଓ ସିନ୍ଦୁରରେ ମାଜଣା କରାଯାଇ ପଣା ପୂଜା ହୁଏ। ସକାଳୁ ସନ୍ଧ୍ୟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରୀତିନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଏ ବୋଲି ମା’ ଙ୍କ ପୂଜକ ସୁର ପରିଛା କହିଛନ୍ତି।

ରାଜ୍ୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ବାହାରୁ ବାଣପୁରକୁ ଭକ୍ତ ଓ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ବର୍ଷ ତମାମ ଆସନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏତେ ଉଚ୍ଚ କୋଟିର ଐତିହାସିକ ମା’ ବିରଜାଈଙ୍କ ପୀଠ ଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ତାର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ହୋଇପାରିନାହିଁ । ମନ୍ଦିର ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ସରକାରୀ ନାମ ଫଳକ ଟିଏ ବି ନାହିଁ। ପିଇବା ପାଣି, ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ଶୌଚାଳୟ ନଥିବାରୁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ ଆସୁଥିବା ଭକ୍ତ ମାନେ ନାନା ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖିନ ହୁଅନ୍ତି। ତାହା ସହ ମନ୍ଦିର ଚର୍ତୁପାର୍ଶ୍ୱ ଅଳିଆ ଆବର୍ଜନାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏଣୁ ମା’ଙ୍କ ପୀଠ ପାଇଁ କିଛି ଉନ୍ନତିମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉ ବୋଲି ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳ ବାସିନ୍ଦା ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି।