Author: SM Network

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବଜାୟ ରଖିଛନ୍ତି। ସୋମବାର ରାୟ ଶୁଣାଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଧାରା-୩୭୦ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା। ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସମ୍ବିଧାନ ସଭାର ସୁପାରିସ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପାଇଁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ। ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ସମ୍ବିଧାନ ସଭା ଭଙ୍ଗ ହେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଧାରା-୩୭୦ର ଅବସାନ ନେଇ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରିବାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା ଜାରି ରହିଛି। ଧାରା-୩୭୦ ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିସ୍ଥିତି ରହିଛି କି ନାହିଁ ସେ ନେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ଏହି ଅଦାଲତ ବିଚାର କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ୫ ଜଣିଆ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ୩ଟି ରାୟ ଦେଇଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ ଏହି ଖଣ୍ଡପୀଠର ମୁଖ୍ୟ ଥିଲେ।

ଖଣ୍ଡପୀଠରେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୟ କିଶନ କୌଲ, ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା, ଜଷ୍ଟିସ ବିଆର ଗବାଇ ଏବଂ ଜଷ୍ଟିସ ସୂର୍ଯ୍ୟକାନ୍ତ ମଧ୍ୟ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ। ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଜଷ୍ଟିସ ଗବାଇ ଓ ଜଷ୍ଟିସ ସୂର୍ଯ୍ୟକାନ୍ତ ଏହି ରାୟ ଶୁଣାଇଛନ୍ତି। ଜଷ୍ଟିସ୍ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା ଓ ଜଷ୍ଟିସ୍ ଏସ କେ କୌଲ ଏକ ଅଲଗା ରାୟ ଲେଖିଛନ୍ତି। ପଢନ୍ତୁ ଧାରା-୩୭୦କୁ ନେଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ଐତିହାସିକ ରାୟର ବଡ଼ କଥା।

ଧାରା-୩୭୦କୁ ନେଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟ

ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୮ରେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରରେ ଲାଗୁ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନର ବୈଧତା ଉପରେ ରାୟ ଦେବାକୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ମନା କରିଦେଇଛନ୍ତି। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହାକୁ ଆବେଦନକାରୀ ବିଶେଷଭାବେ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିନାହାନ୍ତି।

ଯେତେବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଲାଗୁ କରାଯାଏ, ସେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ କେନ୍ଦ୍ରର କ୍ଷମତା ଉପରେ ସୀମା ରହିଥାଏ। ଧାରା-୩୫୬ ଅନୁଯାୟୀ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ପାଇଁ ଯଥାର୍ଥ କାରଣ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ।

ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ନିଜର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱକୁ ବଜାୟ ରଖିଛି ବୋଲି ସୂଚାଉ ନାହିଁ। ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟ ଭାରତର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ପାଲଟିଛି ତାହା ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା-୧ ଓ ୩୭୦ରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି।

ଧାରା-୩୭୦ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା: ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି

ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ସମ୍ବିଧାନ ସଭା ଭଙ୍ଗ ହେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଧାରା-୩୭୦(୩) ଅନୁଯାୟୀ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରିବାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା ଜାରି ରହିଛି ବୋଲି ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି କହିଛନ୍ତି। ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରକୁ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପୁନର୍ଗଠନ ବୈଧ କି ନାହିଁ ତାହା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଆମେ ଆବଶ୍ୟକ ମନେକରୁନାହୁଁ। ଲଦାଖକୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳଭାବେ ପୁନର୍ଗଠନ କରାଯାଇଛି କାରଣ ଧାରା-୩ ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶକୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ ବୋଲି ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି କହିଛନ୍ତି।

ସଂସଦ ଏକ ରାଜ୍ୟକୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ କରିପାରିବ କି ବୋଲି ଯେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି ତାହା ଏବେବି ବଳବତ୍ତର ରହିଛି।

୩୦ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୪ ସୁଦ୍ଧା ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ କରାଇବା ପାଇଁ ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ଆମେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଉଛୁ ବୋଲି ଖଣ୍ଡପୀଠ କହିଛନ୍ତି। ଖୁବଶୀଘ୍ର ରାଜ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯିବ ବୋଲି ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି କହିଛନ୍ତି।

ବିଦ୍ରୋହ କାରଣରୁ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ପଳାୟନ କରିଛି ଏବଂ ପରିସ୍ଥିତି ଏପରି ଥିଲା ଯେ ସେନାକୁ ଡାକିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ରାଜ୍ୟବାସୀଙ୍କୁ ବହୁ ମୂଲ୍ୟ ଦେବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ଏବଂ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ଲୋକେ ଆଘାତ ଭୋଗୁଛନ୍ତି, ରାଜ୍ୟରେ ଏହାର ଚିକିତ୍ସାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।

ଜଷ୍ଟିସ୍ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା କହିଛନ୍ତି, ଧାରା ୩୬୭ରେ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ଭୁଲ ଥିଲା କିନ୍ତୁ ସମାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ୩୭୦(୩) ମାଧ୍ୟମରେ ହାସଲ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ତେଣୁ ସିଓ ୨୭୩ ବୈଧ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ।

ଏହି ଶୁଣାଣି ୧୬ ଦିନ ଧରି ଚାଲିଥିଲା

୫ ଜଣ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଖଣ୍ଡପୀଠ ୧୬ ଦିନ ଧରି ଶୁଣାଣି କରି ରାୟ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖିଛନ୍ତି। ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ ନେଇ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ୨୦ରୁ ଅଧିକ ପିଟିସନ ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିଲା। ୫ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ ତାରିଖରେ ସରକାର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ କରିଥିଲେ। ଏହା ତତ୍କାଳୀନ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଥିଲା। ରାଜ୍ୟକୁ ଦୁଇଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ଏବଂ ଲଦାଖରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି।

ଧାରା-୩୭୦: ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଓକିଲଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ଶୁଣିଲେ

ଧାରା-୩୭୦ ଉପରେ ଶୁଣାଣିବେଳେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଅନେକ ଜଣାଶୁଣା ଓକିଲଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ଶୁଣିଥିଲେ। କେନ୍ଦ୍ର ପକ୍ଷରୁ ଆଟର୍ଣ୍ଣି ଜେନେରାଲ ଆର ଭେଙ୍କଟରମଣି, ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ତୁଷାର ମେହେଟ୍ଟା, ବରିଷ୍ଠ ଆଇନଜୀବୀ ହରିଶ ସାଲଭେ, ରାକେଶ ଦ୍ୱିବେଦୀ, ଭି ଗିରି ଓ ଅନ୍ୟମାନେ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ବରିଷ୍ଠ ଆଇନଜୀବୀ କପିଲ ସିବଲ, ଗୋପାଳ ସୁବ୍ରମଣ୍ୟମ, ରାଜୀବ ଧୱନ, ଜାଫର ଶାହା, ଦୁଷ୍ମନ୍ତ ଦବେ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନେ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।

ଧାରା-୩୭୦: ସପକ୍ଷରେ ଓ ବିପକ୍ଷରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଯୁକ୍ତି

ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ଆବେଦନକାରୀମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ। କେବଳ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ସମ୍ବିଧାନ ସଭାର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିପାରିବେ। ସମ୍ବିଧାନ ସଭା ୧୯୫୧ରୁ ୧୯୫୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇପାରିଥାନ୍ତା, କିନ୍ତୁ ଏହାପରେ ଏହାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ।

ବରିଷ୍ଠ ଆଇନଜୀବୀ ସିବଲ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ସମ୍ବିଧାନ ସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଶେଷ ହୋଇଥିବାରୁ ୧୯୫୭ ପରେ ଏହାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ଏହା କୌଣସି ସାମ୍ବିଧାନିକ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ।

କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ କହିଥିଲେ ଯେ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ପୁନର୍ଗଠନ ବିଲ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ସମୟରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟରେ ରାଜ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯିବ। କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ମାନ୍ୟତା ସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ।

ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ କହିଥିଲେ ଯେ ସ୍ୱାଧୀନତାର ୭୫ ବର୍ଷ ପରେ ସେଠାକାର ଲୋକଙ୍କୁ ଏକ ଅଧିକାର ମିଳିଛି, ଯେଉଁଥିରୁ ସେମାନେ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ଏହାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯିବା ଦ୍ୱାରା ଦେଶର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କୁ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଛି। ସେହି ଅଧିକାର ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରବାସୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥିଲା। ସେମାନଙ୍କର ଏକ ବ୍ୟାପକ ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ମଧ୍ୟ ରହିଛି।

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଆଜି ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରରୁ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦର ଶୁଣାଣି ବେଳେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଏକ ଐତିହାସିକ ରାୟ ଦେଇଛନ୍ତି। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏହା ପୂର୍ବରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୫ ତାରିଖରେ ୧୬ ଦିନ ବିତର୍କ ପରେ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୩୭୦କୁ ସଂରକ୍ଷଣ ରଖିଥିଲେ। ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡି.ଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ, ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୟ କିଶନ କୌଲ, ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା, ବି.ଆର ଗଭଇ ଏବଂ ଜଷ୍ଟିସ ସୂର୍ଯ୍ୟ କାନ୍ତଙ୍କ ପାଞ୍ଚ ଜଣିଆ ସମ୍ବିଧାନ ବେଞ୍ଚ ଦେଇଛନ୍ତି।

କୋର୍ଟରେ ଆଟର୍ଣ୍ଣି ଜେନେରାଲ ଆର ଭେଙ୍କଟରାମଣି, ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ତୁଷାର ମେହେତା, ବରିଷ୍ଠ ଓକିଲ ହରିଶ ସାଲଭେ, ରାକେଶ ଦ୍ୱିବେଦୀ, ଭି ଗିରି ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନେ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୩୭୦ ରଦ୍ଦ କରିବାର କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି। ଏଥି ସହ କପିଲ ସିବଲ, ଗୋପାଳ ସୁବ୍ରମଣ୍ୟମ, ରାଜୀବ ଧାୱନ, ଜାଫର ଶାହା, ଦୁଷ୍ୟନ୍ତ ଦବେ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ବରିଷ୍ଠ ଓକିଲମାନେ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ସେମାନଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।

