ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟ ସଂହିତା, ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସଂହିତା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ପ୍ରମାଣ ବିଲ୍-୨୦୨୩ ଲୋକସଭାରେ ପାରିତ ହୋଇଛି। କେନ୍ଦ୍ର ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଅମିତ ଶାହ କହିଛନ୍ତି ଯେ ତିନିଟି ଅପରାଧିକ ଆଇନ ବଦଳରେ ବିଲ୍ଗୁଡ଼ିକ ଦାସତ୍ୱର ମାନସିକତାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବା ଏବଂ ଔପନିବେଶିକ ଆଇନରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ପାଇଁ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।
ଶାହ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ୱାଧୀନତା, ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କ ସମାନ ବ୍ୟବହାରର ତିନିଟି ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ। ଲୋକସଭା ପରେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ବିତର୍କ ହେବ, ସେଠାରୁ ପାରିତ ହେବା ପରେ ଲାଗୁ ହେବ ଆଇନ। ଏହି ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ବର୍ତ୍ତମାନର ଆଇପିସି, ସିଆରପିସି ଏବଂ ଭାରତୀୟ ପ୍ରମାଣ ଆଇନର ସ୍ଥାନ ନେବ।
ବର୍ତ୍ତମାନର ଆଇପିସିରେ ୫୧୧ଟି ଧାରା ରହିଥିବାବେଳେ ନୂଆ ଆଇନ ଅର୍ଥାତ୍ ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟ ସଂହିତାରେ ୩୫୮ଟି ଧାରା ରହିଛି । ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ମିଳିବା ପରେ ନୂଆ ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ଏବଂ ଏହା ନୂଆ ମାମଲା ପାଇଁ ଲାଗୁ ହେବ।ନୂଆ ଆଇନରେ ମବ୍ ଲିଞ୍ଚିଂ ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି।
ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟ କୋଡରେ ନୂତନ ଧାରା
ଆଇପିସି ବଦଳରେ ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟ ସଂହିତା-୨୦୨୩ ଅଣାଯାଇଛି। ଏବେ ନଜର ପକାଇବା କେଉଁ ଧାରାରେ ଅପରାଧକୁ ଏଥିରେ ରଖାଯାଇଛି। ଧାରା-୩୪ରୁ ୪୪ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି। ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ଅପରାଧକୁ ଧାରା-୬୧ରେ ରଖାଯାଇଛି।
୧୨ ବର୍ଷୀୟା ନାବାଳିକାଙ୍କୁ ଦୁଷ୍କର୍ମ ଅଭିଯୋଗରେ ଅଭିଯୁକ୍ତକୁ ଫାଶୀ
ମହିଳା ଓ ଶିଶୁଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅପରାଧକୁ ଧାରା-୬୩ରୁ ୯୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖାଯାଇଛି। ଦୁଷ୍କର୍ମକୁ ୬୩ରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି। ଦୁଷ୍କର୍ମ ମାମଲାରେ ଦଣ୍ଡ ବିଧାନ ପାଇଁ ଧାରା-୬୪ରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। ଧାରା ୭୦ରେ ଗଣଦୁଷ୍କର୍ମର ସଂଜ୍ଞା ଦିଆଯାଇଛି। ନାବାଳିକାଙ୍କୁ ୧୨ ଦୁଷ୍କର୍ମ କରିବା ଅଭିଯୋଗରେ ଯଦି କେହି ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ତେବେ ତାଙ୍କୁ ଫାଶୀ କିମ୍ବା ଆଜୀବନ କାରାଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରାଯାଇପାରେ।
ବିବାହର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେବା ଦୁଷ୍କର୍ମଠାରୁ ଭିନ୍ନ
ବିବାହର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ଶାରୀରିକ ସମ୍ପର୍କ ରଖିବାକୁ ଦୁଷ୍କର୍ମ ପରିସରରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଛି। ଏହାକୁ ଏକ ପୃଥକ୍ ଅପରାଧଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଧାରା-୬୯ରେ ଏହାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି। ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେଲେ ସର୍ବାଧିକ ୧୦ ବର୍ଷ ଜେଲ୍ ଦଣ୍ଡ ରହିଛି।
ଶାରୀରିକ କ୍ଷତିର ଅପରାଧ
କାହାର ଦେହ ଉପରେ ହେଉଥିବା ଅପରାଧକୁ ୧୦୦ରୁ ୧୪୪ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଏ। ହତ୍ୟାର ସଂଜ୍ଞା ଧାରା-୧୦୧ ଅନୁଯାୟୀ ଏବଂ ହତ୍ୟା ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ଧାରା-୧୦୩ ଅଧୀନରେ ରହିଛି । ଦଫା-୧୦୮ ଓ ହତ୍ୟା ଉଦ୍ୟମ ଧାରା-୧୦୯ ଅନୁଯାୟୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଛି। ଧାରା-୧୧୧ ଅନୁଯାୟୀ ସଂଗଠିତ ଅପରାଧକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ଆତଙ୍କବାଦ ଆଇନକୁ ଧାରା-୧୧୩ରେ ରଖାଯାଇଛି। ପୂର୍ବ ଆଇପିସିରେ ଏହି ଅପରାଧଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନ ଥିଲା। ଏଥିପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଆଇନ ରହିଛି।
ମବ୍ ଲିଞ୍ଚିଂରେ ଫାଶୀ
ମବ୍ ଲିଞ୍ଚିଂ ମାମଲାରେ ୭ ବର୍ଷ କାରାଦଣ୍ଡ କିମ୍ବା ଆଜୀବନ କାରାଦଣ୍ଡ କିମ୍ବା ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି। ୨୦୧୮ ଜୁଲାଇ ୧୭ତାରିଖରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଥିଲେ ଯେ ଭିଡ଼ ହିଂସା ଓ ମବ୍ ଲିଞ୍ଚିଂ ମାମଲାରେ ତୁରନ୍ତ ଏଫଆଇଆର ରୁଜୁ କରାଯାଉ। ଏଥିସହ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯିବ ବୋଲି ନିମ୍ନ ଅଦାଲତକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା। ଏବେ ସରକାର ଆଇନରେ ଏହାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି।
ଦେଶଦ୍ରୋହ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଚ୍ଛେଦ
ଦେଶ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବା, ନିଜର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରକ୍ଷା କରିବା ଏବଂ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ସଂଗ୍ରହ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନୂଆ ଆଇନରେ ଧାରା-୧୪୭ରୁ ୧୫୮ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ପୂର୍ବରୁ ଆଇପିସିର ଧାରା-୧୨୪(ଏ)ରେ ଦେଶଦ୍ରୋହ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ନୂଆ ଆଇନରେ ଦେଶଦ୍ରୋହ ବିଷୟରେ ପୃଥକ୍ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ ।
ସିଆରପିସି ବଦଳରେ ଭାରତୀୟ ବେସାମରିକ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କୋଡ୍
ଏଥିରେ ଏଫଆଇଆରଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କେସ୍ ଡାଏରୀ ଓ ଚାର୍ଜସିଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମଗ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଡିଜିଟାଇଜ୍ କରିବା ଏବଂ ସେହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ପରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି।
କୋଡରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ଯେ କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୋଲିସଦ୍ୱାରା ସନ୍ଧାନ ଏବଂ ଜବତ ସମୟରେ ଭିଡିଓଗ୍ରାଫି ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ।
ଏହି ବିଲରେ ଏଫ୍ଏସ୍ଏଲ୍ ମୋବାଇଲ୍ ଟିମ୍କୁ ଅପରାଧ ସ୍ଥଳ ପରିଦର୍ଶନ କରିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରାଯାଇଛି ଯେଉଁଠାରେ ୭ ବର୍ଷ କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧ ଘଟିଛି। ପୁଲିସକୁ ଅଟକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରିବାରକୁ ଲିଖିତଭାବେ ଜଣାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଅଫଲାଇନ ବ୍ୟତୀତ ପରିବାରକୁ ଅନଲାଇନରେ ମଧ୍ୟ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ।ସାମାନ୍ୟ ଅପରାଧ ପାଇଁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେଲେ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କୁ ଗୋଷ୍ଠୀ ସେବା ସହ ଯୋଡ଼ିବା ପାଇଁ ବିଲରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି।
ନୂଆ ବିଲରେ ଉଭୟ ପୁଲିସ ଓ ଅଦାଲତଙ୍କୁ ତଦନ୍ତ, ଚାର୍ଜସିଟ୍ ଦାଖଲ ଓ ରାୟ ଶୁଣାଇବା ପାଇଁ ସମୟ ଦିଆଯାଇଛି। ପୁଲିସକୁ ୯୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଚାର୍ଜସିଟ୍ ଦାଖଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଅଦାଲତଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମେ ଏହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରିବ।
୩ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରାଯିବ। ୭ ଦିନ ଭିତରେ ଅନଲାଇନରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ନିଷ୍ପତ୍ତି।
ବିଲରେ ଏକ ନୂଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଅଣ୍ଡରୱାର୍ଲ୍ଡ ଡନ୍ ଦାଉଦ ଇବ୍ରାହିମ୍ଙ୍କ ଭଳି ପଳାତକଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମଧ୍ୟ କୋର୍ଟରେ ବିଚାର କରାଯିବ। ଯଦି କୌଣସି ମହିଳାଙ୍କ ସହ କୌଣସି ଅପରାଧ ହୋଇଛି ଏବଂ ସେ ଏତଲା ରୁଜୁ କରିବାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି, ତେବେ ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଥାନାରେ ଜଣେ ମହିଳା କନେଷ୍ଟବଳ ଅଛନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ମହିଳା କନଷ୍ଟେବଳଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ପୀଡ଼ିତାଙ୍କ ବୟାନ ରେକର୍ଡ କରି ପୋଲିସକୁ ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।
ଭାରତୀୟ ପ୍ରମାଣ କୋଡ୍ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ ପ୍ରମାଣର ପରିସରକୁ ବିସ୍ତାର କରିଥାଏ। କାଗଜ ରେକର୍ଡ ଭଳି ଏହି ପ୍ରମାଣ ମଧ୍ୟ ଆଇନଗତଭାବେ ବୈଧ ହେବ।
ଆଇପିସିରେ ସମଲିଙ୍ଗୀ ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା, ତାହା ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟ ସଂହିତାରେ ନାହିଁ। ଯଦି କେହି ଜୋରଜବରଦସ୍ତ ଏଭଳି ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ତେବେ ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ କ’ଣ ହେବ ତାହା ମଧ୍ୟ ବିତର୍କର ବିଷୟ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ସିଭିଲ ପ୍ରୋସିଜର କୋଡରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ମାମଲାର ଶୁଣାଣି ଶେଷ ହେବାର ୩୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଅଦାଲତ ରାୟ ଶୁଣାଇବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପ୍ରୟାସ କରିବେ।
ଏଥିସହ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ରାୟ ଶୁଣାଇବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଦାଲତକୁ ୬୦ ଦିନର ବାହ୍ୟ ସମୟ ସୀମା ଦିଆଯାଇଛି। ଧାରା ୩୫୩ ଅନୁଯାୟୀ କ୍ରିମିନାଲ ପ୍ରୋସିଜର କୋଡ୍ (ସିଆରପିସି)ରେ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ତୁରନ୍ତ ଖୋଲା ଅଦାଲତରେ କିମ୍ବା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ରାୟ ଶୁଣାଯିବ।
୨୦୦୧ମସିହାରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏକ ରାୟରେ ଅଧସ୍ତନ ଅଦାଲତକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରି ରାୟ ଶୁଣାଇବା ପାଇଁ ୬ ସପ୍ତାହରୁ ୨ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୟ ସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। ତେବେ ଏହି ସମୟସୀମାକୁ ଖୁବ୍ କମ୍ ଅନୁସରଣ କରାଯାଇଛି।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ହାଇକୋର୍ଟ ବାରମ୍ବାର କହିଛନ୍ତି ଯେ ରାୟ ଶୁଣାଇବାରେ ଏଭଳି ବିଳମ୍ବ ନ୍ୟାୟିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସକୁ କ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ କରିବାର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ।
ଯୁକ୍ତି ଶେଷ ହେବାର ୬ ମାସ ପରେ ମଧ୍ୟ ମାମଲାର ରାୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇନଥିବା ଦର୍ଶାଇ ଚଳିତ ବର୍ଷ ମେ ମାସରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଏକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଶୁଣାଣିକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିବା ପାଇଁ ବିସ୍ତୃତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ମାମଲାର ପୁନଃ ଶୁଣାଣିକୁ ଅନ୍ୟ ଖଣ୍ଡପୀଠକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ ହାଇକୋର୍ଟଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ।
ଲୋକସଭାରେ ବିଲ୍ ଉପରେ ବିତର୍କ ବେଳେ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଅମିତ ଶାହା କହିଛନ୍ତି, ପୂର୍ବରୁ ରାୟ ଓ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବହୁତ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ ଥିଲା। ଆମେ ଏହାକୁ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଛୁ।
ଏହାବ୍ୟତୀତ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ସୁରକ୍ଷା ସଂହିତା ମଧ୍ୟ କୌଣସି ମାମଲାରେ ଅଭିଯୁକ୍ତବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କୋର୍ଟରେ ହାଜର ନ ହେଲେ ଦୋଷମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସମୟସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଛି।
ଧାରା-୨୭୨ର ଯେତେବେଳେ ଅଭିଯୋଗ ଉପରେ ଶୁଣାଣି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ଏବଂ ମାମଲାର ଶୁଣାଣି ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କୌଣସି ଦିନରେ ଅଭିଯୋଗକାରୀ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିବେ ଏବଂ ଅପରାଧ ଆଇନଗତ ଭାବରେ ଜଟିଳ ହୋଇପାରେ କିମ୍ବା ଏକ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧ ନୁହେଁ, ସେତେବେଳେ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ ଅଭିଯୋଗକାରୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ବିବେକ ଅନୁଯାୟୀ ଉପସ୍ଥିତ ରହିବାକୁ ତିରିଶ ଦିନ ସମୟ ଦେଇପାରିବେ। ଯେ କୌଣସି ସମୟରେ ଚାର୍ଜସିଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କୁ ଦୋଷମୁକ୍ତ କରିପାରିବେ।
ପ୍ରଚଳିତ ସିଆରପିସିରେ ଅଭିଯୋଗକାରୀଙ୍କୁ ନୋଟିସ୍ ଜାରି କରିବା କିମ୍ବା ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କୁ ଦୋଷମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପାଇଁ କୌଣସି ସମୟସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇନାହିଁ। ସିଆରପିସି ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସମୟସୀମା ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ବିବେକ ଉପରେ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଏ।