ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଏକ ନୂତନ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗଠନ ଦିଗରେ ଏକ ବଡ଼ ଏବଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି। ବିଶ୍ୱର ୨୦ଟି ଧନୀ ଓ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶର ସଂଗଠନ ଜି-୨୦ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘ (ଏୟୁ)ର ୫୪ଟି ଦେଶକୁ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି। ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କୂଟନୀତି ଦୁନିଆରେ ଏହାକୁ ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ସଠିକ ରଣନୀତିଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଛି। ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୯-୧୦ରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଜି-୨୦ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅତିଥିଭାବେ ଭାରତ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଛି। ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧିଶୀଳ ଅର୍ଥନୀତିଭାବେ ଏୟୁକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟତା ଦେବାକୁ ଭାରତ ଜି-୨୦ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଛି। ବ୍ରିଟେନ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଜର୍ମାନୀ ଭଳି ଦେଶ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ହୃଦୟରୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି। ସେହିପରି ଜି-୨୦ର ୧୧ ଜଣ ସଦସ୍ୟ କେବଳ ମୌଖିକ ସମର୍ଥନ ଦେଇଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ହେଉଛନ୍ତି ୟୁରୋପୀୟ ସଂଘଦେଶ।
ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ନିଶ୍ଚୟ ଚୀନ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟକର ହୋଇଥିବ
ଖଣିଜ ସମୃଦ୍ଧ ଏହି ମହାଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବା ପାଇଁ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ଏବଂ ସହାୟତାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଆଜି ଚୀନ ଭଳି ଦେଶ ଆଫ୍ରିକାର ସମ୍ବଳ ଉପରେ ନଜର ରଖିଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ନାଁ’ରେ ଋଣ ଜାଲରେ ପକାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ତା’ପରେ ଏହାର ସମ୍ବଳକୁ ଶୋଷଣ କରୁଛନ୍ତି। ସ୍ୱାଭାବିକଭାବେ ଏୟୁକୁ ଜି-୨୦ର ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଚୀନ ସମେତ ଏଭଳି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବିରୋଧ କରିଛନ୍ତି। ତେବେ ୫୪ଟି ଦେଶର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସଂଗଠନ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘକୁ ଜି-୨୦ରେ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟତା ମିଳିବ ବୋଲି ଭାରତ ନିଶ୍ଚିତ। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ଜି-୨୦ ଦେଶର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଚିଠି ଲେଖି ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟତା ଦେବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ବ୍ୟାପକ ସମର୍ଥନ ମିଳିଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଦେଶ କିଛି ଆପତ୍ତି ଜଣାଇଥିଲେ।
ଜି-୨୦ରେ ଏୟୁକୁ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟଭାବେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ନେଇ ସହମତି ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଭାରତର ପ୍ରୟାସରେ ଚୀନ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରକାଶ ଯେ ବସୁଧୈବ କୁଟୁମ୍ବକମ, ମହିଳାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ବିକାଶ, ଡିଜିଟାଲ ସାର୍ବଜନୀନ ଭିତ୍ତିଭୂମି, ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ଜୀବନଶୈଳୀ (ଲାଇଫ୍) ସମେତ ଅନେକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଭାରତ ସହମତି ପାଇଁ ଚାପ ପକାଉଥିବାରୁ ବେଜିଂ ଆପତ୍ତି ଉଠାଇଛି। ମିଳିଥିବା ସୂଚନା ଅନୁଯାୟୀ, ବ୍ରାଜିଲ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଅଟକାଇବା କିମ୍ବା ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିବାକୁ ଚୀନ ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଉଛି।
ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଅନେକାଂଶରେ ଚୀନକୁ ଯାଉଥିବା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ। ଜି-୨୦ ସଦସ୍ୟତା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ସ୍ଥାୟୀ ବିକାଶ ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ବୈଶ୍ୱିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ମତ ରଖିବାର ସୁଯୋଗ ଦେବ। ବାସ୍ତବରେ ଉଦୀୟମାନ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ଫାଇଦା ଉଠାଇବା ପାଇଁ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଚାଲିଛି। କେବଳ ଭାରତ ନୁହେଁ, ଚୀନ, ୟୁରୋପ ଓ ଆମେରିକା ଭଳି ଦେଶ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶର ସରକାରକୁ ଜିତାଇବା ଦୌଡ଼ରେ ଅଛନ୍ତି। ତେବେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ଚୀନ ଓ ଭାରତର ଆଭିମୁଖ୍ୟରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି। ଭାରତ ତା’ର ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସହଯୋଗ (ଆଇଟିଇସି) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ପାଦରେ ଠିଆ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବାବେଳେ ଚୀନ ସେଠାରେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇଁ ଋଣଦାତା ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଛି ଏବଂ ଋଣ ପରିଶୋଧ ନ କଲେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଉପନିବେଶ କରିବାକୁ ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଉଛି।
ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତ ପାଇଁ ବିପୁଳ ସମ୍ଭାବନା
ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପରେ ଯଦି ଜି-୨୦ର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟମାନେ ଆଫ୍ରିକାର ସମୃଦ୍ଧିରେ ଯୋଗଦାନ ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଏହା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ବିଶ୍ୱ ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବଜାର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇପାରିବ, ଯାହା ଭାରତକୁ ସିଧାସଳଖ ଫାଇଦା ଦେବ। ଆଫ୍ରିକାର ୫୪ଟି ଦେଶକୁ ରପ୍ତାନି ସୁଯୋଗରୁ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି ସହାୟତା ପାଇପାରିବ। ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଜି-୨୦ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅଂଶ ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ରହିଛି ଏବଂ ଯଦି ଆଫ୍ରିକାକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ ତେବେ ଏହା ୮୦ ପ୍ରତିଶତକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ। ଭାରତ ସରକାର ୨୦୦୩ ମସିହାରେ ‘ଫୋକସ୍ ଆଫ୍ରିକା ପ୍ରୋଗ୍ରାମ’ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
ମେ’ ମାସରେ ଏକଜିମ୍ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ମହାସଂଘ (ସିଆଇଆଇ) ସହଯୋଗରେ ଭାରତ-ଆଫ୍ରିକା ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା। ଏୟୁର ବର୍ତ୍ତମାନର ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (ଜିଡିପି) ଏକ ଟ୍ରିଲିୟନ ଡଲାରରୁ ଅଧିକ, ଯାହା ୟୁରୋପର ଭୌଗୋଳିକ ଆକାର ସହିତ ପ୍ରାୟ ସମାନ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ୱର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇପାରିବେ। ଭାରତର ଜିଡିପି ତା’ଠାରୁ ପ୍ରାୟ ତିନି ଗୁଣ ଅଧିକ, ଯାହା ଭାରତୀୟ ଏବଂ ବିକଶିତ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସେମାନଙ୍କର ବାଣିଜ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ।
ଭାରତ-ଆଫ୍ରିକା ସମ୍ପର୍କର ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ
ବାଣିଜ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ଓ ଆଫ୍ରିକାର ସହଯୋଗର ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ରହିଛି। ଏୟୁର ଜି-୨୦ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଭାରତର ସମର୍ଥନ ଏହି ଭାଗିଦାରୀର ସ୍ୱାଭାବିକ ପରିଣାମ। ଏହା କେବଳ ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ନୁହେଁ ବରଂ ରଣନୈତିକ। ଏହା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ଜ୍ଞାନ ବାଣ୍ଟିବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦର୍ଶାଏ। ଏହା ଭାରତର ବଢୁଥିବା ଅର୍ଥନୀତି ଏବଂ ଭୂ-ରାଜନୀତିରେ ବଢ଼ୁଥିବା ଆଧିପତ୍ୟ କାରଣରୁ ଭାରତର ଉଦୀୟମାନ ସ୍ଥିତିର ଏକ ପ୍ରତୀକ। ଏୟୁକୁ ଭାରତର ସମର୍ଥନ ବ୍ରିକ୍ସ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ବଡ଼ ବାର୍ତ୍ତା ଦେବ।
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ (ୟୁଏନ୍)ର କ୍ଷମତା କରିଡରରେ ଆଫ୍ରିକାର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି।
ଆଫ୍ରିକା ସହ ଭାରତର ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ ୨୦୨୨ରେ ୯.୨୬ ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧୦୦ ବିଲିୟନ ଡଲାରରେ ପହଞ୍ଚିଥିବାବେଳେ ଆଫ୍ରିକା ସହ ଚୀନର ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ ୨୭୨ ବିଲିୟନ ଡଲାର ରହିଛି। ତେଣୁ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚୀନ୍ର ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ ଭାରତର ତୁଳନାରେ ବହୁତ ଗଭୀର ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି। ତେବେ ଯଦି ଆଫ୍ରିକାକୁ ଜି-୨୦ରେ ସାମିଲ କରାଯାଏ ତେବେ ଭାରତ ତା’ର ଆଫ୍ରିକୀୟ ସହଯୋଗୀଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କରେ ସୁଧାର ଆଣିପାରିବ।
ବିଶ୍ୱ ନେତା ଭାବରେ ଭାରତର ଆଉ ଏକ ଗଭୀର ଛାପ
ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘରେ ସାମିଲ ହେବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବ ଏପରି ଏକ ସମୟରେ ଆସିଛି ଯେତେବେଳେ ଦେଶ ଜି-୨୦ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରୁଛି। ଭାରତ ଏହାର ଏଜେଣ୍ଡାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା ଏବଂ ଜି-୨୦କୁ ଅଧିକ ବିବିଧ ଓ ବ୍ୟାପକ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଏକ ଅନନ୍ୟ ସୁଯୋଗଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଛି। ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପଥକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ। ଏଥିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ ଯଦି ପୃଥିବୀର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ଜି-୨୦ ଭଳି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ଏକ ରଣନୈତିକ ପଦକ୍ଷେପ ହେବ।
ଜି-୨୦ରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘର ପ୍ରବେଶକୁ ଭାରତର ସମର୍ଥନ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କୂଟନୀତିରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ମୁହୂର୍ତ୍ତ। ଏହା କେବଳ ଏୟୁର ଦାବିକୁ ମଜବୁତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ବିଶ୍ୱ ନେତା ଭାବରେ ଭାରତର ସ୍ଥିତିକୁ ମଧ୍ୟ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ। ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଦାରବାଦୀ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦେଶ ଭାବରେ ଭାରତର ଦାବିକୁ ଆହୁରି ସୁଦୃଢ଼ କରିବ ଯାହା ଏକ ଅଧିକ ସମାବେଶୀ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମର୍ଥନ କରେ। ଏହା ମଧ୍ୟ ଜି-୨୦ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ଯାହା ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତିର ଆହ୍ୱାନର ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି।