କୋର୍ଟ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି?:

ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ସିଜେଆଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ସେହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟରେ ଲାଗୁ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିୟମ ଉପରେ ଆମେ କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇ ନାହୁଁ। ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିୟମ ଲାଗୁ କରାଯାଇପାରେ। ଧାରା ୩୫୬ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା ଅଛି। ଏହାକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ଥିତି ହେଉଛି ଯେ ସେମାନଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବା ଉଚିତ୍। ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ କେନ୍ଦ୍ର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇପାରେ। ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ସ୍ଥାନରେ ସଂସଦ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ।

କୋର୍ଟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯେତେବେଳେ ରାଜ ହରି ସିଂ ଭାରତ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କଲେ, ସେତେବେଳେ ଜମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ସେଶ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ଏହା ଭାରତ ଅଧୀନରେ ହେଲା। ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଜମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର ହେଉଛି ଭାରତର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ। ଜମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀରର ସମ୍ବିଧାନଠାରୁ ଉଚ୍ଚରେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ।

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ନମାଜକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଏକ ବଡ଼ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଛି। ସଂସଦ ଅଧିବେଶନ ସମୟରେ ପ୍ରତି ଶୁକ୍ରବାର ଏଥିପାଇଁ ଅଧା ଘଣ୍ଟାର ବିରତିକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଛି। ରାଜ୍ୟସଭା ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ତଥା ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ଜଗଦୀପ ଧନଖର ଏହି ରାୟ ଦେଇଛନ୍ତି। ଏହା ସହ ଜଡ଼ିତ ନିୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବିରତି ପ୍ରତି ଶୁକ୍ରବାର ଅପରାହ୍ନ ୧ଟାରୁ ୨ଟା ୩୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା। ସେହିପରି ଲୋକସଭାରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବିରତି ଅପରାହ୍ନ ୧ଟାରୁ ୨ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଛି। ରାଜ୍ୟସଭାରେ ନମାଜ ପାଇଁ ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ଅଧ ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଦିଆଯାଉଥିଲା। ଏବେ ନିୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଏହାକୁ ଶେଷ କରିଛନ୍ତି।

ପୂରା ମାମଲା ୮ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୩ ତାରିଖର। ସେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଶୂନ୍ୟକାଳ ଥିଲା। ସାଂସଦମାନେ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପଚାରୁଥିଲେ। ଏହାପରେ ଡିଏମକେ ସାଂସଦ ତିରୁଚି ଶିବା ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ରାଜ୍ୟସଭା ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଜୟଦୀପ ଧନଖର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରୁଥିଲେ। ତିରୁଚି ଶିବଙ୍କୁ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କହିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲେ। ଶୁକ୍ରବାର ସେ ରାଜ୍ୟସଭା କାର୍ଯ୍ୟର ସମୟସୀମା ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଥିଲେ।

ଡିଏମକେ ସାଂସଦ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସାଧାରଣତଃ ଶୁକ୍ରବାର ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବିରତି ପରେ ଗୃହ ଅପରାହ୍ନ ୨.୩୦ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ଭିନ୍ନ କଥା ଯେ ସଂଶୋଧିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅନୁଯାୟୀ ଏହା କେବଳ ୨ଟାରୁ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ହେବ। କେବେ ନିଆଗଲା ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି? ଗୃହର ସଦସ୍ୟମାନେ ଏ ବିଷୟରେ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ, କାହିଁକି ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା?

ଏହାର ଜବାବରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଜିଠାରୁ ନୁହେଁ। ପୂର୍ବରୁ ସେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିସାରିଛନ୍ତି। ସେ ଏହାର କାରଣ ମଧ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟ ଅପରାହ୍ନ ୨ଟାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବ। ଉଭୟ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ସଂସଦର ଅଂଶ ବିଶେଷ। ଉଭୟଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ କାଳରେ ସମାନତା ରହିବା ଦରକାର। ସେଥିପାଇଁ ସେମାନେ ପୂର୍ବରୁ ଏ ନେଇ ନିୟମ ତିଆରି କରିସାରିଥିଲେ।

ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ମନ୍ତବ୍ୟକୁ ନେଇ ଡିଏମକେ ମୁସଲମାନ ସାଂସଦ ଏମ ମହମ୍ମଦ ଅବଦୁଲ୍ଲା ଅସନ୍ତୋଷ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତି ଶୁକ୍ରବାର ମୁସଲମାନ ସଦସ୍ୟମାନେ ନମାଜ ପଢ଼ିବାକୁ ଯାଆନ୍ତି। ତେଣୁ ଏହିଦିନ ଗୃହ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ସମୟ ଅପରାହ୍ନ ସାଢ଼େ ୨ଟା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି। ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅବଦୁଲ୍ଲାଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ତାଙ୍କୁ ବସିବାକୁ କହିଥିଲେ। ଲୋକସଭା ସହିତ ସମାନତା ଆଣିବା ପାଇଁ ଏକ ବର୍ଷ ତଳେ ଗୃହର ସମୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା ବୋଲି ସେ ଦୋହରାଇଥିଲେ। ଏଥିରେ କିଛି ନୂଆ ନାହିଁ।

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ପତନ ହୋଇପାରେ ବୋଲି ଜେଡିଏସ ନେତା ଏଚ. ଡି କୁମାରସ୍ୱାମୀ ରବିବାର ଦାବି କରିଛନ୍ତି। କୁମାରସ୍ୱାମୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ୫୦ରୁ ୬୦ ବିଧାୟକଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଥିବା କଂଗ୍ରେସ ସରକାରରେ ଜଣେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ମନ୍ତ୍ରୀ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ଛାଡ଼ି ବିଜେପିରେ ଯୋଗ ଦେଇପାରନ୍ତି। ଏଥିପାଇଁ ବିଜେପି ନେତାଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା ଚାଲିଛି।

କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ ହୋଇପାରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଭଳି ସ୍ଥିତି

କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଭଳି କିଛି ହୋଇପାରେ ବୋଲି ଜନତା ଦଳ ସେକ୍ୟୁଲାର (ଜେଡିଏସ୍) ରାଜ୍ୟ ସଭାପତି ପୂର୍ବାନୁମାନ କରିଛନ୍ତି। ବର୍ତ୍ତମାନର ରାଜନୈତିକ ବାତାବରଣକୁ ଦେଖିଲେ କିଛି ବି ହୋଇପାରେ।

କର୍ଣ୍ଣାଟକ କଂଗ୍ରେସରେ ସବୁକିଛି ଠିକ ଠାକ ନାହିଁ

ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରି ଜେଡିଏସ ନେତା କହିଛନ୍ତି ଯେ କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ କଂଗ୍ରେସ ସରକାରରେ ସବୁକିଛି ଠିକ ନାହିଁ। ଏହି ସରକାର କେବେ ଭାଙ୍ଗିବ ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ। ଜଣେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମାମଲାରୁ ବର୍ତ୍ତିବା ପାଇଁ ଅଣ୍ଟା ଭିଡ଼ିଛନ୍ତି। କୁମାରସ୍ୱାମୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ କେନ୍ଦ୍ର ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମାମଲା ରୁଜୁ କରିଛି ଯେଉଁଥିରେ ଖସିଯିବାର କୌଣସି ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ।

ନେତାଙ୍କ ନାମ ପଚାରିବାରୁ କୁମାରସ୍ୱାମୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଛୋଟ ନେତାଙ୍କଠାରୁ ଏଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ଆଶା କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। କେବଳ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତି ହିଁ ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ।

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଡିସେମ୍ବର ୧୯ତାରିଖରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ହେବାକୁ ଥିବା ବିରୋଧୀ ଇଣ୍ଡି ମେଣ୍ଟର ପରବର୍ତ୍ତୀ ବୈଠକ ହେବ। ବୈଠକରେ ମୁଖ୍ୟ ଏଜେଣ୍ଡା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ଆସନ ବଣ୍ଟନ ଓ ମିଳିତ ରାଲି ଆୟୋଜନ ଉପରେ ଆଲୋଚନା ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। କଂଗ୍ରେସ ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ ଜୟରାମ ରମେଶ ରବିବାର ‘ଏକ୍ସ’ରେ ଏକ ପୋଷ୍ଟରେ କହିଛନ୍ତି, ବିରୋଧୀ ଦଳ ଇଣ୍ଡି ମେଣ୍ଟର ନେତାମାନଙ୍କର ଚତୁର୍ଥ ବୈଠକ ୧୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୩ ମଙ୍ଗଳବାର ଅପରାହ୍ନ ୩ଟାରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ। ନିକଟରେ ଶେଷ ହୋଇଥିବା ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ କଂଗ୍ରେସର ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରେ ଏହି ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଛି। ରାଜସ୍ଥାନ, ଛତିଶଗଡ଼ ଓ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ କଂଗ୍ରେସକୁ ପରାଜୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଛି। ଅପରପକ୍ଷରେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ବିଜେପି) କହିଛି ଯେ ଲୋକମାନେ ‘ମୋଦୀଙ୍କ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି’ ଉପରେ ଆସ୍ଥା ପ୍ରକଟ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ୨୦୨୪ରେ ଲୋକମାନେ ପୁଣିଥରେ ତାଙ୍କ ସରକାରକୁ ନିର୍ବାଚିତ କରିବେ।

ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କୁ ଟକ୍କର ଦେବା ପାଇଁ ଏକତା ବଜାୟ ରଖି ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ‘ମୁଁ ନୁହେଁ, ଆମେ’ ସ୍ଲୋଗାନ ଦେଇ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ ବୋଲି କଂଗ୍ରେସର ଜଣେ ବରିଷ୍ଠ ନେତା କହିଛନ୍ତି। ଆଗାମୀ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜେପିକୁ ଟକ୍କର ଦେବା ପାଇଁ ବିକଳ୍ପ ସକାରାତ୍ମକ ଏଜେଣ୍ଡା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଏବେ ବିରୋଧୀଦଳମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି। ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳ ଏହି ପ୍ରଚାରରେ ଉଠାଯାଇଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବା ନୁହେଁ। ତେବେ ୨୦୨୪ରେ ବିଜେପିକୁ ଟକ୍କର ଦେବା ପାଇଁ ଦଳ ଚିନ୍ତା କରିବ ବୋଲି ସେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି। ମୋଦୀଙ୍କୁ ଟକ୍କର ଦେବା ପାଇଁ ବିରୋଧୀଦଳମାନେ ଯେଉଁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସ୍ଲୋଗାନ ଉପରେ କାମ କରିବେ, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ‘ମୁଁ ନୁହେଁ ଆମେ’ ଅନ୍ୟତମ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି।

ବିରୋଧୀ ଦଳମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ହେଉଛି ଇଣ୍ଡି ମେଣ୍ଟ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ସକାରାତ୍ମକ ଏଜେଣ୍ଡା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ବିଜେପିକୁ ଟକ୍କର ଦେବାରେ ସହାୟକ ହେବ ବୋଲି ଦଳୀୟ ନେତା କହିଛନ୍ତି। ଏହି ବୈଠକରେ ବିରୋଧୀ ଦଳମାନେ ଆସନ ବୁଝାମଣା, ମିଳିତ ନିର୍ବାଚନୀ ରାଲି କରିବା ସହ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ।

ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରକାଶ ଯେ ଇଣ୍ଡି ମେଣ୍ଟ ଜାତିଭିତ୍ତିକ ଗଣନା, ସର୍ବନିମ୍ନ ସହାୟକ ମୂଲ୍ୟ (ଏମଏସପି)ର ଆଇନଗତ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ଏବଂ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇପାରେ। ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସ ସୁପ୍ରିମୋ ମମତା ବାନାର୍ଜୀ ଡିସେମ୍ବର ୧୭ରୁ ୧୯ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାତୀୟ ରାଜଧାନୀରେ ରହିବେ ଏବଂ ଏହି ବୈଠକରେ ଯୋଗ ଦେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। ଅନ୍ୟ ବରିଷ୍ଠ ନେତାଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ କାମ ଚାଲିଛି ବୋଲି ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରକାଶ।

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି (ବିଏସପି) ସୁପ୍ରିମୋ ମାୟାବତୀ ତାଙ୍କ ପୁତୁରା ଆକାଶ ଆନନ୍ଦଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀଭାବେ ମନୋନୀତ କରିଛନ୍ତି । ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ମାୟାବତୀ ଏହି ଘୋଷଣାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରୁଛନ୍ତି । ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସମୟ ଦେଇ ଗତି କରୁଛି, ସେଥିରେ ମାୟାବତୀଙ୍କ ଏହି ଘୋଷଣା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି । ତେବେ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦଳ ପାଇଁ ସ୍ଥିତି ଏପରି ହୋଇଛି ଯେ, ଏହି ଘୋଷଣାକୁ ରାଜନୈତିକ ମହଲରେ ସେତିକି ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଉନାହିଁ । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଯୁଗରେ ଦଳ ନିଜର ମୂଳ ମତଦାତା ଦଳିତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱାସ ହରାଇସାରିଛି । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି, କଂଶୀରାମଙ୍କଠାରୁ ନେତୃତ୍ୱନେବା ପରେ ମାୟାବତୀ ଆକାଶ ଆନନ୍ଦଙ୍କୁ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ସୂତ୍ରରେ କ’ଣ ହସ୍ତାନ୍ତର କରୁଛନ୍ତି ।

କ୍ରମାଗତଭାବେ ନିର୍ବାଚନ ହାରିବାରେ ଲାଗିଛି ଦଳ

୨୦୦୭ ପରଠାରୁ ଦଳର ନିର୍ବାଚନୀ ପ୍ରଦର୍ଶନ କ୍ରମାଗତଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ୨୦୧୧ ୟୁପି ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ଦଳ ୨୦୦୭ରେ ୨୦୬ ଆସନରୁ ୮୦କୁ ଖସି ଆସିଥିଲା । ୨୦୧୭ରେ ବିଏସପିର ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆହୁରି ଖସିଯାଇଥିଲା । ଦଳ ମାତ୍ର ୧୯ଟି ଆସନରେ ସୀମିତ ରହିଥିଲା । ଦଳର ଭୋଟ ପ୍ରତିଶତ ପାଖାପାଖି ୪ ପ୍ରତିଶତ ହ୍ରାସ ପାଇ ୨୨ ପ୍ରତିଶତରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ୨୦୨୨ରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥିତିରେ ସୁଧାର ଆସିନଥିଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ବିଜେପି ୟୁପିରେ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିବା ପରେ ବିଏସପିର ଆସନ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏରେ ସୀମିତ ରହିଛି । ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନ ହାରିବାର ପ୍ରଭାବ ଦଳ ଉପରେ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ମାୟାବତୀଙ୍କର ଅନେକ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ନେତା ଅନ୍ୟ ଦଳରେ ଯୋଗ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହା ସହ ଦଳର ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରର ସଂଗଠନ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଆହ୍ଲାବାଦ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରଫେସର ଭିକେ ରାୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଅଧିକାଂଶ ନେତା ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି କ୍ଷମତାରୁ ଦୂରରେ ରହିଲେ ନିଜ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ମଜବୁତ କରିଥାନ୍ତି । ରାୟଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ମାୟାବତୀ ସେହି ସୁଯୋଗ ହାତଛଡ଼ା କରିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି । ତାଙ୍କ ଦଳ ନିଜର ମୂଳ ମିଶନକୁ ଭୁଲିଯାଇଛି। ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଦଳିତ ନେତା କଂଶୀରାମ ନିର୍ଯାତିତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପାଇଁ ଲଢ଼ିବା ପାଇଁ ବିଏସପି ଗଠନ କରିଥିଲେ । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ସାରା ଦେଶରେ ଦଳିତ ଓ ଗରିବଙ୍କ ନିର୍ବାଚନୀ ସ୍ୱର ହେବା । ସ୍ଥିତି ହେଉଛି ୟୁପି ବାହାରେ ବିଏସପି ସବୁସ୍ଥାନରେ ଦୁର୍ବଳ ଦେଖାଯାଉଛି । ରାଜସ୍ଥାନରେ ବିଏସପି ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ସାମାନ୍ୟ ସୁଧାରିଥିଲା କିନ୍ତୁ କଂଗ୍ରେସ ତାହାକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଛି ।

୫ ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ଝଟକା

ନିକଟରେ ୫ଟି ରାଜ୍ୟର ନିର୍ବାଚନରେ ଦଳର ପ୍ରଦର୍ଶନ ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ ଉତ୍ସାହଜନକ ନୁହେଁ । ଦଳ ରାଜସ୍ଥାନରେ ଗତଥର ୬ଟି ଆସନ ଜିତିଥିବାବେଳେ ଏଥର ମାତ୍ର ୨ଟି ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଛି । ୨୦୧୮ ତୁଳନାରେ ଏଥର ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ଛତିଶଗଡ଼ ଓ ତେଲେଙ୍ଗାନାରେ ବିଏସପିର ଭୋଟ ପ୍ରତିଶତ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ରାଜସ୍ଥାନରେ ୨୦୧୮ରେ ବିଏସପିର ଭୋଟ ପ୍ରତିଶତ ୪.୦୨ ପ୍ରତିଶତ ଥିବାବେଳେ ଏଥର ତାହା ୧.୮୨ ପ୍ରତିଶତକୁ ଖସି ଆସିଛି । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ବିଏସପିକୁ ଝଟକା ଲାଗିଛି । ବିଏସପି ଗୋଣ୍ଡୱାନା ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାର୍ଟି ସହ ମେଣ୍ଟ କରି ୧୭୮ଟି ବିଧାନସଭା ଆସନରେ ଲଢ଼ିଥିଲା । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ସହଯୋଗୀ ଦଳ ଗୋଟିଏ ଆସନ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଏସପି ଖାଲି ହାତରେ ରହିଥିଲା । ଦଳର ଭୋଟ ପ୍ରତିଶତ ମଧ୍ୟ ୨୦୧୮ରେ ୫ ପ୍ରତିଶତ ଥିବାବେଳେ ୩.୩୧ ପ୍ରତିଶତକୁ ଖସି ଆସିଛି । ୨୦୧୮ରେ ବିଏସପି ୨ଟି ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା । ଏବଂ ମତଦାନ ହାର ୫.୦୧ ଥିଲା । ସେହିଭଳି ଛତିଶଗଡ଼ରେ ମଧ୍ୟ ଦଳର ପ୍ରଦର୍ଶନ ଖରାପ ରହିଥିଲା । ଦଳ ୫୩ଟି ଆସନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଦେଇଥିବାବେଳେ ସମସ୍ତଆସନରେ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲା । ଭୋଟ ମଧ୍ୟ ମାତ୍ର ୨ ପ୍ରତିଶତକୁ ଖସି ଆସିଛି । ୨୦୧୮ ନିର୍ବାଚନରେ ଛତିଶଗଡ଼ରେ ବିଏସପି ୨ଟି ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଭୋଟ ପ୍ରତିଶତ ୩.୦୯ ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା । ତେଲେଙ୍ଗାନାରେ ମଧ୍ୟ ଦଳର ଖାତା ଖାଲି ପଡ଼ିଛି । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ବିଏସପିର ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଦଳର ସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛି ।

ରାଜ୍ୟରେ ଦୁର୍ବଳ ସଂଗଠନ

ଦଳିତ ରାଜନୀତିର ଚେହେରା କୁହାଯାଉଥିବା ମାୟାବତୀ ଏବେ ପୂର୍ବ ଭଳି ମଜବୁତ ସ୍ଥିତିରେ ନାହାନ୍ତି । ଦଳର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଆଧାର ରାଜ୍ୟ ୟୁପିରେ ଦଳର ସଂଗଠନ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଛି । ଏହି କାରଣରୁ ଦଳ ୨୦୦୭ ପରଠାରୁ ୟୁପିରେ କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇନାହିଁ । ଏହାବ୍ୟତୀତ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ପଞ୍ଜାବ, ଦିଲ୍ଲୀ ସମେତ ଉତ୍ତର ଭାରତର ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ଦଳୀୟ ସଂଗଠନର ଅବସ୍ଥା ଖରାପ ରହିଛି । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ମାୟାବତୀଙ୍କ ପାଖରେ ଇତିହାସର ମାନ୍ୟତା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟକିଛି ଠୋସ୍ ସ୍ଥିତି ନାହିଁ । ଦଳ ନିଜର ମୂଳ ଦଳିତ ଭୋଟରଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଏକାଠି ରଖିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଛି । କ୍ଷମତାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ପରେ ମାୟାବତୀ ନିଜ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ଓ ଦଳ ବିରୋଧରେ ଦୁର୍ନୀତିର ସାଂଘାତିକ ଅଭିଯୋଗର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ ।

ମାୟାବତୀଙ୍କ ସୋସିଆଲ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ

ମାୟାବତୀ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଆମୂଳଚୂଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଥମେ ଏକ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ ସାମାଜିକ ଗୋଷ୍ଠୀର ମେଣ୍ଟ ଥିଲା । ମାୟାବତୀଙ୍କର ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ ଦଳିତମାନଙ୍କର ସାମାଜିକ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂର ଅତୁଳନୀୟ ମିଶ୍ରଣ ଥିଲା । ତାଙ୍କ ସାମାଜିକ ପୁନର୍ଗଠନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କେବଳ ଅତିରିକ୍ତ ଭୋଟ ହାସଲ କରିବା ନୁହେଁ ବରଂ ତାଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଯେପରି ସେମାନଙ୍କର ପାରମ୍ପରିକ ଭୋଟ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ବଜାୟ ରଖିପାରିବେ ନାହିଁ ତାହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ସେ ସପାରୁ ମୁସଲମାନ, ବିଜେପିରୁ ଉଚ୍ଚ ଜାତିର ଏବଂ ଅଜିତ ସିଂହଙ୍କ ଆରଏଲଡିରୁ ଜାଟମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନ ପାଇବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ । ସତୀଶ ମିଶ୍ରଙ୍କୁ ମାୟାବତୀ ଦଳର ପ୍ରଥମ ବ୍ରାହ୍ମଣ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ । ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୦୩ରେ ସତୀଶ ମିଶ୍ର ତାଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଅଦାଲତରେ ସେ କେବଳ ମାୟାବତୀଙ୍କୁ ସଫଳତାର ସହ ରକ୍ଷା କରିନଥିଲେ ବରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ମାୟାବତୀଙ୍କ ନିକଟତର କରାଇବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ବିଏସପିର ହାତୀକୁ ଉଚ୍ଚ ଜାତିର ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଗଣେଶଭାବେ ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଥିଲା । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଏସପିର ଏହି ସୋସିଆଲ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଲୋପ ପାଇଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି ।

ସେତେବେଳେ ବିଏସପି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା

ବିଏସପି ଏକଦା (୨୦୦୭) ଦେଶର ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧିଶୀଳ ଏବଂ ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଥିଲା । ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି ସମୟରେ ମାୟାବତୀ ଦଳିତ ନେତାଭାବେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଅଭିଳାଷ ସବୁବେଳେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଥିଲା । ଜଣେ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଝିଅ ମାୟାବତୀ ୧୯୮୪ରେ ତାଙ୍କ ଗୁରୁ କଂଶୀରାମଙ୍କ ସହ ରାଜନୀତିରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ । ସେହି ବର୍ଷ ସେ ମୁଜାଫରନଗରରୁ ଲୋକସଭା ଆସନ ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିଥିଲେ । ତେବେ ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ମାୟାବତୀଙ୍କୁ ପରାଜୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ମୁଲାୟମ ସିଂହ ଯାଦବଙ୍କ ସହାୟତାରେ ୧୯୯୫ରେ ସେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୟୁପିର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ପରେ ତାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ କ୍ୟାରିୟରର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ହାସଲ ହୋଇଥିଲା । ତେବେ ଏହି ମେଣ୍ଟ ମାତ୍ର ୪ ମାସ ଚାଲିଥିଲା ।

