ଚାଣକ୍ୟ ନୀତି: ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ମାନବ ଜୀବନ ହେଉଛି ଆଶା ଏବଂ ନିରାଶାର ମିଶ୍ରଣ। ଦୁନିଆରେ ଏପରି ପାଞ୍ଚଟି ଜିନିଷ ଅଛି, ଯାହା ସମୟ ସମୟରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ଏବଂ ସୁଖ ଦେଇଥାଏ। ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଧନ, ଶରୀର, ମନ, ବୁଦ୍ଧି ଏବଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା। ଆମେ କେଉଁ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ତାହା ଆମ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ଏକ ସୁଖମୟ ଜୀବନ ହେଉଛି ସଫଳତାର ଚାବି, କିନ୍ତୁ ଯଦି ନିରାଶାର ଘୂର୍ଣ୍ଣିବାତ୍ୟାରେ ଫସି ରହିଥା’ନ୍ତି, ତେବେ ଆମେ ସଫଳ ହେବାରେ ସମର୍ଥ ହେବୁ କି ନାହିଁ ଚିନ୍ତା କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଉ, ତେବେ ଜୀବନ ଅସୁବିଧାରେ ଗତି କରିବ। ଏକ ଶ୍ଳୋକ ମାଧ୍ୟମରେ ଚାଣକ୍ୟ ଏପରି ଜିନିଷ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ମୃତ୍ୟୁ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦେଇଥାଏ।
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଅପମାନ ଅପେକ୍ଷା ମୃତ୍ୟୁକୁ ଭଲ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ମୃତ୍ୟୁ କେବଳ କ୍ଷଣିକ ପାଇଁ କଷ୍ଟ ଦେଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଅପମାନର ଜୀବନ ମଣିଷକୁ ହତ୍ୟା କରିଥାଏ। ଏହି ବିବୃତ୍ତି ସହିତ ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ସମ୍ମାନରେ ଆପୋଷ ବୁଝାମଣା କରୁଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିଦିନ ଅପମାନିତ ହେବାକୁ ପଡିବ। ଏହିପରି ଲୋକମାନେ ଅପମାନର ପିତା ପିଇ ପିଇ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରନ୍ତି, ବାରମ୍ବାର ଅପମାନର ଶିକାର ହେଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ସମାଜରେ କମିଯାଏ, ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନାପସନ୍ଦ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ଏବଂ ଏପରିକି ତାଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଛାଡିଥା’ନ୍ତି।
ଏହିପରି ଅପମାନର ପ୍ରତିଶୋଧ ନିଅନ୍ତୁ:
ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯଦି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅପମାନ କରନ୍ତି, ତେବେ ଏହାକୁ ଥରେ ବହନ କରିବା ବୁଦ୍ଧିମାନ ଅଟେ। ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଅପମାନକୁ ସହ୍ୟ କରିବା ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିର ମହାନତାର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଯଦି ତାଙ୍କୁ ତୃତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଅପମାନ ବହନ କରିବାକୁ ପଡେ, ତେବେ ଏହାକୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ମୂର୍ଖତା କୁହାଯାଏ। ଯେତେବେଳେ କେହି ଆପଣଙ୍କୁ ଅପମାନିତ କରେ, ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଭାଷାରେ ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ, କାରଣ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ତୁମର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ। ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯଦି ଆପଣ ଅପମାନର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣଙ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅସ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଶତ୍ରୁ ସାମ୍ନାରେ ଆପଣଙ୍କର ହସ। ହସ ଦ୍ୱାରା ଆପଣ ତାଙ୍କୁ ସ୍ପର୍ଶ ନକରି ମଧ୍ୟ ଗଭୀର ଆଘାତ ଦେଇପାରିବେ।