Tag: ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ବିଧାନସଭାର ବିଜୟ ଓ ପରାଜୟଠାରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା ରହିବା ଉଚିତ। ଦୁର୍ବଳ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଗମ୍ଭୀର ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିବ ଏବଂ ଏହାର ଦକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ହ୍ରାସ କରିବ।

ଚଳିତ ବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨ ତାରିଖରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ରାୟରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏହି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ। ସେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂସଦ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁନାହିଁ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ କମିଟିର ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି କରାଯିବ। ଏଥିରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏବଂ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ସାମିଲ ହେବେ।

ଏବେ ସରକାର ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଆଇନ ତିଆରି କରିବାକୁ ଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଏଥିରେ ସାମିଲ କରାଯାଇନାହିଁ। ଅଗଷ୍ଟ ୧୦ତାରିଖରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଏକ ବିଲ୍ ଆଗତ କରିଥିଲେ। ଏହାର ନାମ ହେଉଛି- ‘ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ନିଯୁକ୍ତି, ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) ବିଲ, ୨୦୨୩’।

ନୂଆ ଆଇନ ଲାଗୁ ହେବା ପରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଗଠିତ ତିନି ଜଣିଆ କମିଟି ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବେ। ଏଥିରେ ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏବଂ ଜଣେ ମନୋନୀତ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀ ରହିବେ। ମନୋନୀତ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନାମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଥିର କରିବେ।

ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଥିଲେ- ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ଦରକାର

୨୦୧୮ରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ନେଇ ଏକାଧିକ ପିଟିସନ ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିଲା। ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଅର୍ଥାତ୍ ସିଇସି ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଅର୍ଥାତ୍ ଇସି ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ କଲେଜିୟମ ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଉ ବୋଲି ସେମାନେ ଦାବି କରିଛନ୍ତି।

ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏହି ସବୁ ଆବେଦନକୁ ଏକାଠି କରି ୫ ଜଣିଆ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠକୁ ପଠାଇଥିଲେ। ଜଷ୍ଟିସ ଅଜୟ ରସ୍ତୋଗି, ଜଷ୍ଟିସ ଅନିରୁଦ୍ଧ ବୋଷ, ଜଷ୍ଟିସ ହୃଷିକେଶ ରାୟ ଓ ଜଷ୍ଟିସ ସିଟି ରବିକୁମାରଙ୍କୁ ନେଇ ୫ ଜଣିଆ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଜଷ୍ଟିସ୍ କେଏମ୍ ଯୋଶେଫ୍ ଏହି ଖଣ୍ଡପୀଠର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରୁଥିଲେ।

ଆହ୍ଲାବାଦ ହାଇକୋର୍ଟର ଆଇନଜୀବୀ ଅନୁପ ବରନୱାଲ, ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଓକିଲ ତଥା ବିଜେପି ନେତା ଅଶ୍ୱିନୀ ଉପାଧ୍ୟାୟ ଏବଂ ଆସୋସିଏସନ୍ ଫର୍ ଡେମୋକ୍ରାଟିକ୍ ରିଫର୍ମସ୍ (ଏଡିଆର) ଏହି ପିଟିସନ୍ ଦାଖଲ କରିଛନ୍ତି।

ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୨୪(୨) ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରିଥାନ୍ତି । ଯେହେତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶରେ ବାଧ୍ୟ । ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି । ଏହା କ୍ଷମତାରେ ଥିବା ଦଳଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନଙ୍କ ଅନୁଗତମାନଙ୍କୁ ଏହି ପଦରେ ନିଯୁକ୍ତ କରିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ ।

ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ, ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ କ୍ଷମତାରେ ଥିବା ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତି ନରମ ମନୋଭାବ ରଖୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଏକ ଧାରଣା ରହିଛି । ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ସମୟରେ ଶାସକ ସରକାରଙ୍କ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଆସିଥିବା ଅଭିଯୋଗ ପ୍ରତି ଆୟୋଗ ଯେତିକି କଠୋରତା ଦେଖାଉଛନ୍ତି, ସେତିକି ବିରୋଧୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଏଠାରେ ଏହାର ନିୟମ ବଦଳିଥାଏ ।
ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରମାନଙ୍କୁ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ସଂସ୍ଥା ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ସଂସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ । ୧୯୭୫ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଅନେକ କମିଟି ମଧ୍ୟ ଏହା ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ଭାରତର ୨୫୫ତମ ଆଇନ ଆୟୋଗଙ୍କ ରିପୋର୍ଟରେ ମଧ୍ୟ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଥିଲା ଯେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ କଲେଜିୟମ ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଉ । ଏଥିରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଓ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ସାମିଲ ହେବା ଦରକାର ।

ଗତ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨ ତାରିଖରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ୫ ଜଣିଆ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ କହିଥିଲେ ଯେ ସଂସଦ ଏ ନେଇ ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଉଚିତ । ଆଇନରେ ପରିଣତ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏବଂ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ସେମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବେ । ଅଦାଲତ କିଛି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଦେଇଛନ୍ତି…

ଏକ ଉତ୍ତମ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ସ୍ପଷ୍ଟତା ବଜାୟ ରଖିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ । ନଚେତ୍ ଏହାର ଶୁଭ ଫଳ ମିଳିବ ନାହିଁ । ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ସିଧାସଳଖ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବା ଭୁଲ । ଆମକୁ ଏକ ଦୃଢ଼ ଓ ଉଦାର ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପରିଚୟ ଆମ ମନରେ ବହନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଭୋଟର କ୍ଷମତା ସର୍ବୋଚ୍ଚ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦଳମାନେ କ୍ଷମତା ହରାଇପାରନ୍ତି । ତେଣୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ଜରୁରୀ ।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତିରେ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀଙ୍କ କୌଣସି ଭୂମିକା ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ବୋଲି ଆଇନ ଆୟୋଗ କହିଛନ୍ତି

୧୯୯୦ ଦଶକରେ ଆଇନମନ୍ତ୍ରୀ ଗୋସ୍ୱାମୀଙ୍କ କମିଟି ନିଜ ରିପୋର୍ଟରେ କହିଥିଲା ଯେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ସମସ୍ତ କମିଶନରନିଯୁକ୍ତିରେ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ରହିବା ଉଚିତ । ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଓ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିଯୁକ୍ତ କରିବା ଉଚିତ ।

୨୦୧୫ରେ ଆଇନ ଆୟୋଗ ଲେଖିଥିଲେ ଯେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗକୁ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଏହାର ପଦବୀ ନିଯୁକ୍ତିରେ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀଙ୍କ କୌଣସି ଭୂମିକା ନ ରହିବା ଜରୁରୀ ।

ଗୋସ୍ୱାମୀ କମିଟି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କମିଟିରେ ରଖିନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆଇନ ଆୟୋଗ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କମିଟିରେ ରଖିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ ।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ସରକାର ଆଣିଥିବା ବିଲରେ କ’ଣ ରହିଛି ?

ଆଇନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅର୍ଜୁନ ରାମ ମେଘୱାଲ ଗୁରୁବାର ରାଜ୍ୟସଭାରେ ‘ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ନିଯୁକ୍ତି, ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) ବିଲ, ୨୦୨୩’ ଆଗତ କରିଛନ୍ତି ।

ନୂଆ ବିଲ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଚୟନ ପାଇଁ ଏକ ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟି ରହିବ । କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଚିବଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏହି କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଛି । ଏହାବ୍ୟତୀତ ସଚିବ ପାହ୍ୟାର ଆଉ ଦୁଇ ଜଣ ଅଧିକାରୀ ରହିବେ । ଏହି ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟି କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଚୟନ କମିଟିକୁ ୫ ଜଣଙ୍କ ନାମ ସୁପାରିସ କରିବ ।

ଏହି ଚୟନ କମିଟିର ନେତୃତ୍ୱ ନେବେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ । ଏଥିରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତାଙ୍କ ସହ ଜଣେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ରହିବେ । କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚୟନ କରିବେ ।

ଏହି ଚୟନ କମିଟିରେ ଆଉ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ରହିବେ ନାହିଁ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ପ୍ରକାର ଚୟନ କମିଟିରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଆଧିପତ୍ୟ ରହିବ ।

ବିଲରେ ଏହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଚୟନ କମିଟି ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟିଦ୍ୱାରା ଦିଆଯାଇଥିବା ନାମ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ନାମଗୁଡ଼ିକୁ ବିଚାର କରିପାରେ । ଚୟନ କମିଟି ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଆଧାରରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଚୟନ କରିବ ନା ସର୍ବସମ୍ମତି କ୍ରମେ ତାହା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇନାହିଁ ।

ବିଲର ଧାରା ୮(୧)ରେ କେବଳ କୁହାଯାଇଛି ଯେ କମିସନର ଚୟନ ପାଇଁ ଚୟନ କମିଟି ଏହାର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଢଙ୍ଗରେ ଅନୁସରଣ କରିବ ।

ଏହି ବିଲ ଜରିଆରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ଚାକିରି ସର୍ତ୍ତାବଳୀ) ଆଇନ ୧୯୯୧କୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିଛନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୬ ବର୍ଷ କିମ୍ବା ୬୫ ବର୍ଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଯାହା ବି ପୂର୍ବରୁ ହେଉ । ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର କିମ୍ବା ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ପୁନଃ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯିବ ନାହିଁ ।

୨୦୨୨ ନଭେମ୍ବରରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ସଦସ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ କଲେଜିୟମ୍ ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିରୋଧ କରିଛନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ତୁଷାର ମେହେଟ୍ଟା କହିଥିଲେ ଯେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଉପସ୍ଥିତି ଦ୍ୱାରା ହିଁ ସ୍ୱାଧୀନତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତା ହାସଲ କରାଯାଇପାରିବ ବୋଲି ଧାରଣା ସମ୍ବିଧାନର ଭୁଲ ବ୍ୟାଖ୍ୟା । ଅର୍ଥାତ୍ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ସାମିଲ କରିବାକୁ ସରକାର ଆରମ୍ଭରୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।

ନୂଆ ବିଲ କ’ଣ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟର ଉଲ୍ଲଂଘନ ?

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବଳବତ୍ତର ରହିବ ବୋଲି ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ୍ ସରକାର ଏବେ ଏକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି ।

ତଥାପି; ସେତେବେଳେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଥିଲେ ଯେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ଦରକାର, କିନ୍ତୁ ବିଲରେ ଚୟନ କମିଟି ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବେ ସ୍ୱାଧୀନ ନା କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ସପକ୍ଷରେ ରହିଛି ତାହାକୁ ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି ।

ତିନି ଜଣିଆ ପ୍ୟାନେଲରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ଜଣେ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସାମିଲ କରାଯିବା ପରେ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏକ ପ୍ରକାର ନୀରବ ଦର୍ଶକରେ ରହିବେ ।

ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଟିଏସ୍ କୃଷ୍ଣମୂର୍ତ୍ତି କହିଛନ୍ତି ଯେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ସାମିଲ ନ କରିବା ସରକାରଙ୍କ ଅଧିକାର । ତେବେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବଦଳରେ ଲୋକସଭା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କୁ ସାମିଲ କରିବାକୁ ସରକାର ବିଚାର କରିପାରିଥାନ୍ତେ ।

ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବିଲରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ମାନ୍ୟତା ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ କରାଯାଇଛି ବୋଲି ଧାରଣା ଦିଆଯାଇଛି । ବିଶେଷଧିକାର ଓ ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସମକକ୍ଷ କରାଯିବ କି ? ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିପାରେ ।

ପୂର୍ବତନ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏସ୍ ୱାଇ କୁରେଶୀଙ୍କ ମତରେ ଏହି ନିଯୁକ୍ତି ସର୍ବସମ୍ମତିକ୍ରମେ ହେବା ଠିକ୍ ହେବ । ଏହା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟର ଉଲ୍ଲଂଘନ ନୁହେଁ, କାରଣ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଦାଲତ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ।

ସର୍ବସମ୍ମତିକ୍ରମେ ନିଯୁକ୍ତି ମିଳିଲେ ହିଁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଶ୍ୱସନୀୟ ହେବ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି । ଏହା ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତାଙ୍କୁ ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ଦେବ ବୋଲି ନୁହେଁ । ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟି ଦେଇଥିବା ୫ଟି ନାମ ମଧ୍ୟରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଚୟନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ଯଦି ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତାଙ୍କର କୌଣସି ନାମକୁ ନେଇ ଆପତ୍ତି ଥାଏ, ତେବେ ତାଙ୍କୁ ଆଉ ଏକ ବିକଳ୍ପ ଦିଆଯିବ । ତେବେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ କ୍ୟାବିନେଟ ସଚିବ ପାହ୍ୟା ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯିବାକୁ ନେଇ କୁରେଶୀ ଆପତ୍ତି ଉଠାଇଥିଲେ ।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତି ସଂକ୍ରାନ୍ତ ବିଲ୍କୁ ବିରୋଧୀ କାହିଁକି ବିରୋଧ କରୁଛନ୍ତି ?

ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏସ୍ ୱାଇ କୁରେଶୀ ଲେଖିଛନ୍ତି- ପ୍ରଥମେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଚିବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟି ଗଠନ କରାଯିବ । କିଏ ଚୟନ କରିବ ୫ ଜଣଙ୍କ ନାମ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତାଙ୍କ କମିଟି ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ପଦ ପାଇଁ ଏହି ୫ ଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣକୁ ଚୟନ କରିବ ।

ରାଜ୍ୟସଭାରେ କଂଗ୍ରେସ, ଆମ୍ ଆଦମୀ ପାର୍ଟି ସମେତ ଅନ୍ୟ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଏହି ବିଲକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ବିରୋଧରେ ସରକାର ବିଲ ଆଣି ଏହି ବିଲ୍କୁ ଦୁର୍ବଳ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବିରୋଧୀ ଦଳମାନେ କହିଛନ୍ତି ।

କଂଗ୍ରେସ ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ କେସି ବେଣୁଗୋପାଳ ସରକାରଙ୍କୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିଛନ୍ତି । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗକୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ (ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ)ଙ୍କ ହାତର କଣ୍ଢେଇରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଜବରଦସ୍ତ ପ୍ରୟାସ ବୋଲି ସେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପକ୍ଷପାତି ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କାହିଁକି ଅନୁଭବ କରୁଛନ୍ତି ? ଏହା ଏକ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ, ମନମୁଖୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟାୟ ବିଲ । ଆମେ ସବୁ ମଞ୍ଚରେ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରିବୁ ।

ଦିଲ୍ଲୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ଆପ୍ ନେତା ଅରବିନ୍ଦ କେଜ୍ରିଓ୍ଵାଲ ଟୁଇଟ୍ କରି କହିଛନ୍ତି- ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସଂସଦରେ ଆଇନ ଆଣି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ସେ ବଦଳାଇଦେବେ ବୋଲି ତାଙ୍କ ବାର୍ତ୍ତା ସ୍ପଷ୍ଟ । ଯଦି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଖୋଲାଖୋଲି ଭାବେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ କଥା ନ ମାନିବେ, ତେବେ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିପଜ୍ଜନକ ପରିସ୍ଥିତି ।

ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ କମିଟି ଗଠନ କରିଥିଲେ । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ମୋଦି ଏଭଳି ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ତାଙ୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରହିବ । ସେମାନେ ନିଜ ପସନ୍ଦର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର କରିପାରିବେ । ଏହା ନିର୍ବାଚନର ନିରପେକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ ।

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଗୁରୁବାର ରାଜ୍ୟସଭାରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ନିଯୁକ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) ବିଲ ଆଗତ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ବିଲକୁ ନେଇ ବିବାଦ ମଧ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ତିନି ଜଣିଆ କମିଟିକୁ ବିରୋଧ କରିଛନ୍ତି ବିରୋଧୀ। ଏହି ବିଲ ଅନୁଯାୟୀ, ଏବେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ଅନ୍ୟ କମିଶନରଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଗଠିତ ତିନି ଜଣିଆ କମିଟି ନିଯୁକ୍ତ କରିବେ। ଏହି କମିଟିରେ ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏବଂ ଜଣେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ସଦସ୍ୟ ରହିବେ। ନୂଆ ବିଲରେ ସିଜେଆଇଙ୍କୁ ସାମିଲ କରାଯାଇନାହିଁ। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ୨୦୨୩ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବର୍ତ୍ତମାନର ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଖାରଜ କରିଦେଇଥିଲେ। ଏବେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ସିବିଆଇ ମୁଖ୍ୟଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଭଳି ହେବ ବୋଲି କୋର୍ଟ କହିଥିଲେ । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ୫ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ରାୟରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଏବେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏବଂ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ କମିଟିର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ନିଯୁକ୍ତି ଦେବେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନିଯୁକ୍ତି ଦେଉଥିଲେ। ତେବେ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବର୍ତ୍ତମାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜାରି ରହିବ ବୋଲି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି।

ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତିରେ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀଙ୍କ ହସ୍ତକ୍ଷେପକୁ କମ କରିବା ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ଦେଇଥିବା ରାୟରେ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟ ପୂର୍ବରୁ ସରକାରଙ୍କ ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ।

ଯଦି ସଂସଦର ତଳ ସଦନରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ନ ଥିବେ, ତେବେ ଲୋକସଭାରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯିବ।

କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଚିବଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଗଠିତ ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟିରେ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମାମଲାରେ ଜ୍ଞାନ ଓ ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ସଚିବ ପାହ୍ୟାତଳେ ଏକ ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟି ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ।

ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଯୋଗଦେବେ। ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଚୟନ କମିଟି ବିଚାର ପାଇଁ ୫ ଜଣଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ପ୍ୟାନେଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବ। ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତିରେ ସିଜେଆଇଙ୍କର କୌଣସି ହସ୍ତକ୍ଷେପ ରହିବ ନାହିଁ।

ମୋଦି ସରକାରଙ୍କ ନୂଆ ବିଲକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ହଙ୍ଗାମା

ଗୁରୁବାର ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ବିଲ୍ ଅନୁଯାୟୀ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଚିବଙ୍କ ସହ ସମାନ ହେବ। ସିଇସି ଓ ଇସିଙ୍କ ସେବା ଓ ଆଚରଣକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ବର୍ତ୍ତମାନର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସେମାନଙ୍କୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ଦରମା ସହ ସମାନ ଦରମା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ।

ମାସିକ ଦରମା ମାତ୍ର ୨.୫୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା, କିନ୍ତୁ ସିଇସି ଓ ଇସି ଏବେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଚିବଙ୍କ ସମକକ୍ଷ, ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହ ନୁହେଁ।

ସଂସଦରେ ଏହି ବିଲ ପାରିତ ହେବା ପରେ ସିଇସି ଓ ଇସି ପ୍ରାଥମିକତା କ୍ରମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଠାରୁ ତଳେ ରହିବେ।

ଯେହେତୁ ସିଇସି ଏବଂ ଇସି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତି ନୁହଁନ୍ତି, କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଚିବଙ୍କ ସମକକ୍ଷ ହେବେ, ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରିବ। ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ଏହା ଏକ ଜଟିଳ ପରିସ୍ଥିତି ହୋଇପାରେ।

ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ନିଯୁକ୍ତି ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) ବିଲ- ୨୦୨୩ ରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସିଇସି କିମ୍ବା ଇସି ହେବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଯୋଗ୍ୟତା ମଧ୍ୟ ଯୋଡ଼ାଯାଇଛି।

ବିଲ ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯିବ।

ସେ ସଚିବ ପାହ୍ୟାର ସମାନ ପଦବୀରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ସମ୍ଭାଳିଛନ୍ତି ଏବଂ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ପରିଚାଳନାର ଅଭିଜ୍ଞତା ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଥିବା ଜଣେ ସଚ୍ଚୋଟ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇଥିବେ।

ଏହି ବିଲରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଯାଇଛି ଯେ ସିଇସି ଏବଂ ଇସି ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବା ତାରିଖଠାରୁ ୬ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିମ୍ବା ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଯିଏ ପୂର୍ବରୁ ଥିବ, ୬ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପଦରେ ରହିବେ।

ଯେଉଁଠି ଜଣେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ, ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମୁଦାୟ ୬ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ହେବ ନାହିଁ। ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଢଙ୍ଗରେ ରହିଛି।

ଏହି ବିଲ ଅନୁଯାୟୀ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ପୁନଃ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହେବେ ନାହିଁ।

ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତା, ସର୍ଚ୍ଚ କମିଟି ଗଠନ ଏବଂ ସିଇସି ଓ ଇସିରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଚୟନ କମିଟିର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ।

ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି କେବଳ ଚୟନ ସମିତିର ସମ୍ବିଧାନରେ କୌଣସି ପଦବୀ କିମ୍ବା ତ୍ରୁଟି କାରଣରୁ ଅବୈଧ ହେବ ନାହିଁ।

ସିଜେଆଇଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ୟାନେଲରେ ସାମିଲ

ବିଲ ଅନୁଯାୟୀ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି କମିଟିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଛି । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଜଣେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସାମିଲ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। ଏହାଦ୍ୱାରା ସରକାର ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ସଦସ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ରହିବ।

ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମିଳିବ

ଲୋକସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଏବଂ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକ ତିନି ଜଣିଆ କମିଟି ଗଠନ କରାଯିବ ବୋଲି ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ରାୟ ଦେବାର କିଛି ମାସ ପରେ ଏହି ବିଲ ଆସିଛି। ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସିଇସି ଓ ଇସି ଚୟନ କରାଯିବ। ଏହି କମିଶନରମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ସଂସଦଦ୍ୱାରା ସ୍ଥିର କରାଯାଏ।

କାହିଁକି ବିଲକୁ ବିରୋଧ କରିବେ?

ଆଇନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅର୍ଜୁନ ରାମ ମେଘୱାଲ ଗୁରୁବାର ରାଜ୍ୟସଭାରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ନିଯୁକ୍ତି ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) ବିଲ୍, ୨୦୨୩ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି।

କଂଗ୍ରେସ, ତୃଣମୂଳ, ଆପ୍ ଏବଂ ବାମପନ୍ଥୀ ଦଳସମେତ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ହଙ୍ଗାମା ମଧ୍ୟରେ ଏହି ବିଲ ଆଗତ କରାଯାଇଥିଲା। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ସରକାର ଦୁର୍ବଳ ଓ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବିରୋଧୀ ଅଭିଯୋଗ କରିଛନ୍ତି। ତେବେ ଏହି ବିଲ ଆଣିବାର ଅଧିକାର ସରକାରଙ୍କର ରହିଛି ବୋଲି ବିଜେପି କହିଛି।

ବିଜେପି ର ଆଇଟି ସେଲ ମୁଖ୍ୟ ଅମିତ ମାଲବ୍ୟ କହିଛନ୍ତି, ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟ ପଢନ୍ତୁ। ବୈଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଭାବରୁ ସିଇସି ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏଥିପାଇଁ ସରକାରଙ୍କୁ ବିଲ ଆଣିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି।

ବରିଷ୍ଠ ଆଇନଜୀବୀ ପ୍ରଶାନ୍ତ ଭୂଷଣ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଏହି ବିଲ ସଂସଦରେ ପାରିତ ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ଅସାମ୍ବିଧାନିକ ହେବ ଏବଂ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି।

ଦିଲ୍ଲୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ କେଜ୍ରିଓ୍ଵାଲ କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ ପୂର୍ବରୁ କହିଥିଲି ଯେ ସରକାର ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ଯେକୌଣସି ଆଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବେ, ଯାହା ତାଙ୍କୁ ପସନ୍ଦ ନାହିଁ। ଏହା ଏକ ବିପଜ୍ଜନକ ପରିସ୍ଥିତି ଯାହା ନିର୍ବାଚନର ନିରପେକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ। କେଜ୍ରିୱାଲ ଅଭିଯୋଗ କରିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ପ୍ୟାନେଲରେ ବିଜେପିର ଦୁଇ ଜଣ ଏବଂ କଂଗ୍ରେସର ଜଣେ ସଦସ୍ୟ ରହିବେ। ତେଣୁ ଯିଏ ନିର୍ବାଚନ କମିଟିକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହେବ ସେ ଶାସକ ଦଳ ପ୍ରତି ଅନୁଗତ ରହିବ।

କଂଗ୍ରେସ ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ (ସଂଗଠନ) କେସି ବେଣୁଗୋପାଳ ଏହାକୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ (ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ)ଙ୍କ ହାତର କଣ୍ଢେଇ କରିବା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗକୁ ଏକ ଖୋଲା ପ୍ରୟାସ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି। ପକ୍ଷପାତି ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କାହିଁକି ଅନୁଭବ କରୁଛନ୍ତି? ଏହା ଏକ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ, ମନମୁଖୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟାୟ ବିଲ। ଆମେ ସବୁ ମଞ୍ଚରେ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରିବୁ।

୨୦୨୪ ନିର୍ବାଚନରେ ଦୁର୍ନୀତି କରିବା ଦିଗରେ ଏହା ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ପଦକ୍ଷେପ ବୋଲି ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସ ଅଭିଯୋଗ କରିଛି।

କଂଗ୍ରେସ ସାଂସଦ ତଥା ଲୋକସଭାରେ ଦଳୀୟ ସଚେତକ ମଣିକମ ଟାଗୋର ଅଭିଯୋଗ କରିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଏବଂ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଅମିତ ଶାହ ଏହି ବିଲ ଆଣି ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି।

ସିପିଏମ୍ ନେତା ଜନ୍ ବ୍ରିଟାସ୍ କହିଛନ୍ତି, ଦେଶରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଏହା ଏକ ପ୍ରୟାସ । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଥିଲେ ଯେ ଇସି ନିଯୁକ୍ତି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ହେବା ଉଚିତ ଯାହା ସ୍ୱାଧୀନ।

୨୦୨୪ରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗରେ ନୂଆ ନିଯୁକ୍ତି

ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ (ଇସି)ରେ ନୂଆ ନିଯୁକ୍ତି ଆସନ୍ତା ବର୍ଷ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ହେବ। ଫେବ୍ରୁଆରି ୧୪ ତାରିଖରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଅନୁପ ଚନ୍ଦ୍ର ପାଣ୍ଡେ ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସ ପୂରଣ ହେବା ପରେ ଅବସର ନେବେ। ୨୦୨୪ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଘୋଷଣା ହେବାର କିଛି ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କ ଅବସର ନିଆଯିବ। ଗତ ଦୁଇ ଥର ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କୁ ନେଇ ବିବାଦ

୨୦୨୧ରେ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ଅମଲା ଏବଂ ଡେମୋକ୍ରାଟମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଏକ ଚିଠି ଲେଖିଥିଲେ। ଏଥିରେ ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ କିପରି ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଆଜି ବିଶ୍ୱସନୀୟତାର ସଙ୍କଟ ସହ ସଂଘର୍ଷ କରୁଛି।

୨୦୧୪ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟଶୈଳୀ ଉପରେ ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି। ଏପରିକି କରୋନାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଲହର ସମୟରେ ମଧ୍ୟ କୋଭିଡ ପ୍ରୋଟୋକଲ୍ ନ ମାନି ଅଯଥାରେ ନିର୍ବାଚନୀ ରାଲି ହେଉଥିବାରୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଥିଲା।

ଏପ୍ରିଲ ୨୦୨୧ରେ ମାଡ୍ରାସ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୀବ ବାନାର୍ଜୀ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ଉପରେ କଡ଼ା ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ, କରୋନାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଲହର ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଦାୟୀ। ହତ୍ୟା ଅଭିଯୋଗରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ବିରୋଧରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉ ବୋଲି ହାଇକୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି। ମେ ୨୦୧୯ରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଅଶୋକ ଲାଭାସା ମଧ୍ୟ ବୈଠକରେ ଯୋଗ ଦେବା ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ।

କ’ଣ ରହିଛି ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଢାଞ୍ଚା?

ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସର୍ବଦା ଏକ ବହୁସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂସ୍ଥା ହୋଇନାହିଁ। ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଗଠନ ହୋଇଥିଲା, ସେତେବେଳେ ୧୯୮୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୫ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେବଳ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଥିଲେ।

୧୬ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୮୯ରୁ ୧ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୯୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏଥିରେ ଦୁଇ ଜଣ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ମଧ୍ୟ ଥିଲେ। ଏହିପରି ଭାବରେ ଏହା ତିନି ଜଣ ସଦସ୍ୟ ହୋଇଥିଲା।

ଜାନୁଆରୀ ୨, ୧୯୯୦ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩୦, ୧୯୯୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ପୁଣି ଥରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଇଥିଲେ। ଅକ୍ଟୋବର ୧, ୧୯୯୩ରେ ଏହି ଆଇନରେ ପୁନର୍ବାର ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ଦୁଇ ଜଣ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗରେ ୩ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିଛନ୍ତି।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ନିଯୁକ୍ତିରେ ରାଜନୈତିକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ

୧୯୮୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୬ ତାରିଖରେ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବାବେଳେ ଆଇନରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ପଦସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥିଲା। ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଘୋଷଣାର କିଛି ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ଏହି ସବୁ ଘଟିଥିଲା। ତେଣୁ ଏହାକୁ ସମାଲୋଚନା କରାଯିବା ସହ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ସ୍ୱାଧୀନତା ସହ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିବା ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଥିଲା।

୧୯୯୦ ମସିହା ଜାନୁଆରି ୨ ତାରିଖରେ ଭିପି ସିଂହଙ୍କ ସରକାର ପୁଣି ଥରେ ନିୟମ ବଦଳାଇ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କୁ ଏକ ଜଣିଆ ସଂସ୍ଥାରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ।

୧୯୯୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ପହିଲାରେ ପିଭି ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ପୁଣି ଥରେ ନିୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ଏମଏସ ଗିଲ ଓ ଜିଭିଜି କୃଷ୍ଣମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ।

ସେହିଭଳି ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର (ଚାକିରି ସର୍ତ୍ତାବଳୀ) ଆଇନ, ୧୯୯୧କୁ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଛି। ଆଇନର ନାମ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ଜରିଆରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ସମାନ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯିବା ସହ ଅବସର ବୟସ ୬୫ ବର୍ଷ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା।

କଂଗ୍ରେସ ସରକାରଙ୍କ ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ତତ୍କାଳୀନ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଟିଏନ୍ ସେସନ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ଏହା ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ କରିବାର ପ୍ରୟାସ। କିନ୍ତୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ତାଙ୍କ ଆବେଦନକୁ ଖାରଜ କରିଦେଇଥିଲେ।

ଭୁବନେଶ୍ବର: ଆଗାମୀ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ-୨୦୨୪ ନିମନ୍ତେ ରାଜ୍ୟର ୮୫ ଜଣ ବରିଷ୍ଠ ଓ ଦକ୍ଷ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ମାଷ୍ଟର ଟ୍ରେନର ଭାବେ ଆଜି ଗୋପବନ୍ଧୁ ପ୍ରଶାସନିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଠାରେ ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି।

ଦୁଇଦିନିଆ ଏହି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଶିବିରରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ତଥା ଅତିରିକ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବ ଶ୍ରୀ ନିକୁଞ୍ଜ ବିହାରୀ ଧଳ ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି ଭାବେ ଯୋଗଦେଇ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ନିଷ୍ଠାର ସହ ତାଲିମ ଗ୍ରହଣ କଲେ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟ ସୁଗମ ଓ ସରଳ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ମାଷ୍ଟର ଟ୍ରେନରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଅଭିଭାଷଣରେ କହିଥିଲେ।

ପ୍ରକାଶଥାଉ କି ଏହି ଅଧିକାରୀମାନେ ଅନ୍‌ଲାଇନ୍‌ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ତାଲିମ ଓ ଦିଲ୍ଲୀ ଯାଇ ସେଠାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ନିର୍ବାଚନ ତାଲିମ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ଏଠାରୁ ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ତାଲିମ ଗ୍ରହଣ ପରେ ସେମାନେ ଜିଲ୍ଲା, ବ୍ଲକ୍‌ ଓ ପଞ୍ଚାୟତ ସ୍ତରରେ ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ତାଲିମ ପ୍ରଦାନ କରିବେ।

ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ଏହି ଦୁଇଦିନିଆ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ, ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଯାଞ୍ଚ ଓ ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହାର, ଜିଲ୍ଲା ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ଯୋଜନା, ପୁଲିଙ୍ଗ୍‌ ଦଳ ଓ ଭୋଟଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର, ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧି, ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ତଦାରଖ, ଗଣମାଧ୍ୟମ ଅଭିଯୋଗ, ଏମ୍‌ସିଏମ୍‌ସି, ପେଡ୍‌ ନୁ୍ୟଜ, ଭୋଟର ତାଲିକା: ସୁଇପ୍‌ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଇଭିଏମ୍‌, ଭିଭିପ୍ୟାଟ୍‌, ନିର୍ବାଚନ ସାମଗ୍ରୀ, ପୋଷ୍ଟାଲ ବାଲାଟ, ଭୋଟ ଗଣତି ଓ ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳ ଘୋଷଣା ଇତ୍ୟାଦି ସଂପର୍କରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି।

ଜାତୀୟ ସ୍ତରୀୟ ମାଷ୍ଟର ଟ୍ରେନର ଭାବେ ଅତିରିକ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ଶ୍ରୀ ଶତ୍ରୁଘ୍ନ କର, ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପ୍ରଶମନ ପ୍ରାଧିକରଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧକ ଶ୍ରୀ ସବ୍ୟସାଚି ହୋତା, ଯୁଗ୍ମ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ଶ୍ରୀ ପ୍ରମୋଦ କୁମାର ସାହୁ ପ୍ରମୁଖ ଉପସ୍ଥିତ ରହି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ।

ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଅତିରିକ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ସଂଘମିତ୍ରା ଶତପଥୀ, ଉପମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ପଦ୍ମଜା ଦାଶଙ୍କ ସହ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀ ଓ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ।