ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଏହା ୧୯୮୦ ଦଶକର ଏକ କାହାଣୀ। ପଞ୍ଜାବରେ କାନାଡା ପଳାଇ ଆସିଥିବା ଦୁଇ ଜଣ ପୁଲିସ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ହତ୍ୟା ମାମଲାରେ ଖଲିସ୍ତାନୀ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂହ ପରମାରଙ୍କ ନାମ ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଥିଲା। ଜଷ୍ଟିନ ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କ ପିତା ଥିଲେ ପିୟର ଟ୍ରୁଡୋ, ଯିଏ କି ସେତେବେଳେ କାନାଡାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। ତାଲବିନ୍ଦରଙ୍କୁ ଭାରତକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ପିୟର ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ। ଟ୍ରୁଡୋ ସ୍ପଷ୍ଟ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ଏହାକୁ ନେଇ ଇନ୍ଦିରା ମଧ୍ୟ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ।
ଏହାର ୩ ବର୍ଷ ପରେ ୧୯୮୫ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆର କନିଷ୍କ ବିମାନ କାନାଡାର ମଣ୍ଟ୍ରିଆଲରୁ ଉଡ଼ାଣ ଭରିଥିଲା। ଏହା ଲଣ୍ଡନ ଦେଇ ବମ୍ବେ ଯିବାର ଥିଲା। ବାଟରେ ଏହି ବିମାନ ବିସ୍ଫୋରଣ ହୋଇଥିଲା। ୨୭୦ ଜଣ କାନାଡାବାସୀଙ୍କ ସମେତ ସମୁଦାୟ ୩୨୯ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ଏହି ଆକ୍ରମଣ ଖାଲିସ୍ତାନୀମାନେ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ମାଷ୍ଟରମାଇଣ୍ଡ ଥିଲେ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂ ପରମାର। ସେହି ତଲବିନ୍ଦର ଯାହାକୁ କାନାଡା ଭାରତକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲା।
ପଞ୍ଜାବକୁ ଏକ ଅଲଗା ଦେଶ ଭାବରେ ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୪୭ମସିହାରେ ଏହି ଦାବି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର ନାମ ପଞ୍ଜାବୀ ସୁବା ଆନ୍ଦୋଳନ ରଖାଯାଇଥିଲା। ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ଆନନ୍ଦପୁର ସାହିବ ସଂକଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ଖାଲିସ୍ତାନ ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଖାଲିସ୍ତାନ ପ୍ରତି ଶିଖ୍ ସମର୍ଥନ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଲା। ଯେହେତୁ ଶିଖମାନେ କାନାଡା, ବ୍ରିଟେନ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଏବଂ ଆମେରିକାରେ ବସବାସ କରୁଥିଲେ, ତେଣୁ ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଚମକ ପହଞ୍ଚିଥିଲା।
କାନାଡାରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀଙ୍କ ଯାତ୍ରା ୪୧ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା
୨୬ ଜାନୁଆରୀ, ୧୯୮୨ରେ ସୁର୍ଜନ ସିଂ ଗିଲ୍ କାନାଡାର ଭାନକୁଭରରେ ନିର୍ବାସିତ ଖାଲିସ୍ତାନ ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିଥିଲେ। ଗିଲ୍ ନୀଳ ଖଲିସ୍ତାନୀ ପାସପୋର୍ଟ ସହିତ ରଙ୍ଗୀନ ମୁଦ୍ରା ମଧ୍ୟ ଜାରି କରିଥିଲେ। ତେବେ ସ୍ଥାନୀୟ ଶିଖ୍ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କୁ ସୀମିତ ସମର୍ଥନ ମିଳିଥିଲା।
ସୁରଜନ ସିଂ ଗିଲ ସିଙ୍ଗାପୁରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଭାରତ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ସେ କାନାଡା ଯାଇଥିଲେ। ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ବବର ଖାଲସା ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ଶିଖ୍ ସଙ୍ଗଠନ ଭଳି ଅନ୍ୟକିଛି ଖାଲିସ୍ତାନୀ ସଙ୍ଗଠନ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶ ମାଟିରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା।
୧୯୮୧ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୯ ତାରିଖରେ ପଞ୍ଜାବର ଲୁଧିଆନାରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ସଙ୍ଗଠନ ବବର ଖାଲସାର କାନାଡା ମୁଖ୍ୟ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂ ପରମାର ଦୁଇ ଜଣ ପୁଲିସ କର୍ମୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିବା ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୮୨ରେ ଭାରତ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂହ ପରମାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଗିରଫ ପରୱାନା ଜାରି କରିଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ ତଲବିନ୍ଦର କାନାଡାରେ ରହୁଥିଲେ।
୧୯୮୨ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ କାନାଡାର ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପିୟର ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କୁ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂହଙ୍କୁ ଭାରତକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ କହିଥିଲେ। ଟ୍ରୁଡୋ ଭାରତର ଦାବିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି କହିଥିଲେ ଯେ, ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପ୍ରୋଟୋକଲ୍ ଲାଗୁ ହେଉନାହିଁ, ତେଣୁ ସେ ତଲବିନ୍ଦରଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବେ ନାହିଁ।
କାନାଡାର ବରିଷ୍ଠ ସାମ୍ବାଦିକ ତଥା ଖଲିସ୍ତାନୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଉପରେ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ସାମ୍ବାଦିକ ଥିବା ଟେରି ମିଲେଭସ୍କି ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘ବ୍ଲଡ୍ ଫର୍ ବ୍ଲଡ୍: ଫିଫ୍ଟି ଇୟର୍ସ ଅଫ୍ ଦି ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ଖାଲିସ୍ତାନ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ’ରେ ଏହି ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି।
୧୯୮୨ ମସିହାରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ଆତଙ୍କବାଦୀଙ୍କ ଉପରେ କାନାଡାର ଯୁକ୍ତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ପିୟର ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କୁ କଡ଼ା ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ। କାନାଡାର ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମେତ ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ରାଜନେତା ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ।
ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ୧୯୮୩ମସିହାରେ ପଞ୍ଜାବରେ ଦୁଇଜଣ ପୁଲିସ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ହତ୍ୟା ମାମଲାରେ ଜର୍ମାନୀ ପୁଲିସ ତଲବିନ୍ଦରଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଥିଲା। ତେବେ ପ୍ରାୟ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ତଲବିନ୍ଦରଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରି କାନାଡା ଫେରାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା।
ଖାଲିସ୍ତାନୀଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ଦେବା ପାଇଁ କାନାଡା ନାଗରିକଙ୍କୁ ମୂଲ୍ୟ ଦେବାକୁ ପଡ଼ୁଛି
ଜୁନ୍ ୧୯୮୪ରେ ଭାରତୀୟ ସେନା ସୁର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିରରୁ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ଆତଙ୍କବାଦୀଙ୍କୁ ହଟାଇବା ପାଇଁ ଅପରେସନ୍ ବ୍ଲୁଷ୍ଟାର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା। ଏହାପରେ ପ୍ରବାସୀ ଭାରତୀୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଖାଲିସ୍ତାନ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଜୋରଦାର କରାଯାଇଥିଲା।
୧୯୮୪ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ କାନାଡାର କାଲଗରୀରେ ଥିବା ଏକ ଗୁରୁଦ୍ୱାରରେ ୨୦ ଜଣ କାନାଡା ଶିଖ୍ ଏକାଠି ହୁଅନ୍ତି। ସେପଟେ ବବର ଖାଲସାର ଶୀର୍ଷ ଆତଙ୍କବାଦୀ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂ ପରମାର ଭାରତ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି। ଖୁବଶୀଘ୍ର ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆ ବିମାନ ଆକାଶରୁ ଖସିପଡ଼ିବ ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ।
ପରମାରଙ୍କ ଭାଷଣର ଠିକ୍ ବର୍ଷକ ପରେ ୧୯୮୫ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆର ଏକ କନିଷ୍କ ବିମାନ କାନାଡାର ମଣ୍ଟ୍ରିଆଲରୁ ଉଡ଼ାଣ ଭରିଥିଲା। ଏହା ଲଣ୍ଡନ ଦେଇ ବମ୍ବେ ଯିବାର ଥିଲା। ବାଟରେ ଏହି ବିମାନଟି ଆୟର୍ଲାଣ୍ଡ ଉପକୂଳରେ ବିସ୍ଫୋରଣ ହୋଇଥିଲା। ୨୭୦ ଜଣ କାନାଡାବାସୀଙ୍କ ସମେତ ସମୁଦାୟ ୩୨୯ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ତଦନ୍ତରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଏହାର ମାଷ୍ଟରମାଇଣ୍ଡ ହେଉଛନ୍ତି ବବର ଖାଲସା ମୁଖ୍ୟ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂ ପରମାର। ସେହି ତଲବିନ୍ଦର ଯାହାକୁ କାନାଡା ଭାରତକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲା।
ଟେରି ମିଲେଭସ୍କି ଏହି ଘଟଣା ଉପରେ ଲେଖିଛନ୍ତି- ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ଅନୁରୋଧକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି କାନାଡା କିଛି ଲାଭ କରିନାହିଁ, ବରଂ କେବଳ କ୍ଷତି କରିଛି। ଆତଙ୍କବାଦୀ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂହ, ଯାହାକୁ ସେ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ, ୧୯୮୫ରେ ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆର କନିଷ୍କ ବିମାନକୁ ଟାଇମ୍ ବୋମାରେ ଉଡ଼ାଇ ଦେଇଥିଲା। ଏଥିରେ ବିମାନରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ୩୨୯ ଜଣଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ କାନାଡାର ଥିଲେ।
କାନାଡାରେ ତଲବିନ୍ଦରଙ୍କୁ ଭାରତକୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିନଥିବାରୁ ପିଏରେ ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କୁ ତୀବ୍ର ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଥିଲା। ତଲବିନ୍ଦରଙ୍କୁ କାନାଡା ପୁଲିସ ଧରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ କିଛିଦିନ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହାପରେ ସେ ପାକିସ୍ତାନ ଯାଇଥିଲେ। ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି କାନାଡାରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ଆତଙ୍କବାଦୀଙ୍କ ମନୋବଳ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି। ସେମାନେ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ଆଉ କେହି ହାତ ରଖିପାରିବେ ନାହିଁ।
ଭାରତରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥଣ୍ଡା, କାନାଡାରେ ଉଗ୍ର ରୂପ ଧାରଣ କରିଛି
୯୦ ଦଶକବେଳକୁ ଭାରତରେ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥଣ୍ଡା ହୋଇଯାଇଥିଲା। ତେବେ କାନାଡାରେ ଖଲିସ୍ତାନ ଆତଙ୍କବାଦୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି। କାନାଡାର ଟରୋଣ୍ଟୋରେ ପଞ୍ଜାବୀ ଭାଷାରେ ସାଞ୍ଜ ସାଭେରା ନାମକ ଏକ ସାପ୍ତାହିକ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୦୨ରେ ଏହି ପତ୍ରିକାର ପ୍ରଥମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଏକ ଫଟୋ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ଏଥିରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ହତ୍ୟାକୁ ଦର୍ଶାଯାଇଥିଲା। ନିମ୍ନରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା-‘ପାପୀଙ୍କୁ ମାରିଥିବା ସହିଦମାନଙ୍କୁ ସଲାମ।’
