କୁଶୀନଗର: ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଆଜି କୁଶୀନଗର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିମାନବନ୍ଦରର ଉଦଘାଟନ କରିଛନ୍ତି। ୨୬୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟରେ ଏହି ବିମାନବନ୍ଦର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି। ଏହା ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ଯାତ୍ରୀ ତଥା ବିହାରର ସଂଲଗ୍ନ ଜିଲ୍ଲା ପାଇଁ ଉପକୃତ ହେବ।
କୁଶୀନଗର ଇତିହାସ:
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଜନ୍ମ ପୂର୍ବରୁ କୁଶୀନଗର କୁସାୱତୀ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଜନ୍ମ ପରେ କୁଶିନାରା ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା। ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହା ଷୋହଳ ମହାଜନପାଦ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଥିଲା। କୁଶୀନଗର ମୌର୍ଯ୍ୟ, ସୁଙ୍ଗ, କୁଷାଣ, ଗୁପ୍ତ, ହର୍ଷ ଏବଂ ପାଲ ରାଜବଂଶର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ଥିଲା।
ଐତିହାସିକଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ କୁଶିନଗର କୋସଲ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା। ଏହା ପ୍ରଭୁ ରାମଙ୍କ ପୁତ୍ର କୁଶଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ନାମ କୁଶାବତୀ ହୋଇସାରିଛି। ଏଠାରେ ମିଳୁଥିବା କୁଶ ଘାସ ହେତୁ କୁଶାବତୀ ନାମ କରାଯାଇଥିଲା।
କୁଶୀନଗର ହେଉଛି ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ଥାନ। ଏହିଠାରେ ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧ ନିର୍ବାଣରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାଚୀନ ସ୍ତୁପ ଅଛି ଯାହା ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା। କୁଶୀନଗରରେ ଗୌତମ ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଅନେକ ମନ୍ଦିର ଅଛି।
ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପାଣିପାଗ ବିଜ୍ଞାନୀ ଆଲେକ୍ସଜାଣ୍ଡାର୍ କନିଙ୍ଗହମଙ୍କ ଦ୍ଵାରା କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଖନନଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରଭୁ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ୬.୧୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ମିଳିଥିଲା। ଏହା ପରେ, ୧୯୦୫ ରୁ ୧୯୦୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅଭିଯାନ ଜାରି ରହିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ସହ ଜଡିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବସ୍ତୁ ମିଳିଲା। ୧୯୦୩ ମସିହାରେ ବର୍ମା ଭିକ୍ଷୁ ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ର ସ୍ଵାମୀ ଭାରତକୁ ଆସି ମହାପରିନିର୍ବାଣ ମନ୍ଦିରକୁ ଜୀବନ୍ତ ମନ୍ଦିରରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ।
ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ କୁଶୀନଗର ଦେଓରିଆ ଜିଲ୍ଲାର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇ ରହିଲା। ମଇ ୧୩ ତାରିଖ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ, ଏହାକୁ କୁଶିନଗରକୁ ଏକ ଅଲଗା ଜିଲ୍ଲା କରାଯାଇଥିଲା।
ଭୌଗୋଳିକ ପରିସ୍ଥିତି:
କୁଶୀନଗର ୨୯୦୬ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହା ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୨୪ ରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଗୋରଖପୁର ଠାରୁ ଏହି ଜିଲ୍ଲାର ଦୂରତା ପ୍ରାୟ ୫୧ କିଲୋମିଟର। ବିହାର ରାଜ୍ୟ କୁଶୀନଗରଠାରୁ ୨୦ କିଲୋମିଟର ପୂର୍ବରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହି ଜିଲ୍ଲାର ଜନସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୩,୫୬୪,୫୪୪ ଅଟେ। ପୁରୁଷଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୧,୮୧୮,୦୫୫ ଏବଂ ମହିଳା ସଂଖ୍ୟା ୧,୭୪୬,୪୮୯ । କୁଶୀନଗର ଅଧୀନରେ ୬ ଟି ତହସିଲ, ୧୯ ପୋଲିସ ଷ୍ଟେସନ ଏବଂ ୧୬୨୦ ଗାଁ ଅଛି। ଏଠାରେ ହିନ୍ଦୀ ଏବଂ ଭୋଜପୁରୀ କଥିତ। ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ କୁସିନଗରର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୭୮.୪ ଅଟେ।
ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥାନ:
୧- ମହାନିର୍ବାଣ ମନ୍ଦିର:
ମହାନିର୍ବାଣ ମନ୍ଦିର କୁଶୀନଗରର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥାନ ଅଟେ। ଏଠାରେ ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ୬.୧୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି। ୧୮୭୬ ମସିହାରେ ଖନନ ସମୟରେ ଏହି ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ମିଳିଥିଲା। ଚୁନାର ବାଲୁକା ପଥର କାଟି ଏହି ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା। ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ଦର୍ଶାଏ ଯେ ଏହି ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ପଞ୍ଚମ ଶତାବ୍ଦୀ ସହିତ ଜଡିତ।
୨- ନିର୍ବାଣ ସ୍ତୁପ:
୧୮୭୬ ମସିହାରେ ଏହି ସ୍ତୁପ ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର ଉଚ୍ଚତା ୨.୭୪ ମିଟର। ଖନନ ସମୟରେ ଏକ ତମ୍ବା ଡଙ୍ଗା ମିଳିଥିଲା। ଏଥିରେ ଥିବା ଲେଖା ଅନୁଯାୟୀ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଚିତାର ପାଉଁଶ ସେଥିରେ ରଖାଯାଇଥିଲା।
୩- ମଥାକୁଆଁର ମନ୍ଦିର:
ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ବାଣ ସ୍ତୁପ ଠାରୁ ୪୦୦ ଗଜ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ୧୦-୧୧ ଶତାବ୍ଦୀ ସହିତ ଜଡିତ। ଖନନ ସମୟରେ ଏକ ମଠର ମୃତଦେହ ମଧ୍ୟ ମିଳିଛି।
୪- ରାମଭର ସ୍ତୁପ:
୧୫ ମିଟର ଉଚ୍ଚ ରାମଭର ସ୍ତୁପ ମହାପରିନିର୍ବାଣ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ୧.୫ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ମହାତ୍ମା ବୁଦ୍ଧଙ୍କୁ ଏଠାରେ ସମାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା।