ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଜଙ୍ଗଲର ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ପରିଚାଳନା ଓ ନୂତନ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଂକ୍ରାନ୍ତ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନା କୋଡ୍-୨୦୨୩ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। କେନ୍ଦ୍ର ଜଙ୍ଗଲ, ପରିବେଶ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପକ୍ଷରୁ ଏହି ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନାକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଛି।
ଆଜି ଜୁନ ୧୭ ତାରିଖଟି ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱ ମରୁଭୂମି ବିସ୍ତାର ନିରୋଧ ଓ ମରୁଡି ପ୍ରତିରୋଧ ଦିବସ ଭାବେ ପାଳିତ ହୋଇଛି। ଏହି ଅବସରରେ ଡେରାଡୁନସ୍ଥିତ ଭାରତୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ଗବେଷଣା ଓ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ (ଆଇସିଏଫ୍ଆର୍ଇ) ସଦର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟଠାରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଜଙ୍ଗଲ ସମୂହର ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ତଥା ଜଙ୍ଗଲ ଓ ପରିବେଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସଚିବ ଚନ୍ଦ୍ରପ୍ରକାଶ ଗୋୟଲ (ଆଇଏଫ୍ଏସ୍) ଏହି ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନା କୋଡ୍ ୨୦୨୩କୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଥିଲେ।
ବିଶ୍ୱର ଯେଉଁ ଅଳ୍ପ କେତେକ ଦେଶରେ ଜଙ୍ଗଲର ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ପରିଚାଳନା ହେଉଛି ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଭାରତ ଅନ୍ୟତମ। ଏହି କାମ କରିବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନାର ବିଶେଷ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ତାହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଏହାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି। ୨୦୦୪ରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମେ ଏହି କୋଡ୍ ପ୍ରସ୍ତୁ୍ତ କରି ଜାତୀୟସ୍ତରରେ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଉପାୟରେ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା। ୨୦୧୪ରେ ଏହି ନୀତିରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ଏହାକୁ ଅଧିକ କ୍ରିୟାଶୀଳ କରିବାର ଉଦ୍ୟମ ହୋଇଥିଲା। ୨୦୧୪ର କୋଡ୍ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନାରେ ସମାନତା ଆଣିବା ସହ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଜଙ୍ଗଲ ଡିଭିଜନରେ ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନାକୁ ଉତ୍ତମ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଇବାରେ ଏକ ଦିଗ୍ଦର୍ଶନକାରୀ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଭାବେ କାମ କରିଥିଲା।
ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଭାରତରେ ଜଙ୍ଗଲର ସୁପରିଚାଳନା ଦରକାର ହୋଇଥାଏ। ପ୍ରାକୃତିକ ଐତିହ୍ୟର ସଂରକ୍ଷଣ, ପରିବେଶଗତ ସ୍ଥିରତା ରକ୍ଷା, ମୃତ୍ତିକାକ୍ଷୟ ରୋକିବା, ଜଳାଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃକ୍ଷରାଜିର ସୁରକ୍ଷା, ପାହାଡ ପର୍ବତ ଘେରା ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳ ବା ଡୁନ୍ଗୁଡିକର ଆକାର ବୃଦ୍ଧିକୁ ରୋକିବା, ଲୋକଙ୍କ ସହଯୋଗରେ ଗଛ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ଆଚ୍ଛାଦନ ବଢାଇବା ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲର ଉତ୍ପାଦକତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଏସବୁ କାରଣ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। ଏହାର ଉପଯୁକ୍ତ ପରିଚାଳନା ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ନ ହେଲେ ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ରହିଛି।
ଭାରତ ସହିତ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଯେଉଁ ବିଜ୍ଞାନ ଭିତ୍ତିକ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନା କାମ ଚାଲିଛି। ସେଥିରେ ନୂଆ ଉପାୟ, ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ, ନୂତନ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ତଥା ନୂଆ ନୂଆ କଥା ସବୁ କରାଯାଇଛି। ତେଣୁ ଜଙ୍ଗଲର ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ଏହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଆମକୁ ଜଙ୍ଗଲର ସୁପରିଚାଳନା କରିବାକୁ ପଡିବ।
ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନା (ନେଶନାଲ ୱାର୍କ ପ୍ଳାନ) କୋଡ୍-୨୦୨୩ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ। ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଅନୁସାରେ ଦେଶର ସବୁ ବନଖଣ୍ଡ ବା ଫରେଷ୍ଟ ଡିଭିଜନରେ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନା କାମ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ। ଏହି ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟ କିପରି କରାଯିବ ତାହା କୋଡ୍ -୨୦୨୩ରେ ସବିଶେଷ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ଏଥିରେ ଜଙ୍ଗଲର ଆକାର ବୃଦ୍ଧି, ନୂଆ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି ସହିତ ବୃକ୍ଷରୋପଣ, ଜଙ୍ଗଲର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ଏହାର ଜୈବ ବିବିଧତାର ସୁରକ୍ଷା, ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣ, ଜଳ ସମ୍ପଦର ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲର ଉତ୍ପାଦକତା ବୃଦ୍ଧି ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନାରେ ବନ୍ୟ ସମ୍ପଦର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଲାଭକୁ ଅତୁଟ ରଖି ଏଥିପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନୀତି, ଆଇନଗତ ଓ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଢାଞ୍ଚା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ପରିଚାଳନାରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି। ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନା କୋଡ୍ -୨୦୨୩ ଆବଶ୍ୟକ ତଥ୍ୟାବଳୀ ବା ଡାଟା ନିରନ୍ତର ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗ ସବୁକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛି। ଫଳରେ ପ୍ରାଦେଶିକ ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗ ସବୁ ନିୟମିତ ଡାଟା ସଂଗ୍ରହ କରି ଏହାକୁ ଅଧୁନାତନ କରିବେ। ଏସବୁ ଡାଟାକୁ ଏକାଠି କରାଯାଇ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀକୃତ ଡାଟାବେସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବ।
ଭାରତୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନାର ମାନ ବା ଇଣ୍ଡିଆନ ଫରେଷ୍ଟ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ଏହି କୋଡ୍ର ଅଂଶ ବିଶେଷ। ଏଥିରେ ଆମ ଦେଶର ବିବିଧ ଜଙ୍ଗଲ ପରିବେଶ ଓ ପରିତନ୍ତ୍ରକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି। ବଡ କଥା ହେଲା ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନାରେ ସମତା ଆଣିବାକୁ ଏଥିରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି। ନିରନ୍ତର ତଥା ପୋଷଣୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ କି କି ପ୍ରକାର ପଦକ୍ଷେପର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ତାହାଏହି କୋଡ୍ରେ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି। ସେହିଭଳି ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ପରିଚାଳନା ମାନ କିପରି ହେବ ତାହା ମଧ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରାଯାଇଛି।
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଓ ଜାତୀୟ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ଭିତ୍ତି କରି ଜଙ୍ଗଲର ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ପରିବେଶ ନୀତି ଓ ମାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଛି। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଯୋଜନା ଓ ଜଙ୍ଗଲ ପରିଚାଳନା ମାନ ଭାରତୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ସମୂହର ସୁପରିଚାଳନା ତଥା ରକ୍ଷଣା ବେକ୍ଷଣରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି।