ଜଣେ ବନ୍ଧୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ହତ୍ୟାର ମହିମା ନେଇ ଏକ ପତ୍ରିକାକୁ ଚେତାବନୀ ଦେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ କାନାଡା ସରକାର ଆଗାମୀ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ସାଞ୍ଜ ସାଭେରା ପାଇଁ ସରକାରୀ ବିଜ୍ଞାପନ ଦେବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ସାଞ୍ଜ ସାବେରା ବିଶ୍ୱ ଶିଖ୍ ସଙ୍ଗଠନ ଅର୍ଥାତ୍ ଡବ୍ଲୁଏସଓ ନାମକ ଏକ ସଙ୍ଗଠନ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିଲେ। ଡବ୍ଲୁଏସଓ ନିଜକୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଶିଖମାନଙ୍କର ନେତା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରେ। ଡବ୍ଲୁଏସଓର ମୁଖ୍ୟାଳୟ କାନାଡାରେ ରହିଛି।
ଟେରି ମିଲେଭସ୍କି ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ବିଶ୍ୱ ଶିଖ ସଂଗଠନ ୨୦୦୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ୱେବ୍ସାଇଟରେ ଲେଖିଥିଲା ଯେ ଏହା ଆମେରିକାର ମ୍ୟାଡିସନ୍ ସ୍କୋୟାର ଗାର୍ଡେନରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ନେତା ଅଜୟ ସିଂହ ବାଗରୀ ତାଙ୍କ ଭାଷଣରେ କହିଥିଲେ- ୫୦ ହଜାର ହିନ୍ଦୁଙ୍କୁ ହତ୍ୟା ନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମେ ବିଶ୍ରାମ ନେବୁ ନାହିଁ।
କନିଷ୍କ ବୋମା ମାମଲାର ଅନ୍ୟତମ ଅଭିଯୁକ୍ତ ଅଜୈବ ସିଂ ବାଗରୀ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କୁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇନଥିଲା। ବାସ୍ତବରେ କାନିଷ୍କ ମାମଲାରେ କାନାଡା ସରକାର ଅବହେଳା କରିଥିଲେ। ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ପୁଲିସ ୨ ଜଣଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଥିଲା। ଏହି ମାମଲାରେ ଜଣେ ସାକ୍ଷୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ସାକ୍ଷୀଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା।
ଶେଷରେ ଉଭୟଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା। କେବଳ ବୋମା ତିଆରି କରିଥିବା ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ ସିଂହ ରେୟତଙ୍କୁ ୫ ବର୍ଷ ଜେଲ୍ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ହୋଇଛି। ୨୦୧୧ରେ କୋର୍ଟରେ ମିଛ କହିବା ଅଭିଯୋଗରେ ରେୟତଙ୍କୁ ଆଉ ୯ ବର୍ଷ ଜେଲ୍ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ହୋଇଥିଲା।
ଜେଏନୟୁର ସ୍କୁଲ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ଷ୍ଟଡିଜର ପ୍ରଫେସର ଉମ୍ମୁ ସଲମା ବାୱା କହନ୍ତି ଯେ ୧୯୯୦ରେ ନେତୃତ୍ୱ ଦୌଡ଼ ସମୟରେ ଉଦାରବାଦୀ ଦଳର ନେତାମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱ ଶିଖ୍ ସଙ୍ଗଠନ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶିଖ୍ ଯୁବ ମହାସଂଘର ସମର୍ଥନ ମିଳିଥିଲା। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ କାନାଡାର ରାଜନେତାମାନେ ଶିଖ୍ ପ୍ରବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ଓକିଲାତି କରିବା ନୂଆ କଥା ନୁହେଁ।
ମନମୋହନ ସିଂହ ଓ ହାର୍ପରଙ୍କ ଅମଳରେ ଭାରତ-କାନାଡା ସମ୍ପର୍କରେ ସୁଧାର ଆସିଥିଲା
୨୦୦୬ରେ କଞ୍ଜରଭେଟିଭ୍ ପାର୍ଟି ନେତା ଷ୍ଟିଫେନ୍ ହାର୍ପର କାନାଡାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ମନମୋହନ ସିଂହ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ଭାରତ ଓ କାନାଡା ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କରେ ସୁଧାର ଆସିବାରେ ଲାଗିଥିଲା। ତେବେ ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଏକ ଘଟଣା ଘଟିଥିବାରୁ ଏହି ସମ୍ପର୍କ ଅଧିକ ଦିନ ଧରି ରହିପାରିନଥିଲା।
ବୈଶାଖୀ ଦିନ କାନାଡାର ବ୍ରିଟିଶ କଲମ୍ବିଆ ପ୍ରଦେଶର ସରେ ସହରର ଦଶମେଶ ଗୁରୁଦ୍ୱାରରୁ ଏକ ପରେଡ୍ ବାହାରିଥିଲା। ରାଲିରେ କାନାଡା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଷ୍ଟିଫେନ୍ ହାର୍ପରଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧି ଏବଂ ବିରୋଧୀ ଦଳର ପ୍ରତିନିଧିମାନେ ମଧ୍ୟ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ। ଏହି ରାଲିରେ ବ୍ରିଟିଶ କଲମ୍ବିଆ ସରକାରଙ୍କ ନେତାମାନେ ମଧ୍ୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ସେଦିନ କାନାଡାରେ ଏମିତି ଏକ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା, ଯାହା ପୂର୍ବରୁ କେବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିନଥିଲା।
୩୨୯ ଜଣଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପାଇଁ ଦାୟୀ ତଲବିନ୍ଦର ସିଂ ପରମାରଙ୍କ ଫଟୋ ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଉଥିଲା। ପରମାରଙ୍କ ପୁଅ ଏବଂ ଦୁଇ ପ୍ରମୁଖ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ନେତା ମଞ୍ଚରେ କାନାଡା ନେତାଙ୍କ ସହ ଠିଆ ହୋଇଥିଲେ। ରାଲି ପରେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ପଚରାଯିବାରୁ ଖାଲିସ୍ତାନ କିମ୍ବା କନିଷ୍କ ଆକ୍ରମଣ ଉପରେ କେହି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ।
ଟେରି ମିଲେଭସ୍କି ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ, କାନାଡାର ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ସଂଗଠନର ପ୍ରଭାବ ସେଦିନଠାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେଉଥିଲା। ଏହା ଏବେ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। କାନାଡାର ଲିବରାଲ ପାର୍ଟି ହେଉ ଅବା କନଜର୍ଭେଟିଭ୍, କେହି ଖାଲିସ୍ତାନୀ ସଙ୍ଗଠନକୁ ଏଡ଼ାଇ ନାହାନ୍ତି। ଶିଖ୍ ଭୋଟ୍ ବ୍ୟାଙ୍କ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ରହିଛି।
ମିଲେଭସ୍କି ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଶିଖ୍ ନେତା କାନାଡା ସରକାରଙ୍କୁ ଚେତାବନୀ ଦେବାକୁ ଯାଇଥିଲେ। ହେଲେ କାନାଡା ନେତାଙ୍କ ଉପରେ ଏହାର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିନଥିଲା।
ଷ୍ଟିଫେନ୍ ହାର୍ପର ୨୦୦୬ରୁ ୨୦୧୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାନାଡାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। ବିକ୍ଷିପ୍ତ ଘଟଣାକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଖାଲିସ୍ତାନୀ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଦୁଇ ଦେଶର ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ବିଶେଷ ପ୍ରଭାବ ପକାଇନଥିଲା। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ କାନାଡାରୁ ଭାରତକୁ ୧୯ଟି ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ଗସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।
ଏହାପରେ ୨୦୧୫ରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି କାନାଡା ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ। କାନାଡାର ଏକ କମ୍ପାନିଠାରୁ ଭାରତକୁ ୩,୦ ଟନ୍ ୟୁରାନିୟମ ଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଦୁଇ ଦେଶ ମହାକାଶ, ରେଳବାଇ, ବେସାମରିକ ବିମାନ ଚଳାଚଳ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ସହ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଛନ୍ତି।
୨୦୧୪ରେ ଭ୍ୟାନକୁଭରରେ ପାସପୋର୍ଟ, ଭିସା ଏବଂ ଗୋଷ୍ଠୀ ବ୍ୟାପାର ଉପରେ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିବା ଅମରଦୀପ ସିଂହ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରଥମେ ମୋଦି ସରକାର ମଧ୍ୟ ସମନ୍ୱୟ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ। ପଶ୍ଚିମ କାନାଡାରେ ମୋ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଅତି କମରେ ୪୦୦ ଲୋକଙ୍କୁ କଳା ତାଲିକାରୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଛି। ମୁଁ ଅନେକ ମୌଳବାଦୀଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲି ଏବଂ ସେହି ସମୟରେ ଦୂତାବାସ ବାହାରେ କୌଣସି ବିକ୍ଷୋଭ ହୋଇନଥିଲା।
୨୦୧୦ରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନମୋହନ ସିଂହ ଜି-୨୦ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ କାନାଡା ଯାଇଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ଭାରତ ଓ କାନାଡା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବେସାମରିକ ପରମାଣୁ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଦୁଇ ଦେଶର ସମ୍ପର୍କରେ ଏହା ଏକ ବଡ଼ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ଥିଲା।
ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନମୋହନ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଭାଷଣ ଦେଇ ଖାଲିସ୍ତାନ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କାନାଡାକୁ ଘେରିଥିଲେ। ପଞ୍ଜାବରେ ଖାଲିସ୍ତାନ ଆନ୍ଦୋଳନ ଶେଷ ହୋଇଛି, କିନ୍ତୁ ଭାରତ ବାହାରେ ବିଶେଷ କରି କାନାଡାରେ କିଛି ତତ୍ତ୍ୱ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ସ୍ୱାର୍ଥ ପାଇଁ ଏହି ନିଆଁକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି। ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ଲୋକମାନଙ୍କର ଆତଙ୍କବାଦୀଙ୍କ ସହ ମେଣ୍ଟ ରହିଛି।
୨୦୧୫ରେ ଆସିଲେ ଜଷ୍ଟିନ ଟ୍ରୁଡୋ, ଖଲିସ୍ତାନ ଯୋଗୁଁ ଖରାପ ହେଲା ସମ୍ପର୍କ
ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୫ରେ ଲିବରାଲ ପାର୍ଟି ନେତା ଜଷ୍ଟିନ ଟ୍ରୁଡୋ କାନାଡାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ। ୩୦ ଜଣିଆ କ୍ୟାବିନେଟରେ ୪ ଜଣ ଶିଖ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି। ମୋଦିଙ୍କ ତୁଳନାରେ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳରେ ଅଧିକ ଶିଖ୍ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ ଦାବି କରିଛନ୍ତି। ତେବେ ଏହି ଶିଖ୍ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଖାଲିସ୍ତାନ ସହ ଜଡ଼ିତ ଅନେକ ଲୋକ ଥିଲେ। ଏହି କାରଣରୁ ଭାରତ ଓ କାନାଡା ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ପୁଣି ଖରାପ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା।
୨୦୧୭ରେ ପଞ୍ଜାବ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ୟାପଟେନ ଅମରିନ୍ଦର ସିଂହ କାନାଡାର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀ ହରଜିତ ସିଂହ ସଜ୍ଜନଙ୍କ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ ଥିବା ଅଭିଯୋଗ ଆଣିଥିଲେ। ସେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କୁ ଭେଟିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ଏହାର ବର୍ଷକ ପରେ ୨୦୧୮ରେ ଟ୍ରୁଡୋ ଭାରତ ଗସ୍ତରେ ଆସିଥିଲେ। ବିମାନବନ୍ଦରରେ କୃଷି ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଗଜେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଶେଖାୱତ ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ କରିଥିଲେ। ଏହି ଗସ୍ତ ସମୟରେ ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କ ଖାଲିସ୍ତାନ ପ୍ରତି ଭଲପାଇବାର ପ୍ରଭାବ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା।
ଏହି ସମୟରେ ଟ୍ରୁଡୋ ଆଉ ଏକ ଉତ୍ତେଜନାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। ୧୯୮୬ମସିହାରେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା ଉଦ୍ୟମ ଅଭିଯୋଗରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିବା ଜସପାଲ ଅଟୱାଲଙ୍କୁ ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କ ସହ ରାତ୍ରୀ ଭୋଜନ ପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଭାରତ ବିରୋଧ କରିବାରୁ ଏହାକୁ ବାତିଲ କରାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିବା ପରେ ଜଷ୍ଟିନ ଟ୍ରୁଡୋ ଏହି ନିମନ୍ତ୍ରଣର ଦାୟିତ୍ୱ କାନାଡାର ସଂସଦ ଉପରେ ପକାଇଥିଲେ।
କାନାଡାରେ ଖାଲିସ୍ତାନୀଙ୍କ ଆଧିପତ୍ୟର ଆଉ ଏକ କାହାଣୀ ରହିଛି। ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୮ରେ କାନାଡା ସରକାର ପ୍ରଥମେ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣର ବିପଦ ସମ୍ପର୍କିତ ବାର୍ଷିକ ରିପୋର୍ଟରେ ଖାଲିସ୍ତାନ ଆତଙ୍କବାଦ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ। ଏହି ରିପୋର୍ଟ ଆସିବାମାତ୍ରେ ପିଏମ ଟ୍ରୁଡୋ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଲିବରାଲ ପାର୍ଟିକୁ ଧମକ ମିଳିଥିଲା ଯେ ସେମାନେ ଭାନକୁଭରରେ ବାର୍ଷିକ ବୈଶାଖୀ ରାଲିରେ ଯୋଗ ଦେଇପାରିବେ ନାହିଁ।
ବର୍ଷକ ପରେ ଏହି ରିପୋର୍ଟରୁ ଖାଲିସ୍ତାନ ଓ ଶିଖ୍ ଆତଙ୍କବାଦ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ହଟାଇ ନୂତନଭାବେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା, ଏହାପରେ ଟ୍ରୁଡୋ ଏହି ବୈଶାଖୀ ରାଲିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସେତେବେଳେ ପଞ୍ଜାବର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବା ଅମରିନ୍ଦର ସିଂହ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ। ୨୦୧୮ରେ ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କ ଗସ୍ତ ସମୟରେ ଭାରତରେ ୱାଣ୍ଟେଡ୍ ଥିବା ହରଦୀପ ସିଂ ନିଜାରଙ୍କ ସମେତ ଅନେକ ଆତଙ୍କବାଦୀଙ୍କ ତାଲିକା ମଧ୍ୟ ସେ ତାଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲେ।
୧୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର, ୨୦୨୨ରେ ଶିଖ୍ ଫର୍ ଜଷ୍ଟିସ୍ (ଏସ୍ ଏଫ୍ ଜେ)ର ଖଲିସ୍ତାନ ସମର୍ଥକ ଗୋଷ୍ଠୀ କାନାଡାର ଅଣ୍ଟାରିଓର ବ୍ରାମ୍ପଟନ୍ ଠାରେ ‘ଖଲିସ୍ତାନ ଜନମତ’ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ। କାନାଡାର ଅଧିକାରୀମାନେ ଏହାକୁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ବୋଲି କହିଛନ୍ତି। ଏହା ଉପରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରି ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରାଳୟ କହିଛି, ବନ୍ଧୁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଉଗ୍ରବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀମାନେ ରାଜନୈତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରଣୋଦିତ ଘଟଣା ଘଟାଇପାରନ୍ତି ବୋଲି ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଆପତ୍ତି ରହିଛି। ଏ ନେଇ ଭାରତ ସରକାର କାନାଡା ସରକାରଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିବେ।
୨୦୨୦ରେ କୃଷକ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଟ୍ରୁଡୋ ଖଲିସ୍ତାନୀଙ୍କୁ ଉତ୍ତେଜିତ କରିଥିବା ଭାରତ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲା । ଗୁରୁ ନାନକ ଦେବଙ୍କ ଜୟନ୍ତୀ ଅବସରରେ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଏକ ଅନଲାଇନ୍ ବାର୍ତ୍ତାରେ ଟ୍ରୁଡୋ କହିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ସେ ଭାରତରେ ଚାଲିଥିବା କୃଷକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ନ ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଏହା ତାଙ୍କର ଅବହେଳା ହେବ।
ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କ ଏହି ବୟାନକୁ ଭାରତୀୟ ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ତୀବ୍ର ବିରୋଧ କରିଥିଲା। ଭାରତୀୟ ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ମୁଖପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି ଯେ କାନାଡା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବୟାନ ଅନାବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ସମାନ।
ଜୁନ୍ ୪ ତାରିଖରେ ଓଣ୍ଟାରିଓର ବ୍ରାମ୍ପଟନ୍ ଠାରେ ଖଲିସ୍ତାନୀ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆୟୋଜିତ ଏକ ପରେଡ୍ ରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ହତ୍ୟାକାରୀଙ୍କ ଏକ ଟ୍ୟାବ୍ଲୋ ବାହାର କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ଉପରେ ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏସ ଜୟଶଙ୍କର ଏକ ସାମ୍ବାଦିକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଚେତାବନୀ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ କାନାଡା ଶିଖ୍ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀଙ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଛି, ଯାହା କି ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ପାଇଁ ଭଲ ନୁହେଁ।
ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ କାନାଡାରେ ଖଲିସ୍ତାନୀମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି କାରଣ ସେମାନେ ଭୋଟ୍ ବ୍ୟାଙ୍କ ରାଜନୀତିର ଏକ ଅଂଶ ଅଟନ୍ତି। ଜୟଶଙ୍କରଙ୍କ ଚେତାବନୀର ୧୦ ଦିନ ପରେ ନିଜରଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶ କଲମ୍ବିଆର ଏକ ଶିଖ୍ ଗୁରୁଦ୍ୱାରରେ ଗୁଳି କରି ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ନିକଟରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଜି-୨୦ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୋଦୀ କାନାଡା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜଷ୍ଟିନ ଟ୍ରୁଡୋଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଚାଲିଥିବା ଭାରତ ବିରୋଧୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ନେଇ ଗମ୍ଭୀର ଉଦବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ।
ନିଜ୍ଜର ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡର ତଦନ୍ତ ଜାରି ରହିଛି। ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮ ରେ କାନାଡା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜଷ୍ଟିନ ଟ୍ରୁଡୋ ହାଉସ୍ ଅଫ୍ କମନ୍ସକୁ କହିଥିଲେ ଯେ ଏହି ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଏଜେଣ୍ଟଙ୍କ ସମ୍ପୃକ୍ତି ବିଷୟରେ ଆମ ପାଖରେ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ସୂଚନା ରହିଛି।
ପରେ କାନାଡା ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ମେଲିନା ଜୋଲି ଅଧିକ ସତର୍କ ଭାଷା ବ୍ୟବହାର କରି କହିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ଅଭିଯୋଗ ସତ ପ୍ରମାଣିତ ହୁଏ ତେବେ ଏହା ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବ ନାହିଁ। ମେଲାନି ଜୋଲି ଭାରତର ଶୀର୍ଷ କୂଟନୀତିଜ୍ଞ ପୱନ କୁମାର ରାୟଙ୍କୁ ଦେଶରୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି।
ସେହିପରି ଭାରତୀୟ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଏକ ବିବୃତିରେ କହିଛି ଯେ କାନାଡା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବୟାନକୁ ଆମେ ଦୃଢ଼ଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରୁଛୁ। କାନାଡାରେ ଯେକୌଣସି ହିଂସାକାଣ୍ଡରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସମ୍ପୃକ୍ତି ଥିବା ଅଭିଯୋଗ ଅଯଥା ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ।