ବିଜେପି ସହିତ ବିଏସପିର ମେଣ୍ଟ

ମାୟାବତୀ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ କଠୋର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ବିଜେପି ସହ ହାତ ମିଳାଇବାକୁ ପଛାଇ ନ ଥିଲେ । ୧୯୯୭ରେ ସେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ବିଜେପି ସହ ହାତ ମିଳାଇଥିଲେ । ଏହି କାରଣରୁ ସେ ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ୟୁପି ମୁଲାୟମଙ୍କ ଶାସନର ଗୁଣ୍ଡାଗିରିରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବ । ତାଙ୍କ ଗୁରୁ କଂଶୀରାମ ଖୋଲାଖୋଲିଭାବେ କହିଥିଲେ ଯେ ଏହା ଏକ ସ୍ୱଳ୍ପକାଳୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । ସେ ଠିକ୍ କହିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଏହା ଶେଷଥର ନୁହେଁ ଯେ ହାତୀକୁ ୟୁପିରେ ପଦ୍ମର ସମର୍ଥନ ମିଳିଥିଲା । ମାୟାବତୀ ବିଜେପି ସହ ମେଣ୍ଟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଛନ୍ତି । ୨୦୦୨ରେ ସେ ପୁଣି ଥରେ ବିଜେପି ସହାୟତାରେ ସିଂହାସନରେ ବସିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାଜ କରିଡର ଦୁର୍ନୀତି ଯୋଗୁଁ ୧୮ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ । ୨୦୦୭ରେ ୟୁପିରେ ବିଏସପି ୨୦୬ଟି ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଦଳର ୨୧ ଜଣ ଲୋକସଭା ସାଂସଦ ଥିଲେ । ମୁଲାୟମଙ୍କ ଏକମାତ୍ର ବିକଳ୍ପଭାବେ ନିଜକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ୨୦୦୭ରେ ୩୦ ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ଭୋଟ ପାଇ ରାଜ୍ୟରେ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲେ ।

ମତଦାତାଙ୍କ ମନରୁ ଭୟ ଦୂର କଲେ ମାୟାବତୀ

ବିଏସପି କ୍ଷମତାକୁ ଆସିବା ପରେ ଏସ୍ ସି/ଏସ୍ ଟି ଅତ୍ୟାଚାର ନିବାରଣ ଆଇନକୁ କଡ଼ାକଡ଼ିଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା । ପୂର୍ବରୁ ଥାନାରୁ ଫେରାଇ ଦିଆଯାଉଥିବା ଏବଂ ଏତଲା ଦେବାକୁ ଡରୁଥିବା ଅଭିଯୋଗକାରୀମାନେ ଏବେ ନିଜ ଉପରେ ଭରସା ରଖିଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ଦଳିତ ଆଇଏଏସ, ଆଇପିଏସ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦବୀ ପାଇଥିଲେ । ବିଏସପି ସରକାର ମଧ୍ୟ ଦଳିତଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଜମି ସଂସ୍କାର ଆଣିଥିଲେ । କେବଳ ୧୯୯୭ରେ ବିଏସପି ଶାସନ କାଳରେ ୮୧,୫୦୦ ଦଳିତଙ୍କୁ ଜମି ସଂସ୍କାର ମାଧ୍ୟମରେ ୫୨,୦୦୦ ଏକରରୁ ଅଧିକ ଜମି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଆମ୍ବେଦକର ଗ୍ରାମ ଯୋଜନା, ଯାହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଦଳିତ ଗ୍ରାମ ଏବଂ ଦଳିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା, ୟୁପିରେ ଗ୍ରାମୀଣ ଦଳିତମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥାରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲା । ହେଲେ ଏବେ ଏସବୁ ଇତିହାସ ପାଲଟିଛି ।

ଆକାଶ ଆନନ୍ଦକୁ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀସୂତ୍ରରେ କ’ଣ ମିଳୁଛି ?

ଏବେ ମୌଳିକ କଥା ହେଉଛି ମାୟାବତୀ ବଂଶବାଦ ରାଜନୀତିରେ ନୂଆ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀଙ୍କୁ କ’ଣ ହସ୍ତାନ୍ତର କରୁଛନ୍ତି । ଏହାର ଉତ୍ତର ହେଉଛି ମାୟାବତୀ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ସଂଗଠନର ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜକୁ ଭବିଷ୍ୟତର ନେତାଙ୍କ ହାତରେ ହସ୍ତାନ୍ତର କରୁଛନ୍ତି, ୟୁପିର ଖରାପ ସ୍ଥିତି ଏବଂ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ଦଳର ମରିଯାଇଥିବା ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରୁଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନରେ ପରାଜୟ ପରେ ବିଏସପିର ଜାତୀୟ ଦଳର ମାନ୍ୟତା ମଧ୍ୟ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛି । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ଦଳର ମୂଳ ଦଳିତ ଭୋଟରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦଳର ବିଶ୍ୱାସକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ପାଇଁ ନୂଆ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ରହିବ । ଏହା ସହ ଦଳର ନେତାମାନଙ୍କୁ ଦାୟିତ୍ୱ ହସ୍ତାନ୍ତର କରି ସେମାନେ ପୂର୍ବ ମୁଖିଆଙ୍କ ଭୁଲରୁ ଶିଖିଥିବା ଦେଖାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ ।