ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ସ୍ୱାଧୀନତା ପରଠାରୁ ଆମ ଦେଶ ପ୍ରତିବର୍ଷ ନିର୍ବାଚନକୁ ନେଇ ସଦାସର୍ବଦା ଘୂରି ବୁଲୁଛି। ଆଜି ‘ଏକ ଦେଶ ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନ’ ଉପରେ ବିତର୍କ ଚାଲିଥିବା ଆମ ଦେଶର ନିର୍ବାଚନୀ ଯାତ୍ରା ବିଷୟରେ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ? କିଏ ହେବ ନେତା ? କିଏ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବ ଓ କିଏ ଭୋଟ ଦେବ? ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଏସବୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ଆଉ ୫ ବର୍ଷ ସମୟ ଲାଗିଥିଲା।
ସୁକୁମାର ସେନ ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ୧୯୫୧- ୫୨ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ସେତେବେଳେ ୧୭ କୋଟି ପଞ୍ଜୀକୃତ ଭୋଟର ଥିଲେ। ଏତେ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟରଙ୍କୁ ପଞ୍ଜୀକରଣ କରାଇବା କିଛି କମ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ନ ଥିଲା। ଅଧାରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଶିକ୍ଷିତ ନୁହଁନ୍ତି, ମହିଳାମାନେ ସେମାନଙ୍କ ନାମ କୁହନ୍ତି ନାହିଁ, ଭୋଟ ଦେବା ପାଇଁ କମ ଲୋକ ଥିଲେ।
ଆଜି ୨୦୨୩ରେ ଦେଶର ଜନସଂଖ୍ୟା ୧୪୦ କୋଟି ଅତିକ୍ରମ କରିଥିବାବେଳେ ପଞ୍ଜୀକୃତ ଭୋଟରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୯୪ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ରହିଛି। ଏବେ ଭୋଟରମାନେ ଘରେ ବସି ନିଜର ନାମ ପଞ୍ଜୀକରଣ କରିପାରିବେ। ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ପ୍ରଥମ ଥର ନିଜକୁ ଭୋଟର ଭାବେ ଚିହ୍ନଟ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ସିନେମା ଟିକେଟ ମଧ୍ୟ ଦେଇଥାନ୍ତି।
କିନ୍ତୁ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ କେବଳ ଭୋଟର ସଂଖ୍ୟା ଏବଂ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଆସିନାହିଁ। ଏହା ସହିତ ନିର୍ବାଚନର ଅର୍ଥନୀତିରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି। ନିର୍ବାଚନରେ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଉ କିମ୍ବା ଭୋଟରଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଉ, ସବୁକିଛି ବହୁଗୁଣିତ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଛି। ଆଜିର ‘ନମ୍ବର ଗେମ୍ ଅଫ୍ ଇଲେକ୍ସନ’ରେ ୧୯୫୧ ପରଠାରୁ ଦେଶରେ ନିର୍ବାଚନର ଚିତ୍ର ଅନେକ କିଛି ବଦଳିଯାଇଛି।
ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନରେ ୧୮ ହଜାର ଟନରୁ ଅଧିକ ଓଜନର ଇସ୍ପାତରେ ବ୍ୟାଲଟ ବାକ୍ସ ନିର୍ମିତ
* ୧୯୫୨ ନିର୍ବାଚନରେ ୨୪ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ବ୍ୟାଲଟ୍ ବାକ୍ସ ଲଗାଯାଇଥିଲା।
* ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ଥିଲା ୧.୨୨ କୋଟି ଟଙ୍କା।
* ଏହାକୁ ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ମୋଟ ୮ ହଜାର ଟନରୁ ଅଧିକ ଇସ୍ପାତ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା।
* ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶକୁ ସର୍ବାଧିକ (୫.୪୪ ଲକ୍ଷ) ବ୍ୟାଲଟ୍ ବାକ୍ସ ମିଳିଥିଲା।
* ବିଳାସପୁର (୬୮୦)ରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟକ ବ୍ୟାଲଟ୍ ବାକ୍ସ ଲଗାଯାଇଥିଲା।
* ୧୮୦ ଟନ୍ କାଗଜ ସାହାଯ୍ୟରେ ୬୦ କୋଟି ବାଲଟ୍ ପେପର ତିଆରି ହୋଇଥିଲା।
* ଏଥିପାଇଁ ୧୦.୭୭ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା।
୧୯୫୨ ନିର୍ବାଚନରେ ୧ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ନୂଆ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା
*ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ଲଗାଯାଉଥିବା କାଳି ୩.୮୯ ଲକ୍ଷ ବୋତଲ ଲାଗିଥିଲା।
* ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଦେଶରେ ୧.୩୨ ଲକ୍ଷ ନୂଆ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା।
* ହାରାହାରି ୮୮୪ ଜଣ ଭୋଟରଙ୍କୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇଥିଲା।
* ମହିଳା ଭୋଟରଙ୍କ ପାଇଁ ମୋଟ ୨୭ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଥିଲା।
୧୯୫୨ ନିର୍ବାଚନରେ ୪୮୯ ଜଣ ସାଂସଦ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ
୧୯୪୮ମସିହାରୁ ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ନିର୍ବାଚନ ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୁଦାୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ୧୦.୪ କୋଟି ଟଙ୍କା ଥିଲା। ୧୯୫୨ ନିର୍ବାଚନରେ ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୪୮୯ ଥିଲା। ଜନପ୍ରତିନିଧି ଆଇନ ୧୯୫୦ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ଆସନଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜ୍ୟ ହେବା ପରେ ମାଡ୍ରାସ ଓ ଆନ୍ଧ୍ର ପାଇଁ ୪୬ ଓ ୨୮ ଟି ଆସନ ରଖାଯାଇଥିବା ବେଳେ ମହୀଶୂରକୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଆସନ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ଏବଂ ଆଣ୍ଡାମାନ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜରେ ଯଥାକ୍ରମେ ୬ ଓ ୧ଟି ଆସନ ଥିଲା।
୧୯୫୨ମସିହାରେ ୨୬ଟି ରାଜ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥିଲା। ସେଗୁଡିକ ହେଲା
ବିଳାସପୁର, ହିମାଚନ ପ୍ରଦେଶ, ପିଇପିଏସୟୁ, ପଞ୍ଜାବ, ରାଜସ୍ଥାନ, ଅଜମେର, କଚ୍ଛ, ସୌରାଷ୍ଟ୍ର, ଭୋପାଳ, ବମ୍ବେ, ମହୀଶୂର, କୁର୍ଗ, ଟ୍ରାଭାଙ୍କୋର, କୋଚିନ, ଦିଲ୍ଲୀ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ବିହାର, ତ୍ରିପୁରା, ମଣିପୁର, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଓଡ଼ିଶା, ବିନ୍ଧ୍ୟା ପ୍ରଦେଶ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଭାରତ, ହାଇଦ୍ରାବାଦ, ମାଡ୍ରାସ, ଆସାମ
ଯେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନରେ ୨୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାରୁ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ଥିଲା
ବିଳାସପୁର- ୧ ୩୫.୩୮ହଜାର ଟଙ୍କା
କୁର୍ଗ- ୧ ୪୭.୬୨ ହଜାର ଟଙ୍କା
ମଣିପୁର- ୨ ୧.୦୭ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
କଚ୍ଛ- ୨ ୧.୨୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ଭୋପାଳ- ୨ ୧.୪୬ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ଅଜମେର- ୨ ୧.୪୮ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ହିମାଚନଳ- ପ୍ରଦେଶ ୩ ୧.୫୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ତ୍ରିପୁରା- ୨ ୨.୦୯ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ବିନ୍ଧ୍ୟା ପ୍ରଦେଶ- ୬ ୪.୦୬ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ଦିଲ୍ଲୀ- ୪ ୫.୩୧ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ସୌରାଷ୍ଟ୍ର- ୬ ୧୨.୭୧ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ଯେଉଁ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନରେ ୨୦ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା
ରାଜ୍ୟ ଆସନ ସମୁଦାୟ ଖର୍ଚ୍ଚ
ଟ୍ରାଭାଙ୍କୋର-କୋଚିନ ୧୨ ୨୨.୦୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ମହୀଶୂର ୧୧ ୨୪.୧୧ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ଆସାମ ୧୩ ୩୦.୫୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ପଞ୍ଜାବ ୧୮ ୩୯.୪୬ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ୨୯ ୩୯.୬୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ହାଇଦ୍ରାବାଦ ୨୫ ୪୦.୮୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ରାଜସ୍ଥାନ ୨୦ ୪୧.୪୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ଓଡ଼ିଶା ୨୦ ୪୫.୮୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା
ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ୩୪ ୯୦.୦୦ ନିୟୁତ ଟଙ୍କା
ବିହାର ୫୫ ୧.୧୨ କୋଟି ଟଙ୍କା
ବମ୍ବେ ୪୫ ୧.୨୭ କୋଟି ଟଙ୍କା
ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ୮୬ ୧.୭୦ କୋଟି ଟଙ୍କା
ମାଡ୍ରାସ ୭୫ ୧.୯୮ କୋଟି ଟଙ୍କା
ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନରେ କଂଗ୍ରେସ ୪୮୯ରୁ ୩୬୪ ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା
ଦଳ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିଥବା ପ୍ରାର୍ଥୀସଂଖ୍ୟା ବିଜୟୀ
ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ୪୭୨ ୩୬୪
ସିପିଆଇ ୪୯ ୧୬
ସୋସାଲିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ ୨୫୬ ୧୨
କିଷାନ ମଜଦୁର ପ୍ରଜା ପାର୍ଟି ୧୪୫ ୯
ଭାରତୀୟ ଜନସଂଘ ୯୩ ୩
ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତରେ ଭୋଟ ଦେଇଥିବା ପ୍ରଥମ ଭୋଟର
ହିମାଚଳର କିନ୍ନୌର ଜିଲ୍ଲାର କଲ୍ପା ଗାଁର ଶ୍ୟାମ ସରନ ନେଗୀ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଭୋଟର। ବୃତ୍ତିରେ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଶିକ୍ଷକ। ଶ୍ୟାମ ୧୯୫୧ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୫ ତାରିଖ ସକାଳ ୭ଟାରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତିଭାବେ ମତଦାନ କରିଥିଲେ।
ସନ୍ଧ୍ୟା ହେବା ପରେ ଖବର ଆସିଲା ଯେ ଶ୍ୟାମ କେବଳ ସେହି ପୋଲିଂ ବୁଥରେ ନୁହଁନ୍ତି, ବରଂ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତରେ ଭୋଟ ଦେବାରେ ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ। ଶ୍ୟାମ ସରନ ନେଗୀଙ୍କର ୧୦୬ ବର୍ଷ ବୟସରେ ୨୦୨୨ ମସିହାରେ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ଶ୍ୟାମ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ସମୁଦାୟ ୩୩ ଥର ଭୋଟ ଦେଇଥିଲେ ।
( ଉତ୍ସ: ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ରିପୋର୍ଟ, ୧୯୫୫ ନିର୍ବାଚନ)