ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଗୃହ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏବଂ ଭୋପାଳର ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟିକ ଏକାଡେମୀ ୮-୯ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୫ରେ ଭୋପାଳରେ ତିନୋଟି ନୂତନ ଅପରାଧିକ ଆଇନ ଉପରେ ଦୁଇ ଦିନିଆ ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ। ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ୧୨୦ ଜଣ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଅପରାଧିକ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ତିନୋଟି ପ୍ରମୁଖ ସ୍ତମ୍ଭ ଯଥା ନ୍ୟାୟପାଳିକା, ଅଭିଯୋଜନ ଏବଂ ପୋଲିସ ସାମିଲ ଥିଲେ। ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବରିଷ୍ଠ ଅଭ୍ୟାସକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଚୟନ କରାଯାଇଥିଲା।
ଦୁଇ ଦିନିଆ ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀକୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରି କେନ୍ଦ୍ର ଗୃହ ସଚିବ ଗୋବିନ୍ଦ ମୋହନ କହିଛନ୍ତି, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ସରକାର ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ, ସ୍ୱଚ୍ଛ ଏବଂ ପ୍ରମାଣ ଆଧାରିତ ଅପରାଧିକ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିର୍ମାଣ କରୁଛନ୍ତି। ଶ୍ରୀ ମୋହନ କହିଥିଲେ ଯେ, କେନ୍ଦ୍ର ଗୃହ ଏବଂ ସମବାୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅମିତ ଶାହଙ୍କ ମାର୍ଗଦର୍ଶନରେ ଦେଶ ଦ୍ରୁତ ନ୍ୟାୟର ଏକ ନୂତନ ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଛି। ସେ ଦୋହରାଇଥିଲେ ଯେ ନୂତନ ଅପରାଧିକ ଆଇନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଭାରତର ଅପରାଧିକ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉପନିବେଶବାଦ ମୁକ୍ତ କରିବା ଏବଂ ଏହାକୁ ଅଧିକ ପୀଡ଼ିତ-କୈନ୍ଦ୍ରିକ ତଥା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା-ସକ୍ଷମ କରିବା। ସେ ଭୋପାଳର ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟିକ ଏକାଡେମୀରୁ ଏହି ଆଇନଗୁଡିକର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସଂସ୍ଥାଗତ ଅବଦାନକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ, ଯାହା ନୂତନ ଢାଞ୍ଚା ଅଧୀନରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ପ୍ରମୁଖ ବୈଷୟିକ ନବସୃଜନ ପାଇଁ ମଡେଲ ନିୟମ/ମାନକ ପରିଚାଳନା ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି। ଏଥିରେ ଇ-ସାକ୍ଷୀ (ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ପ୍ରମାଣ), ଇ-ସମନ (ଡିଜିଟାଲ୍ ଜାରି ଏବଂ ଆଇନଗତ ନୋଟିସ୍ ବିତରଣ), ଗୋଷ୍ଠୀ ସେବା (ଏକ ବିକଳ୍ପ ଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭାବରେ), ଏବଂ ନ୍ୟାୟ ଶ୍ରୁତି (ସୁଲଭ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅଡିଓ-ଭିଜୁଆଲ୍ ସିଷ୍ଟମ୍) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
କେନ୍ଦ୍ର ଗୃହ ସଚିବ କହିଛନ୍ତି, ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ନୂତନ ଅପରାଧିକ ଆଇନର ଆଧାର ଗଠନ କରେ, ଯାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଦୀର୍ଘ ଦିନର ବିଳମ୍ବ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରି ଏକ ଦ୍ରୁତ ଏବଂ ଅଧିକ ଦକ୍ଷ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା। ନୂତନ ଆଇନ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ବିଚାର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗତ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବିଳମ୍ବକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ପରିକଳ୍ପିତ ଅନେକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରେ। ସେ କହିଥିଲେ ଯେ, ମାନ୍ୟବର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଇ-କମିଟି ନୂତନ ଆଇନର ପ୍ରଭାବି କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱୟନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ବୈଷୟିକ ସମନ୍ୱୟକୁ ଆଗେଇ ନେବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି।
କେନ୍ଦ୍ର ଗୃହ ସଚିବ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଆଗକୁ ଯାଇ, ତିନୋଟି ନୂତନ ଅପରାଧିକ ଆଇନ ଅଧୀନରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ସଂସ୍କାରଗୁଡ଼ିକର ନିରନ୍ତର ଗ୍ରହଣ, ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନତି ଏବଂ ସଂସ୍ଥାଗତକରଣ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ। ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନେ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାର ଅଗ୍ରଗତିର ଆକଳନ କରିବା, ପରିଚାଳନାଗତ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ଏବଂ ବିକଶିତ ନ୍ୟାୟିକ ଏବଂ ବୈଷୟିକ ଆବଶ୍ୟକତା ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରଖି ନିୟମ, ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଏବଂ ଏସଓପି ଗୁଡ଼ିକର ସମୟୋଚିତ ଅପଡେଟ୍ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ମନିଟରିଂ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଉଚିତ। ଇ-ସାକ୍ଷ୍ୟ, ଇ-ସମନ୍ ଏବଂ ଆଇସିଜେଏସ ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେପରି ପୂର୍ବନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଣାଳୀ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉ, ତାହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲାଗି ପୁଲିସ ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକ ତଦନ୍ତ ଏବଂ ଅଭିଯୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରବାହର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଡିଜିଟାଇଜେସନକୁ ପ୍ରାଥମିକତା ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ।
ମାନ୍ୟବର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଇ-କମିଟି, ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟିକ ଏକାଡେମୀ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ନ୍ୟାୟିକ ଏକାଡେମୀ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଡିଜିଟାଇଜେସନ୍ ଦିଗରେ ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖିବା ଉଚିତ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ପୋଲିସ ଏବଂ ଅଭିଯୋଜନ ମଞ୍ଚ ସହିତ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକୀକରଣ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇପାରିବ। ବାସ୍ତବ-ସମୟ ପ୍ରସଙ୍ଗର ସମାଧାନ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରବାହର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ପୋଲିସ, ପ୍ରସିକ୍ୟୁସନ, ଫରେନ୍ସିକ, ଜେଲ୍ ଏବଂ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଭଳି ସ୍ତମ୍ଭଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ନିୟମିତ ଫିଡବ୍ୟାକ ଧାରାକୁ ସଂସ୍ଥାଗତ କରାଯିବା ଉଚିତ। ନୂତନ ଆଇନ ଅଧୀନରେ ପରିକଳ୍ପିତ ଏକ ଆଧୁନିକ, ଦକ୍ଷ ଏବଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା-ସକ୍ଷମ ଅପରାଧିକ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ସାକାର କରିବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଅଂଶୀଦାରମାନେ ମିଳିତ ଭାବେ ସହଯୋଗ, ତଥ୍ୟ-ପରିଚାଳିତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ନବସୃଜନର ସଂସ୍କୃତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।
ନ୍ୟାସନାଲ ଜୁଡିସିଆଲ ଏକାଡେମୀର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମାନ୍ୟବର ବିଚାରପତି ଶ୍ରୀ ଅନିରୁଦ୍ଧ ବୋଷ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଏହା ଏକ ଅନନ୍ୟ ଅବସର ଯେଉଁଠାରେ ଅପରାଧିକ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ତିନୋଟି ସ୍ତମ୍ଭ-ପୋଲିସ, ପ୍ରସିକ୍ୟୁସନ ଏବଂ ନ୍ୟାୟପାଳିକା-ଏକାଠି ହୋଇଛନ୍ତି। ଏକ ମିଳିତ କ୍ଷମତା ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ପରିକଳ୍ପନା କରିଥିବାରୁ ସେ ଗୃହ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ। କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ, ଓକିଲ ଏବଂ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ଆହ୍ୱାନଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରି, ମାନ୍ୟବର ଜଷ୍ଟିସ୍ ବୋଷ ନୂତନ ବୈଷୟିକ ନବସୃଜନ, ଆଇସିଟି ପ୍ରୟୋଗ ଏବଂ ନୂତନ ଢାଞ୍ଚା ଅଧୀନରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ଧାରଣା ସହିତ ତାଳମେଳ ରଖିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ। ସେ ଦୋହରାଇଥିଲେ ଯେ ଏଭଳି ଦକ୍ଷତା ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀମାନଙ୍କୁ ନୂତନ ଆଇନଗତ ଏବଂ ବୈଷୟିକ ପରିଦୃଶ୍ୟ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା, ସହଯୋଗ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ବୁଝାମଣାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।
