ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ କେନ୍ଦ୍ର କ୍ୟାବିନେଟ ବୈଠକରେ ୭୨୧୦ କୋଟି ଟଙ୍କାର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟୟ ଅଟକଳ ସହିତ ଚାରି ବର୍ଷ (୨୦୨୩ ପରଠାରୁ) ବ୍ୟାପୀ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଯୋଜନା ଭାବରେ ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ଇ-କୋର୍ଟ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ମଞ୍ଜୁରି ମିଳିଛି।
ମାନ୍ୟବର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ “ସବକା ସାଥ, ସବକା ବିକାଶ ଏବଂ ସବକା ବିଶ୍ୱାସ”ର ପରିକଳ୍ପନା ଅନୁରୂପ, ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରି ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ପାଇଁ ‘ଇ-କୋର୍ଟ ମିଶନ ମୋଡ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ’ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ। ଭାରତୀୟ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଆଇସିଟି ସକ୍ଷମତା ନିମନ୍ତେ ଜାତୀୟ ଇ-ଗଭର୍ଣ୍ଣାନ୍ସ ଯୋଜନାର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ଭାବରେ, ଇ-କୋର୍ଟ ପ୍ରକଳ୍ପ ୨୦୦୭ ମସିହାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି, ଯାହାର ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ୨୦୨୩ରେ ଶେଷ ହୋଇଛି। ଭାରତରେ ଇ-କୋର୍ଟ ପ୍ରକଳ୍ପର ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ‘‘ପ୍ରାପ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀକରଣ’’ର ଦର୍ଶନ ଉପରେ ଆଧାରିତ।
ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ଲାଭକୁ ଇ-କୋର୍ଟ ଫେଜ୍-୩ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ତରକୁ ନେଇଯିବ । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଇ-ସେବା କେନ୍ଦ୍ର ସମେତ ସମଗ୍ର ଅଦାଲତ ରେକର୍ଡର ଡିଜିଟାଲକରଣ କରିବା ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ, ଅନଲାଇନ୍ ଓ କାଗଜବିହୀନ ଅଦାଲତ ଆଡକୁ ଅଗ୍ରସର ହେବା। ଇ-ସେବା କେନ୍ଦ୍ର ସହିତ ସମସ୍ତ ଅଦାଲତ ପରିସରର ସାର୍ବଜନୀନକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଇ-ଫାଇଲିଂ/ଇ-ପେମେଣ୍ଟର ସାର୍ବଜନୀନକରଣ କରି ସର୍ବାଧିକ ସହଜ ନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆରମ୍ଭ କରିବା। ଏଥିରେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ସ୍ମାର୍ଟ ସିଷ୍ଟମ ସ୍ଥାପନ କରାଯିବ, ଯେଉଁଥିରେ ବିଚାରପତି ଏବଂ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରିମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାମଲାଗୁଡ଼ିକର ସମୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କିମ୍ବା ପ୍ରାଥମିକତା ସମୟରେ ତଥ୍ୟ ଭିତ୍ତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ସକ୍ଷମ କରାଯିବ। ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଇ-କୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ନ୍ୟାୟପାଳିକା ପାଇଁ ଏକ ସମନ୍ୱିତ ପ୍ରଯୁକ୍ତିଭିତ୍ତିକ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ସୃଷ୍ଟି କରିବା, ଯାହା ଅଦାଲତ, ଆବେଦନକାରୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଏବଂ କାଗଜବିହୀନ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍ ପ୍ରଦାନ କରିବ ।
କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରାୟୋଜିତ ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଇ-କୋର୍ଟ ଯୋଜନା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଆଇନ ଓ ନ୍ୟାୟ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନ ନ୍ୟାୟ ବିଭାଗ ଏବଂ ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଇ-କମିଟିର ମିଳିତ ଭାଗିଦାରୀରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଉଛି । ସବୁ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କ ପାଇଁ ନ୍ୟାୟିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅଧିକ ସୁଲଭ, ଭରସାଯୋଗ୍ୟ, ଆକଳନଯୋଗ୍ୟ ଓ ପାରଦର୍ଶୀ କରିବା ଜରିଆରେ ସହଜ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଥିବା ଏକ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ପ୍ରଣାଳୀ ବିକଶିତ କରିବା ଲାଗି ସମ୍ପୃକ୍ତ ହାଇକୋର୍ଟମାନେ ଏହାକୁ ବିକେନ୍ଦ୍ରିକୃତ ଢଙ୍ଗରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଛନ୍ତି।
