କେଦାର ମିଶ୍ର
ଗତକାଲି ଦେଶର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ମଲା ସୀତାରମଣ ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ଲାଗି ସଂସଦରେ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ। ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ସଙ୍କଟ ସମୟରେ ଯେଉଁ ବଜେଟ ଆସେ ତାକୁ ନେଇ ଅନେକ ଉଦବିଗ୍ନତା ଓ ଆଶଙ୍କା ରହିଥାଏ। ହେଲେ ନିର୍ମଲାଙ୍କ ବଜେଟକୁ ନେଇ ନା ଆଶା ଅଛି, ନା ରହିଛି ଏହାକୁ ପରଖି ଦେଖିବାର କୌଣସି ଆଗ୍ରହ। ୧୯୯୨ ପରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିନଥିବା ବଜେଟ ବୋଲି ଏହାକୁ କୁହା ଯାଇପାରେ। ତେଣୁ ବଜେଟ ବିଷୟରେ ଏଥର ଯେଉଁ କେତୋଟି କେତୋଟି କଥା ବିଶେଷ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଛି, ତାହା ବିଶେଷ ଗାଲୁଗପ। ସେଥିରେ ଅର୍ଥନୀତି ବା ରାଜନୀତିର ଗାମ୍ଭୀର୍ୟ ନାହିଁ। ତେବେ ଏ ବଜେଟକୁ ନେଇ ସବୁଠୁ ଅଧିକ ଚର୍ଚ୍ଚାରେ ଥିବା ଖବର ବିଷୟରେ ଭାବିବା ଆସନ୍ତୁ-
୧. ସଂସଦର ଇତିହାସରେ ଏହା ଥିଲା ସବୁଠୁ ଦୀର୍ଘ ବଜେଟ ଅଭିଭାଷଣ। ଏପରିକି ୧୯୯୨ର ଅର୍ଥନୀତିର ଆମୂଳଚୂଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟାଇଥିବା ମନମୋହନ ସିଂ ଓ ବାଜପାୟୀ ସରକାର ର ସବୁଠୁ ସଫଳ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଯଶୱନ୍ତ ସିଂଙ୍କ ବଜେଟ ଭାଷଣ ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ଭାଷଣ ଢେର ଅଧିକ ଲମ୍ବା ଥିଲା। ୨ ଘଣ୍ଟା ୪୧ ମିନିଟ ଧରି ଏ ଭାଷଣ ଗୋଟେ ପ୍ରକାର ରେକର୍ଡ।
୨. ବଜେଟ ଭାଷଣ ପଢି ସାରିଲା ବେଳକୁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ଅଂଶ କମି ଯାଇଥିଲା ଓ ତାଙ୍କର ରକ୍ତଚାପ ବଢି ଯାଇଥିଲା। (ଏହାକୁ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ଡାଇବେଟିକ ବା ବିପି ବୋଲି କେହି କେହି ଭାବିନେବାରେ ଅସୁବିଧା ନାହିଁ)
୩. ଏହି ବଜେଟ ଅଭିଭାଷଣ ଶୁଣି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ୮୬ ଥର ତାଳି ବଜାଇଥିଲେ ବୋଲି ଏକ ଟେଲିଭିଜନ ଚାନେଲ କହିଛି। ଯାହା ବି ହେଉ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କେତେଥର ତାଳି ବଜାଉଛନ୍ତି ତାକୁ ଦେଖିବା ଓ ଗଣିବା ଲାଗି ଆମର ବିଶେଷ ସଂବାଦଦାତା ରହିବା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଆମ ସାମ୍ବାଦିକତାର ବିଲକ୍ଷଣ।
୪. ଏଥର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଧନର ଦେବୀ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରା ଯାଇନାହିଁ କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ବ୍ରିଫକେଶ ବଦଳରେ ନାଲିକନା ଗୁଡା ହୋଇଥିବା ବହି ଖାତା ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ଚର୍ଚ୍ଚା ହୋଇନାହିଁ।
୫. ଶନିବାର ଦିନ ବଜାର ବନ୍ଦ ରହିଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ବଜେଟ କାରଣରୁ ସେଦିନ ସେନସେକ୍ସ ଖୋଲା ରହିଥିଲା ଓ ବଜେଟ ପଢା ସାରିବା ପରେ ଏହା ମୁହଁମାଡି ପଡୁଥିବାର ଅଶୁଭ ଦୃଶ୍ୟ ଆମକୁ ଦେଖାଗଲା। ଗତ ଅନେକ ବର୍ଷ ହେଲା ବଜେଟ ଆସିଲା କ୍ଷଣି ବଜାରରେ ହୋ ହୋ ଶୁଭେ। ଅନେକ ସମୟରେ ଯଦିଓ ଏ ପ୍ରକାର ହୋ ହୋ ନିରର୍ଥକ, ତଥାପି ବଜେଟର ସାର୍ଥକତା ନିରୂପଣ କରିବାରେ ବଜାରର ଏକ ବଡ ଭୂମିକା ରହି ଆସିଛି। ଗତକାଲି ବଜେଟ କୁ ଦେଖି ସେଂସେକ୍ସ ୧୦୦୦ ପଏଣ୍ଟ ଖସିଥିବା ବେଳେ ନିଫ୍ତି ୧୧,୭୦୦ ପଏଣ୍ଟ ତଳେ ରହିଥିଲା।
୬॰ ଏଥର ବଜେଟରୁ ଆମେ ଜାଣିଲୁ ଯେ ଆମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଗାଇ ଦେବାକୁ ବର୍ଷକ ୬୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାକୁ ପଡୁଛି। ୬୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଅବଶ୍ୟ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ବିଶେଷ ବଡ ଅର୍ଥ ନୁହେଁ। ଏଥିରେ କେହି ଯଦି ୬୦୦ ସ୍କୁଲ ବା ୬୦ଟି ଡାକ୍ତରଖାନା ହୋଇପାରିବ ବୋଲି କେହି ଭାବିବେ, ସେ ଅବଶ୍ୟ ଭିନ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗ।
୭.ରଘୁରାମ ରାଜନ ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ପରାମର୍ଶଦାତା ଥିଲେ ସେ “ଦୋସାନୋମିକ୍ସ” କଥା କହୁଥିଲେ। ଏଥର ବଜେଟରେ “ଥାଳିନୋମିକ୍ସ”ର କଥା କୁହା ଯାଇଛି। ଥାଳିରେ ସବୁକିଛି ଗୋଳିଆ ମିଶା। ତେଣୁ ଏହି ବଜେଟକୁ ନେଇ କେହି କିଛି କହିବା ଅବସ୍ଥାରେ ନାହାନ୍ତି।
ବାସ୍ତବରେ ୨ ଘଣ୍ଟା ୪୧ ମିନିଟ ଧରି ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଯେଉଁ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ସେଥିରେ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ଲାଗି କୌଣସି ଯୋଜନା ବିଷୟରେ କେହି ଶୁଣିଲେ କି? ପ୍ରଥମଥର ଲାଗି ଏହି ବଜେଟ ସଙ୍କ୍ରାନ୍ତରେ ବଜାର ଓ ଶିଳ୍ପପତିଙ୍କର ଯାହା ସବୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମିଳିଛି, ସେଥିରେ ସାମାନ୍ୟ ଉତ୍ତାପ ବା ଉତ୍ତେଜନା ନଥିଲା।
ଗତକାଲି ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଜଣେ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହିତ ଦେଖା ହେଲା। ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ପଚାରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲି- ଆଜିର ବଜେଟ ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଣ। କାରଣ ସେ ଜଣେ ପୂର୍ବତନ ସାମ୍ବାଦିକ ଓ ଅର୍ଥନୀତି ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କର ବିଶେଷ ରୁଚି ରହିଥାଏ। ବଡ ନିରୀହ ଭାବରେ ସେ ମୋତେ ପଚାରିଥିଲେ- ଆଜି ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେଲା କି?
ଏ ପ୍ରଶ୍ନ ଆମେ ମାନ୍ୟବର ନିର୍ମଲା ସୀତାରମଣଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପଚାରି ପାରିବା। ସତରେ ତାଙ୍କ ବଜେଟରେ ଅଛି କଣ?