ସମ୍ମିଳନୀ ବିଷୟରେ
ଦୁଇ ଦିନିଆ ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀ ଏକ ଅନନ୍ୟ ଏବଂ ଅମୂଲ୍ୟ ମଞ୍ଚ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ ଅପରାଧିକ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ତିନୋଟି ପ୍ରମୁଖ ସ୍ତମ୍ଭ-ପୋଲିସ୍, ପ୍ରସିକ୍ୟୁସନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟାୟପାଳିକା-ଏକାଠି ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ଏଜେଣ୍ଡାରେ ଏହି ନୂତନ ଆଇନ ଅଧୀନରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂସ୍କାର, ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ବୈଷୟିକ-କୈନ୍ଦ୍ରିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ, ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଡିଜିଟାଲ୍ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଡିଜିଟାଲ୍ ପ୍ରମାଣ ପରିଚାଳନା, ପ୍ରସିକ୍ୟୁସନ୍ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟର ଭୂମିକା ଏବଂ ସମୟବଦ୍ଧ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରଣାଳୀ ଭାବରେ ପରିକଳ୍ପିତ ନୂତନ ସମୟସୀମା ଉପରେ ଗଭୀର ଆଲୋଚନା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟିସମ୍ପନ୍ନ କେସ ଷ୍ଟଡି, ପାରସ୍ପରିକ ଆଲୋଚନା ଏବଂ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଇନ ବିଶେଷଜ୍ଞ, ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଏବଂ ପୋଲିସର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସହ ବିଚାରବିମର୍ଶ ସହିତ ବିକଶିତ ହୋଇଥିବା ଡିଜିଟାଲ୍ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ସହିତ ଅଭିଜ୍ଞତା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥିଲା।
ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ, ୨୬ଟି ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଦ୍ୱାରା ଇ-ସାକ୍ଷୀ, ୨୪ଟି ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଦ୍ୱାରା ଇ-ସମନ, ୨୦ଟି ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରୁଥିବା ୧୬ଟି ମାନ୍ୟବର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଦ୍ୱାରା ନ୍ୟାୟ-ଶ୍ରୁତି (ଭିଡିଓ କନଫରେନ୍ସିଂ) ଏବଂ ୨୮ଟି ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଦ୍ୱାରା ଦଣ୍ଡ ସ୍ୱରୂପ ଗୋଷ୍ଠୀ ସେବା ଉପରେ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରାଯାଇଛି।
ନୂତନ ଅପରାଧିକ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ, ୧୫,୩୦,୭୯୦ ପୋଲିସ ଅଧିକାରୀ, ୧୨,୧୦୦ ଅଭିଯୋଜନ ଅଧିକାରୀ, ୪୩,୯୪୧ କାରାଗାର ଅଧିକାରୀ, ୩୦୩୬ ଫୋରେନସିକ୍ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ୧୮,୮୮୪ ନ୍ୟାୟିକ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ତାଲିମ ସମାପ୍ତ ହୋଇଛି।
ଆଜି ସୁଦ୍ଧା ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟ ସଂହିତା (ବିଏନଏସ) ଅଧୀନରେ ପ୍ରାୟ ୫୦ ଲକ୍ଷ ଏଫଆଇଆର ପଞ୍ଜୀକୃତ ହୋଇଛି। ୩୩ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଚାର୍ଜସିଟ୍ କିମ୍ବା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ରିପୋର୍ଟ ଦାଖଲ କରାଯାଇଛି; ୨୨ ଲକ୍ଷ ସାକ୍ଷୀ ଆଇଡି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି। ୧୪ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ପୀଡ଼ିତ ଡିଜିଟାଲ୍ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ କେସ ଅପଡେଟ ପାଇଛନ୍ତି। ୧ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୪ ଠାରୁ ୩୮ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଶୂନ୍ୟ ଏଫଆଇଆର ପଞ୍ଜୀକୃତ ହୋଇଛି।