ଏହି ଯୋଜନାର ଆଶାନୁରୂପ ଫଳାଫଳ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା:
ଯେଉଁ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଖରେ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ସୁବିଧା ନାହିଁ ସେମାନେ ଇ-ସେବା କେନ୍ଦ୍ରରୁ ନ୍ୟାୟିକ ସେବା ପାଇପାରିବେ, ଯାହାକି ଡିଜିଟାଲ ବିଭାଜନକୁ ଦୂର କରିପାରିବ।
ଅଦାଲତ ରେକର୍ଡର ଡିଜିଟାଲକରଣ ପ୍ରକଳ୍ପର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଡିଜିଟାଲ ସେବାର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇବ । ଏହା କାଗଜ ଭିତ୍ତିକ ମାମଲା ଦାଖଲକୁ କମ୍ କରିବା ସହିତ କାଗଜପତ୍ରର ଭୌତିକ ଗତିବିଧିକୁ ହ୍ରାସ କରି ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ କରିବ ।
ଅଦାଲତ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭର୍ଚୁଆଲ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଫଳରେ ସାକ୍ଷୀ, ବିଚାରପତି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କ ପାଇଁ ଯାତ୍ରା ଖର୍ଚ୍ଚ ଭଳି ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହିତ ଜଡିତ ଖର୍ଚ୍ଚ ହ୍ରାସ ପାଇବ ।
ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରୁ, ଯେକୌଣସି ସମୟରେ କୋର୍ଟ ଫି, ଜରିମାନା ଓ ଜରିମାନା ପୈଠ କରାଯିବା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।
କାଗଜପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସମୟ ଏବଂ ପ୍ରୟାସକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଇ-ଫାଇଲିଂର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଦ୍ୱାରା କାଗଜପତ୍ରଗୁଡିକ ସ୍ୱତଃସ୍ପୃତ ଭାବରେ ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଏ ଏବଂ କାଗଜ ଭିତ୍ତିକ ରେକର୍ଡ ସୃଷ୍ଟିକୁ ମଧ୍ୟ ରୋକାଯାଇପାରିବ ।
“ସ୍ମାର୍ଟ” ଇକୋସିଷ୍ଟମ ନିର୍ମାଣ କରି ଏକ ସହଜ ଉପଭୋକ୍ତା ଅନୁଭୂତି ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଆର୍ଟିଫିସିଆଲ ଇଣ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ ଏବଂ ଏହାର ସବ୍ ସେଟ୍ ମେସିନ୍ ଲର୍ଣ୍ଣିଂ (ଏମଏଲ୍), ଅପ୍ଟିକାଲ୍ ଚରିତ୍ର ଚିହ୍ନଟ (ଓସିଆର), ପ୍ରାକୃତିକ ଭାଷା ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ (ଏନଏଲପି) ଭଳି ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ବ୍ୟବହାରକୁ ସମ୍ଭବ କରିବ । ପଞ୍ଜୀକରଣଗୁଡ଼ିକରେ କମ୍ ଡାଟା ଏଣ୍ଟ୍ରି ଏବଂ ସର୍ବନିମ୍ନ ଫାଇଲ୍ ଯାଞ୍ଚ ରହିବ ଯାହା ଉତ୍ତମ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ଏବଂ ନୀତି ଯୋଜନାକୁ ସହଜ କରିବ । ଏଥିରେ ସ୍ମାର୍ଟ ସିଡ୍ୟୁଲିଂ, ବୁଦ୍ଧିମାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି ଯାହା ବିଚାରପତି ଏବଂ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପାଇଁ ଡାଟା ଭିତ୍ତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ସକ୍ଷମ କରିବ। ବିଚାରପତି ଏବଂ ଓକିଲଙ୍କ କ୍ଷମତାର ଅଧିକ ପୂର୍ବାନୁମାନ ଏବଂ ଅପ୍ଟିମାଇଜେସନ୍ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେବ ।
ଟ୍ରାଫିକ୍ ଉଲ୍ଲଂଘନ ମାମଲାର ବିଚାର ବ୍ୟତୀତ ଭର୍ଚୁଆଲ ଅଦାଲତର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଅଦାଲତରେ ଆବେଦନକାରୀ କିମ୍ବା ଓକିଲଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଦୂର ହେବ ।
ଅଦାଲତ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସଠିକତା ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ବୃଦ୍ଧି ହେବ ।
ଏନଏସଟିଇପି (ନେସନାଲ ସର୍ଭିଂ ଆଣ୍ଡ ଟ୍ରାକିଂ ଅଫ୍ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ପ୍ରୋସେସ୍)କୁ ଆହୁରି ବିସ୍ତାର କରି ଅଦାଲତ ସମନ୍ର ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ବିତରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି, ତେଣୁ ଶୁଣାଣିରେ ବିଳମ୍ବକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହ୍ରାସ ପାଇବ ।
ଅଦାଲତ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉଦୀୟମାନ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ବ୍ୟବହାର ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦକ୍ଷ ଏବଂ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କରିବ, ତେଣୁ ବିଚାରାଧୀନ ମାମଲା ହ୍ରାସ ଦିଗରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଗଦାନ ଦେବ ।
